پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
سرفه یک بازدم انفجاری است که سبب پیدایش یک مکانیزم محافظتی طبیعی جهت پاک نمودن مجاری تنفسی از ترشحات و اجسام خارجی می‌شود.
برونشها و نای آنقدر به لمس سبک حساس هستند که مقادیر بیش از حد ماده خارجی یا هر علت تحریکی دیگر موجب شروع رفلکس سرفه می‌شود. حنجره و کارینا (محلی که در آن نای به دو برونش تقسیم می‌شود) بسیار حساس هستند و برونشیولهای انتهایی و حتی حبابچه‌ها به محرکهای شیمیایی سوزانده از قبیل دی‌اکسید گوگرد و گاز کلر حساس هستند.
ایمپالسهای مرکز رو از مجاری تنفسی بطور عمده از طریق اعصاب واگ به پیاز مغز تیره می‌روند و در آنجا یک توالی اتوماتیک از وقایع بوسیله مدارهای نورونی مغز تیره شروع شده و در نهایت باعث سرفه می‌شود. سرفه مفرط یا مزاحم ، شایع‌ترین علامتی است که ما را به نزد پزشک می‌کشاند.
مکانیسم سرفه
سرفه به صورت ارادی یا رفلکسی ایجاد می‌شود. رفلکس دفاعی دارای مسیرهای آوران و وابران است. قسمت آوران شامل گیرنده‌هایی در مسیر توزیع حسی اعصاب حسی اعصاب سه قلو ، زبانی – حلقی ، حنجره‌ای فوقانی و واگ است. قسمت وابران شامل عصب راجعه حنجره‌ای و اعصاب نخاعی است. سرفه با یک دم عمیق آغاز شده و با بسته شدن گلوت ، شل شدن پرده دیافراگم و انقباض ماهیچه‌ای در برابر گلوت بسته شده، دنبال می‌شود. این امر سبب بالارفتن فشار داخل قفسه سینه شده و در اثر فشار مثبت قفسه سینه ، نای تنگ می‌شود. ناگهان گلوت باز شده و به علت اختلاف فشار موجود میان مجاری هوایی و اتمسفر و نیز تنگ شدن نای ، میزان زیادی از جریان هوا به سرعت از نای خارج می‌شود. این نیروها سبب می‌شوند تا ترشحات مخاطی و اجسام خارجی ، از ریه به بیرون رانده شوند.
علل ایجاد سرفه
سرفه در اثر مکانیزم حفاظتی ریه علیه اجسام خارجی‌ای که از طریق استنشاق (دود سیگار ، گرد وغبار و …) یا ترشحات مجاری هوایی فوقانی ، شیره معدی و اجسام خارجی دیگر که وارد ریه می‌شوند، آغاز می‌گردد. زمانی که سرفه به علت ترشحات مجاری هوایی فوقانی و شیره معدی پدید می‌آید، امکان دارد عامل اولیه ناشناخته باقی مانده و سرفه بطور مرتب ادامه یابد. قرار گرفتن طولانی مدت در برابر برخی محرکها ، سبب التهاب مجاری هوایی شده و سبب تشدید سرفه می‌شود. هر بیماری‌ای که به التهاب ، تنگی یا تحت فشار قرار دادن مجاری هوایی بینجامد می‌تواند با سرفه همراه باشد.
عفونت سیاه سرفه ، یکی از علل احتمالی سرفه مداوم در بزرگسالان است. عموما تشخیص بیماری براساس وضعیت بالینی بیمار صورت می‌پذیرد. (بیماری آسم|آسم)) علت شایعی برای سرفه می‌باشد. نمونه‌هایی از بیماریهای پارانشیمی ریه که سبب سرفه می‌شوند عبارتند از بیماری بافت بینابینی ریه ، پنومونی و آبسه‌های ریوی. امکان دارد نارسایی احتقایی قلب نیز به دلیل ادم بافت بینابینی و نیز بافت دوربرونشی ، با سرفه همراه باشد. سرفه بدون خلط ، از عوارض استفاده از مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین در ۲۰ – ۵ درصد بیماران مصرف کننده این داروها است. شروع سرفه در عرض یک هفته از آغاز مصرف دارو است. مکانیسم ایجاد سرفه به دنبال مصرف این داروها ، احتمال دارد به دنبال تجمع برادیکینین باشد.
علل سرفه با توجه به طول سرفه
با توجه به طول مدت سرفه ، می‌توان شایع‌ترین علل سرفه را دسته بندی کرد. سرفه حاد (کمتر از سه هفته) اغلب در اثر عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (بویژه سرماخوردگی ، سینوزیت باکتریایی حاد و سیاه سرفه) پدید می‌آید. سرفه مزمن (بیش از سه هفته) در یک فرد سیگاری ، مطرح کننده احتمال وجود بیماری انسدادی مزمن ریه بوده و در یک فرد غیر سیگاری که رادیوگرافی سینه‌اش طبیعی است، به دنبال ترشحات قسمت خلفی بینی و آسم ، پدید می‌آید.
رادیوگرافی قفسه سینه ، بویژه در طرح یا اثبات علت سرفه مفید است. یافته‌های مهم رادیوگرافی عبارتند از: وجود یک ضایعه توده مانند در درون قفسه سینه و بیماری منتشر بافت بینابینی یا آلوئلی ، وجود یک ناحیه لانه زنبوری یا کیست مانند ، مطرح کننده برونشیکتازی است. در حالی که آدنوپاتی قرینه دو طرف ناف ریه ، سارکوییدوز را مطرح می‌کند.
عوارض سرفه
عوارض شایع سرفه عبارتند از ایجاد درد در دیواره قفسه سینه و دیواره شکم ، بی‌اختیاری ادراری و خستگی. بعضی وقتها ، حملات سرفه می‌تواند سبب سنکوپ شود که این امر می‌تواند در اثر فشار بسیار مثبت داخل قفسه سینه و آلوئل ، کاهش بازگشت وریدی و کاهش برون‌ده قلبی صورت بپذیرد. با وجود آنکه در بیمارانی که از سایر جهات سالم هستند، سرفه می‌تواند سبب شکستگی دنده گردد، اما وقوع این عارضه احتمال وقوع شکستگیهای پاتولوژیک ناشی از میلوم مولتیپل و استئوپروز را افزایش می‌دهد.
درمان غیر اختصاصی سرفه ، زمانی بکار می‌رود که علت سرفه مشخص نبوده یا درمان اختصاصی ممکن نباشد و سرفه فاقد هر گونه کارکرد مفیدی بوده یا آنکه ناراحتی قابل توجهی را برای بیمار پدید آورد. سرفه تحریکی بدون خلط را می‌توان با تجویز یک داروی ضد سرفه که آستانه مرکز سرفه را افزایش می‌دهد، مهار نمود. چنین داروهایی عبارتند از کدئین (۱۵ میلیگرم ، ۴ بار در روز) یا داروهای غیر مخدر مانند دکسترومتورمان (۱۵ میلی گرم ، ۴ بار در روز). این داروها با از هم گسیختن حملات همیشگی و طولانی مدت سرفه ، سبب درمان غیر اختصاصی می‌شوند. البته یک سرفه خلط آور هیچگاه نباید مهار شود، زیرا احتباس خلط در نایژه‌ها ، توزیع تهویه و هواگیری آلوئلها و توانایی مقابله در عفونت را مختل می‌کند.
