آیین ازدواج در دین زرتشت

آیین زناشویی در ایران باستان و دین زرتشت

در کیش ایران باستان زناشویی به منظور زندگی خوش و خرم و اتحاد و اتفاق و ازدیاد نفوس و تشکیل خانواده چنان بر پایه صحیح و محکم استوار بوده که خود به خود ضامن بقا و دوام زندگی مشترک بود و مهر و محبت را بین زن و شوهر برای همیشه برقرار می‌ساخت. زرتشت در گات‌ها یسنا پنجاه و سه بند به پسران و دخترانی که می‌خواهند با هم پیمان ازدواج ببندند اندرز می‌دهد که ای دختران شوی کننده و ای دامادان، اینک بیاموزم و آگاهتان کنم. با غیرت از برای زندگانی پاک منشی بجوشید. هر یک از شما باید در کردار نیک از دیگری پیشی جوید و از این راه زندگانی خود را خوش و خرم سازد.

در کیش زرتشتی از لحاظ نظم به کارهای دنیا و محکم ساختن یگانگی و جلوگیری از فساد اخلاقی، در مورد زناشویی تاکید زیاد گردیده و این کار به خوبی ستوده شده است. چنانکه در فرگرد چهارم بند چهل و هفت وندیداد اهورامزدا می‌گوید: “ای اسپیتمان زرتشت هر آینه، من مرد زندار را بر مرد بی زن و مرد حانه دار را بر مرد بی خانمان ترجیح می‌دهم. باز در فقره چهل و چهار می‌گوید: “وظیفه هر شخصی است که برادران همکیش خود را در کسب مال و داشتن همسر راهنمایی و مساعدت کند.” در دین زرتشت کمک کردن برای ازدواج کسانی که به سن بلوغ رسیده و به علت ناداری بی همسر مانده اند، از کارهای خوب و پرثواب شمرده می‌شود.

عقد و ازدواج در آیین زرتشت چطور انجام می‌شود؟

در دین زرتشت عقد و ازدواج به پنج گونه انجام می‌گیرد.

۱٫ پادشاه زنی:

این ازدواج عبارت از این است که پسر و دختر برای نخستین بار با رضایت والدین خود با یکدیگر ازدواج کنند.

۲٫ ایوک زنی (یگانه-منحصر به فرد):

یعنی مردی بخواهد با یگانه دختر پدری ازدواج کند.

چون دختر نمیتواند دارایی خانه پدر را به خانواده دیگر منتقل کند، موظف است که پس از ازدواج، نخستین پسر خود را به جای فرزند پدرش قرار داده دارایی را به او بسپارد تا از انقراض خانواده پدرش جلوگیری کند. چنین زنی را ایوک زنی می‌گویند.

۳٫ چاکر زنی:

این ازدواج در مورد زن یا مرد بیوه است که بخواهد پس از در گذشت همسر اول همسر دیگر انتخاب کند. چون برابر کیش زرتشتی، جفت اول در گیتی و عالم پس از مرگ همسر شخص است و مقام پادشاه را دارد، لذا همسر دوم در عالم دیگر، مقام چاکر را در برابر همسر اول خواهد داشت. همچنین وقتی که مرد بخواهد برای دارا شدن فرزند با رضایت زن اول همسر دیگری اختیار کند. زن دوم نیز در مقابل زن اول مقام چاکر زنی را خواهد داشت، یعنی در حقیقت به منزله چاکر و خدمتکار است.

۴٫ خودسر زنی:

این ازدواج عبارت است از اینکه دختر و پسر بالغ پیش از رسیدن به بیست و یک سالگی بخواهند بدون رضایت پدر و مادر خود با یکدیگر ازدواج کنند، در این صورت موبد حق دارد صیغه عقد را جاری سازد، ولی مادامی‌که نارضایتی اولیای آنها باقی است، این زن و شوهر از ارث محروم خواهند بود.
(دختر در شانزده سالگی و پسر در هجده سالگی میتواند با رضایت اولیای خود ازدواج کند).

۵٫ ستر زنی:

اگر زن و شوهری بچه دار نشوند و بچه ای را از سر راه برداشته یا از قوم و خیشان بی بضلعت گرفته به فرزندی قبول کنند، در مورد این بچه وقتی که بزرگ شد مانند ایوک زنی عمل میشود، بدین طریق که اولین پسر آن دختر خوانده، فرزند پدر خوانده محسوب می‌شود و پس از فوت پدر خوانده، صاحب دارایی و املاک خواهد شد.

موانع زناشویی در آیین زرتشت

زناشویی در میان خویشاوندان در موارد زیر ممنوع است:

1. نسبت به زن-نزدیکتر از پسر عمو و پسر خاله و پسر دایی و همچنین پدر خوانده، برادر خوانده و پسر شوهر جایز نیست.
2. نسبت به مرد-نزدیکتر از دختر عمو و دختر عمه ودختر دایی و نیز مادر خوانده، و دختر خوانده را به زنی گرفتن جایز نیست.
3. نسبت به زن و مرد-در مورد برادران یا خواهران رضاعی بطور کلی موانع مزبور جاری است.
   – در مورد مهریه-در کیش زرتشتی چون رهایی اختیاری نیست، به این جهت برای زناشویی مهریه ای قید نمیشود.

امکان فسخ زناشویی یا رهایی

1. یکی از طرفین دیوانه بوده یا اختلال حواس داشته باشد در صورتی که طرف دیگر آگاه نبوده باشد:
   – بنا به تقاضای طرفی که سالم است ازدواج قابل فسخ است.
2. هرگاه شوهر عنین بوده و مردی نداشته باشد زن میتواند تقاضای طلاق کند.
3. هر گاه ثابت شود زن مرتکب زنا شده، شوهر میتواند او را رها سازد،
   – همچنین اگر ثابت شود که شوهر با زن دیگر زنا کرده است، زن هم میتواند تقاضای طلاق کند.
4. هر گاه شوهر به مدت سه سال مخارج زندگی زن را ندهد، زن میتواند تقاضای طلاق دهد.
5. هر گاه زن از اذیت شوهر در خطر باشد میتواند تقاضای رهایی کند.
6. هر گاه زن ناشزه (زنی که به شوهر خود تمکین نکرده، نا فرمانی کند) باشد و رفتارش باعث خطر گردد، شوهر میتواند تقاضای طلاق کند.
7. هر گاه شوهر زن دیگری داشته که در موقع ازدواج پنهان کرده و یا زن شوهر دیگری داشته باشد ازدواج بعدی خود به خود باطل است.
8. وقتی که مرد یا زن ترک دین زرتشت کند طلاق جایز است.

گواه‌گیران مجلس عقد در دین زرتشت

در این مجلس بزرگان و موبدان حاضر می‌شوند، موبد پس از شنیدن اقرار رضایت از عروس و داماد اندرزهای سودمند اخلاقی و دینی داده برایشان چنین دعا می‌کند:

هر دو تن را شادمانی افزون باد. همیشه با فر و جلال باشید، به خوبی و خوشی زندگی کنید، در ترقی و افزایش باشید، به کردار نیک سزاوار باشید، نیک پندار باشید، در گفتار نیکو باشید، در کردار نیکی به جای آورید، از هر گونه بد اندیشی دور بمانید. هر گونه بکاهد، هرگونه بدکاری بسوزاد، راستی پایدار باد، جادویی سرنگون باد، در مزدیسنی استوار باشید، محبت داشته باشید با کردار نیک مال تحصیل کنید.

با بزرگان یک دل و یک زبان باشید، با یاران فروتن و نرم خو و خوشبین باشید، غیبت مکنید، غضبناک نشوید، از برای شرم گناه نکنید، حرص مبرید، از برای چیزی بیجا دردمند نشوید، حسد مبرید، کبر و منی نکنید، هوی و هوس نپرورید، مال کسان را به نا حق مبرید، از زن و شوهر کسان پرهیز دارید از کوشش نیک خود برخوردار باشید، با حرص انباز مشوید، با غیبت کننده همراه نباشید، با بدنام پیوند نکنید، با بیچارگان پیکار نکنید، پیش پادشاهان سخن سنجیده گویید، مانند پدر نامور باشید، در هر صورت مادر را نیازارید، و به واسطه راست گفتن کامیاب و کامروا باشید.

پس از آن عروس و داماد دست پیوند بهم داده دور آتش می‌گردند و سایر تشریفات عروسی به طور معمول است انجام می‌شود.