پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
کم خونی به حالتی اطلاق میشود که در آن تعداد سلولهای قرمز یا میزان هموگلوبین خون شخص کاهش یابد .هموگلوبین رنگدانه ای قرمز است که نقش مهمی در قرمزی رنگ سلولهای قرمز و خون دارد .اصولا اکسیژن که برای تولید انرژی سلولها بسیار مهم است ، جهت انتقال از ریه به بافتهای مختلف بدن با هموگلوبین ترکیب میشود .
آزمایشی بنام C.B.C در تشخیص دقیق کم خونی و شدت آن ارزش زیادی دارد ، در این آزمایش تعداد کل سلولهای خونی فرد توسط دستگاه مخصوصی شمارش میشود و میزان هموگلوبین و یک سری ایندکسهای دیگر نیز ارزیابی می گردد.
بیشترین تعداد سلولهای خونی را سلولهای قرمز تشکیل میدهند و هر فردی میلیونها سلول قرمز را در خون خود دارد. کاهش تعداد این سلولها را کم خونی و افزایش بیش از حد آنها را پلی سایتمی یا غلیظ شدن خون مینامند.شکل سلولهای قرمز نیز در ارزیابیهای میکروسکوپی حائز اهمیت است و تغییرات آن میتواند در تشخیص انواع کم خونی مورد استفاده قرار گیرد.
هماتو کریت ( یکی از ایندکسهای اندازه گیری شده در تست C.B.C) نشانگر اینست که چه میزان از خون توسط سلولهای قرمز تشکیل شده است.
یک نفر از هر پنج زن ، نیمی از زنان باردار ، و سه در صد مردان در امریکا دچار کم خونی فقر آهن هستند !!!
کم خونی ناشی از فقر آهن شایعترین نوع کم خونی است ، و اغلب بدلیل خونریزیهای آهسته و تدریجی پدید می آید. این خونریزی میتواند از طریق روده ها ( بخاطر بیماریهای مخاطی و زخمهای معده و اثنی عشر ، مصرف برخی داروها مثل اسپرین یا بروفن و بسیاری از داروهای دیگر ، یا حتی سرطانهای این سیستم ) ، ادرار( در اثر بیماریهای مختلف ) ، یا قاعدگی ( در خانمها ) باشد.
بطور کلی کم خونی در خانمها شایعتر از آقایان است ، چرا که با هر بار پریود میزان قابل توجهی از خون و آهن بدن را از دست می دهند.
علائم شایع و اصلی کم خونی عبارتند از: ضعف و بیحالی ، رنگ پریدگی پوست ، افزایش ضربان قلب ، کوتاهی نفس ، دردهائی در قفسه ی سینه ، منگی و کرختی ، اختلالات خلق و خو ، سردی دستها و پاها ، سردرد ، تحریک پذیری بیش از حد و بیحوصلگی ، عصبانیت بیمورد ، بیحالی و افسردگی و…
کم خونی را به صورتهای مختلفی تقسیم بندی میکنند که از جمله میتوان به : حاد و مزمن ، خفیف تا شدید ، و کم خونی بر اساس علت ایجاد کننده ی آن ( فقر آهن ، فقر ویتامینی ، از بین رفتن سلولهای قرمز به دلایل مختلف مثل داروها ، سرطانی بودن آنها ،بیماریهای مزمن مثل آرتریت روماتوئید ، عفونتهای مختلف ، بزرگی بیش از حد طحال و…) وغیره تقسیم بندی می کنند و هر یک از این حالات برخوردهای خاص خود را می طلبند.
تخمین زده میشود که فقط در ایالات متحده ی امریکا ۳/۴ میلیون نفر مبتلا به کم خونی وجود دارد !
بسیاری از انواع کم خونی با اصلاح روشهای تغذیه ای همچنین تامین آهن و ویتامینهای مورد نیاز مثل ویتامین ب ۱۲، اسید فولیک، ویتامین سی ( برای افزایش جذب آهن )، قابل اصلاحند.
گوشت ، سبزیجات با برگ سبز ، آجیل ، میوه جات خشک شده ، لوبیا و… غنی از آهنند و آب میوه های انواع مرکبات ، انواع سبزیجاتی که برگهای پهن و سبز دارند ، حبوبات ، و…. آکنده از ویتامینها و اسید فولیک هستند .
مصرف آهن خصوصا در اطفال ، زنان باردار و زنانی که خونریزیهای ماهیانه ی آنان زیاد تر از حد معمول است بسیار مفید خواهد بود .
در برخی شرایط ، پزشکان مبادرت به تجویز مکملهای حاوی آهن میکنند تا نقص موجود را برطرف سازند ، اما اگر کم خونی فقر اهن وجود نداشته باشد ، منابع غذائی غنی از آهن برای احتیاجات روز مره ی بدن کفایت می کنند.
افزایش بیش از حد آهن در بدن میتواند عواقب وخیمی برای بدن بهمراه داشته باشد.
به این خاطر استفاده ی روتین از داروهای حاوی آهن را برای درمان خستگی زودرس ، به شما پیشنهاد نمی کنیم مگر اینکه آزمایشات و بررسی های بالینی ، لزوم مصرف آن را تائید کنند
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب۱۲ را اصطلاحا آنمی پرنیشیوز می نامند و توسط کم خونی ، و گلبولهای سفید بزرگتر از حد طبیعی مشخص می شود.
این نوع کم خونی در اثر علل مختلف دیگری نیز پدید می آید که از جمله می توان به کمبود اسید فولیک ، برخی بدخیمی های سیستم خونساز ، و گروهی از اختلالات مادرزادی ، مصرف الکل و نیز بعضی از داروهائی که در شیمی درمانی استفاده می شوند اشاره کرد.
برای پیشگیری از ایجاد این کم خونی میتوان از ویتامین ب۱۲ و اسید فولیک استفاده کرد.
علائم و نشانه های کم خونی فقر ویتامین ب۱۲:
از دست دادن اشتها ، اسهال ، کرختی و گز گز دستها و پاها ،رنگ پریدگی پوست ، احساس خستگی زودرس ،سردرد ، زخمهای مخاطی ، و زبانی ، و تغییر رنگ پوست.
معاینه ی این بیماران میتواند نشانگر اختلال رفلکسها و یکسری علائم عصبی دیگر باشد.
منابع ویتامین ب۱۲ :
ویتامین ب۱۲ در مواد غذائی حیوانی مثل گوشت ، نرمتنان صدف دار ، شیر ، پنیر ، و تخم مرغ یافت میشود.اغلب مردم که میتوانند گوشت را بعنوان یکی از اجزای غذائی خود داشته باشند ، کمتر در معرض پیدایش کمبود این ویتامین هستند مگر اینکه بدن آنان توانائی جذب این ویتامین را نداشته باشد.در حالت طبیعی ، میزان ذخیره ی ویتامین ب۱۲ بدن تکافوی نیاز بیش از یکسال بدن را میکند ( حتی در صورتی که این ویتامین در طول این مدت وارد بدن نشود !) .
ریسک کمبود ویتامین ب۱۲ در گیاه خوارانی که کاملا رژیم بدون شیر، پنیر،یا تخم مرغ مصرف می کنند ، و نیز اطفالی که از اینگونه مادران( گیاهخوار خالص ) بدنیا می آیند بیشتر از افراد عادی جامعه است و مصرف ویتامین های مکمل در آنها توصیه می شود.
معمولا نقص ویتامین ب۱۲ را با نقص اسید فولیک ، همزمان مطرح می کنند ، چرا که علائم این دو با هم مشابه بوده ودر بسیاری از موارد با هم دیده می شوند.کم خونی پرنیشیوز در حقیقت می تواند محصول مشترک کمبود هر کدام از این دو باشد !
اسید فولیک در حقیقت یکی از ویتامین های گروه ب می باشد ، که برای تکامل جنین انسان نقش بسیار مهمی ایفا می کند.بر خلاف ویتامین ب۱۲ تنها مقدار کمی اسید فولیک در بدن ذخیره می شود ، بهمین خاطر ، مصرف منظم آن ( از طریق مواد خوراکی ) ضروریست .غذاهائی مثل جگر ، کلیه ( قلوه )، انواع قارچ ، موز ، پرتقال ، سبزیجاتی که برگهای پهن دارند مثل اسفناج ، تخم مرغ ، نان گندم کامل ، لوبیا ، و شیر بعنوان منابع حاوی این ویتامین ارزشمندند.
مصرف اسید فولیک ، قبل و در طول بارداری ، می تواند احتمال پیدایش جنین های ناقص الخلقه را کاهش دهد
