سرطان استخوان (Bone Cancer)

سرطان استخوان از سنین شیرخوارگی تا سالمندی می تواند ایجاد شود و سبب فلج عضو و یا مرگ فرد مبتلا شود . سرطان استخوان به سارکوم Sarcome نیز شهرت دارد و در تمام دنیا شایع است . سرطانهای دیگر بدن از جمله سرطان پستان ، ریه ، پروستات ، تیروئید و کلیه ها نیز قادرند به استخوانها منتقل شده و آن را تخریب کنند .

 سرطان استخوان زمانی اتفاق می افتد که سلولهای استخوان ساز دچار مشکل شوند. هر ساله در ایالات متحده، این سرطان به شکل تومر استخوانی در بیش از دو هزار نفر تشخیص داده می شود. این سرطان در کودکان و نوجوانان شایع تر است و در افراد بزرگسال به خصوص هرچه پیرتر می شوند، کمتر دیده می شود اما دلیل بر این نیست که اصلاً برای بزرگسالان اتفاق نیفتد. سرطان استخوان  متاستاتیک در بزرگسالان شایع تر است. این نوع سرطان از یک ناحیه سرطانی دیگر به استخوانها شیوع می یابد.

استئوسارکوم

سرطان استخوان انواع مختلف دارد. شش نوع متداول دارد که با استئوسارکوم شروع می شود. این متداولترین نوع سرطان استخوان است و بیشتر در جنس مذکر بین سن ۱۰ تا ۲۵ سالگی اتفاق می افتد. معمولاً تومرهای استخوانی در استخوانهای دراز دستها و پاها، اطراف زانوها و شانه ها ایجاد می شود. احتمال پخش شدن این سرطان به ریه ها بسیار زیاد است.  احتمال زنده ماندن در ۵ سال، ۶۵% می باشد.

تومور اوینگ

یک نوع بسیار حاد سرطان استخوان تومور اوینگ است که معمولاً در بچه های بین ۴ تا ۱۴ سال اتفاق می افتد. این نوع سرطان نیز در جنس مذکر شایع تر است و به ندرت در افراد بالای ۳۰ سال اتفاق می افتد. این سرطان معمولاً در وسط استخوانهای دراز دستها و پاها خود را نشان می دهد. احتمال زنده ماندن در سه سال تقریباً ۶۵% می باشد.

کندروسارکوم

کندروسارکوم تومر سرطانی است که تقریباً یک چهارم همه تومرهای بدخیم را شامل می شود و دومین نوع جدی سرطان استخوان به حساب می آید. این سرطان در سلولهای غضروفی ایجاد می شود و به طور شگفت انگیزی غیرقابل پیشبینی است. این تومرها ممکن است پخش شونده باشند و یا روند شکل گیری کندی داشته باشند. در آندسته از سرطانها که روند شکل گیریشان کندتر است احتمال زنده ماندن تقریبا ۹۰% است. در دسته دیگر که شکل گیری سریع دارند شانس زنده ماندن در ۵ سال فقط ۳۰% است.

فیبروسارکوم

فیبروسارکوم یکی از انواع نادر سرطان استخوان است و در بزرگسالان بین ۳۵ تا ۵۵ سال اتفاق می افتد. این سرطان معمولاً در استخوانهای پا و پشت زانو اتفاق می افتد و در مردها شایع تر است. کوردما نیز یکی از سرطان های نادر استخوان است که شانس زنده ماندن آن خیلی بالا نیست. این سرطان هم در مردها شایعتر است و معمولاً بعد از ۳۰ سالگی اتفاق می افتد.

علائم سرطان استخوان باگذشت زمان وخیم تر می شوند. مهمترین علامت آن درد است. این دردها در ابتدا بیشتر شب ها یا در زمان فعالیت اتفاق می افتند. علائم سرطان استخوان ممکن است چند هفته، چند ماه یا حتی سالها طول بکشد. گاهی اوقات می توان این تومرها را به شکل یک توده یا غده دقیقاً روی استخوان یا بافت های اطرافش حس کرد.

سایر علائم سرطان استخوان عبارتند از:

تب، سرد شدن بدن، عرق کردن در شب، و کاهش وزن بی دلیل. اما این علائم اگر تومر سرطانی به قسمت های دیگر بدن سرایت نکرده باشد، چندان متداول نیستند. گاهی اوقات سرطان استخوان هیچ نشانه خاصی ندارد. این سرطان معمولاً در چکاپ های معمولی تشخیص داده می شود.

● علت ایجاد سرطان استخوان

اختلالات ژنتیکی و تغییراتی که در قسمت های خاصی از هسته سلولی صورت می گیرد باعث تبدیل پروتئین های غیرفعالی به نام پروتوانکوژن به نوع فعال آن به نام انکوژن ها می شود. انکوژن ها پروتئین هایی را در سلول تولید می کنند که نظم کنترل شده تکثیر سلولی را تحت تاثیر قرار داده و باعث ازدیاد سلولی و تکثیر بیش از حد آنها در بدن می شوند که به آنها تومور استخوانی می گویند. اینکه چه عواملی باعث این اختلالات ژنتیکی می شوند هنوز به خوبی مشخص نشده است. برخی عوامل محیطی مانند تابش اشعه های یونیزان و برخی مواد شیمیایی و همچنین برخی از ویروس ها در این امر مقصر شناخته شده اند.

این فیلم به تشریح سرطان استخوان میپردازد :

 

● تومور استخوانی چیست ؟

اگر سلول های استخوان ساز بدن که به آنها استئوبلاست نیز گفته می شود شروع به تکثیر غیرعادی و غیرقابل کنترل کنند توده استخوانی در محل ایجاد می شود که به آن تومور استخوانی گفته می شود. بیماران برحسب محل توده و یا قابلیت دست اندازی آن به نقاط دیگر بدن از خود علائم خاص آن بیماری را نشان می دهند.

● انواع تومورهای استخوانی

تومورهای استخوانی می توانند اولیه و یا ثانویه باشند. تومورهای اولیه توده هایی هستند که به طور اولیه از تکثیر سلول های استخوان ساز در محل ایجاد می شوند. اگر تومورهای غیراستخوانی با سرایت به سیستم اسکلتی آن را دچار تخریب کنند به آن تومور ثانویه استخوان گفته می شود. این نوع تومورهای ثانویه و یا تومور های متاستاتیک استخوان برخلاف نوع اولیه آن در سنین بالا دیده شده و یک نمونه بارز آن سرایت سرطان پستان به سیستم اسکلتی در خامن هایی است که قبلا به دلیل سرطان پستان درمان شده اند.

تومورهای اولیه که در این مطلب منحصرا در مورد آنها بحث خواهد شد می توانند خوش خیم بوده و یا سیر بدخیمی و سرطانی داشته باشند. تومورهای اولیه خوش خیم که انواع کیست های استخوانی نیز از آن دسته هستند بسیار شایع تر از انواع بدخیم بوده و تمایل دارند تا به صورت خودبه خود بهبودی کامل پیدا کنند. در مقابل تومورهای اولیه بدخیم احتیاج به درمان های دارویی و جراحی داشته و در سیر خود تمایل دارند تا از محل ابتدایی خود جدا شده و در نقاط دیگر بدن ایجاد توده بکنند که به این قابلیت آنها متاستاز گفته می شود و اکثرا این حالت در ریه ها اتفاق می افتد. شایع ترین نوع سرطان اولیه استخوان استئوسارکوم نامیده می شود.

● علائم سرطان استخوان

درد، نخستین علامت و شروع آن خفیف است که با مسکن های معمولی نیز بر طرف می شود. با توجه به اینکه این تومور ها اکثرا در افراد جوان و فعال ایجاد می شود و در این مرحله معمولا کوفتگی ها و ضربات حین ورزش را اشتباها عامل ایجاد درد قلمداد می کنند. به تدریج بر شدت درد افزوده شده و در نهایت درد حالت مداوم و طاقت فرسایی پیدا می کند و بخصوص درد شبانه شدید اکثرا مانع از آن می شود که بیمار به خواب برود و یا پس از خواب از شدت درد بیمار بیدار می شود. در این مرحله رشد تومور سریع بوده و به بافت نرم اطراف نیز دست اندازی می کند و ایجاد تورم در ناحیه را می کند. پس از ایجاد ورم است که خانواده ها متوجه جدیت موضوع شده و به پزشک مراجعه می کنند که در نتیجه با انجام رادیولوژی های خاص بیماری تشخیص داده می شود.

برآمدگی در محل استخوان،گرم شدن ناحیه تورم،نازک شدن جدار استخوان و خوردگی استخوان ، کم خونی و ضعف عمومی،براق شدن پوست در سطح تومور از علائم دیگر سرطان استخوان می باشند.

● راه های تشخیص بیماری

وجود درد و تورم در اندام یک فرد جوان پزشک را بر آن می دارد که با عکسبرداری ساده چرخه تشخیصی بیماری را شروع کند. معمولا یک رادیوگرافی ساده برای تشخیص تومور استخوانی کفایت می کند اگرچه روش های پیشرفته رادیولوژیک (، سی تی اسکن ، MRI، اسکن هسته ای ، تستهای اختصاصی و آزمایشگاهی ، بیوپسی از تومور) جهت ارزیابی وسعت ضایعه لازم است. بیماران مبتلا به سرطان استخوان بر خلاف مبتلایان به سرطان های احشائی و خون حال عمومی خوبی دارند و به جز موارد نادر علائمی مانند تب کاهش وزن و بی حالی در مراحل اولیه دیده نمی شود. هیچ یافته آزمایشگاهی نیز در تایید این بیماری وجود ندارد و قطعی ترین راه تشخیصی انجام نمونه برداری از تومور استخوان است که این کار بایستی توسط همان پزشکی صورت گیرد که جراحی نهایی را بر روی بیمار انجام خواهد داد.

● نقش توارث و ژنتیک در ایجاد سرطان استخوان چیست و آیا افراد دیگر خانواده در معرض ابتلا می باشند؟

انطور که گفته شد تغییرات ژنتیکی عامل اصلی ایجاد اکثر تومرهای بدخیم میباشند  ولی سرطان استخوان ارثی نمی باشد و این بدان معنی است که این تغییرات ژنتیکی پس از تولد در سلولها ایجاد میشود و از پدر و مادر به فرزندان منتقل نمی گردد. همچنین سرطان استخوان مسری نبوده و امکان ابتلا افراد دیگر خانواده برابر با افراد دیگر جامعه می باشد و بیشتر از آنها نیست.

● درمان سرطان استخوان

درمان سرطان استخوان نیاز به همکاری تیم های مختلف پزشکی و غیرپزشکی دارد. از بین پزشکان جراحان ارتوپدی که در جراحی تومور های ارتوپدی دوره های تکمیلی دیده اند در راس کار قرار می گیرند.

در کنار آنها پزشکان متخصص خون و انکولوژی، متخصصان پرتودرمانی، رادیولوژیست ها و پاتولوژیست ها قرار می گیرند. علاوه بر گروه پزشکی، مددکاران اجتماعی، متخصصان ساخت ارتوز و پروتز، روان شناسان و فیزیوتراپیست ها نقش مهمی در تکمیل تیم درمانی دارند. بیمار مبتلا به سرطان استخوان نیاز به انجام شیمی درمانی قبل و بعد از عمل و گاهی انجام رادیو تراپی خواهد داشت. هدف از انجام جراحی خارج کردن ضایعه تومورال به طور کامل و با حاشیه مطمئن از بدن بیمار است.

● راههای پیشگیری

عدم تماس با ترکیبات رادیواکتیو و هسته ای . در صورتی که استعداد ژنتیکی وجود داشته باشد انجام آزمایشات طبی در هر ۶ ماه توصیه می شود .

● سرطان استخوان در چه کسانی و در کدام قسمت از بدن شایع تر است؟

متاسفانه سرطان اولیه استخوان اکثرا در گروه سنی نوجوان و جوان و بین ۱۰ الی ۳۰ سالگی شایع است. نسبت ابتلا در دختران و پسران مساوی است. شایع ترین محل بروز تومور در اطراف زانو، اطراف شانه و لگن خاصره است.

● نقش توارث و ژنتیک در ایجاد سرطان استخوان

همان طور که گفته شد تغییرات ژنتیکی عامل اصلی ایجاد اکثر تومورهای بدخیم هستند ولی سرطان استخوان ارثی نیست و این بدان معنی است که این تغییرات ژنتیکی پس از تولد در سلول ها ایجاد می شود و از پدر و مادر به فرزندان منتقل نمی شود. همچنین سرطان استخوان مسری نبوده و امکان ابتلا افراد دیگر خانواده برابر با افراد دیگر جامعه است و بیشتر از آنها نیست.

● آیا می توان از بروز سرطان استخوان جلوگیری کرد؟

با توجه به اینکه علت اصلی ایجاد سرطان استخوان ناشناخته است به نظر می رسد نتوان از ابتلا به آن پیشگیری کرد ولی اجتناب از اشعه یونیزان و برخی مواد شیمیایی خاصی که در ایجاد تومور های استخوان موثر شناخته شده اند از ابتلا به سرطان استخوان جلوگیری می کند.

● تعداد مبتلایان به سرطان استخوان

اگرچه آمار دقیقی در دست نیست ولی تصور می شود که از هر یک میلیون نفر جمعیت کشور در یک سال تعداد ۱۰ مورد بیمار، مبتلا به سرطان اولیه استخوان می شوند. با این حساب تعداد مبتلایان به سرطان استخوان در کشور ما سالیانه حدود ۷۰۰ نفر است .

●  اوستئوسارکوم

اوستئوسارکوم شایعترین سرطان استخوان است و در بین کودکان نیز سومین نوع متداول سرطان محسوب می‌شود.
اگرچه سایر انواع سرطانها در نهایت می‌توانند به بخش‌های مختلف از اسکلت‌بندی بدن گسترش پیدا کنند اما اوستئوسارکوم یکی از معدود انواع سرطان‌های استخوانی است که در واقع از استخوان‌ها آغاز شده و گاهی نیز به سایر قسمت‌ها و بافت‌های بدن پیشرفت می‌کند.
از آنجا که اوستئوسارکوم معمولا از سلول‌های اوستئوبلاست – سلول‌های موجب رشد استخوان‌ها می‌شوند – آغاز می‌شود لذا عمدتا نوجوانانی را مبتلا می‌کند که در سن رشد قرار دارند.
لازم به ذکر است پسران به مراتب بیشتر از دختران به این سرطان بدخیم استخوانی مبتلا می‌شوند و شایعترین نوع این سرطان زانوها را مبتلا می‌کند.
بیشتر موارد ابتلا به اوستئوسارکوم از خطاهای تصادفی و غیر قابل پیش‌بینی در مولکول وراثتی DNE موجود در سلول‌های استخوانی در زمان‌های تراکم رشد استخوان‌ها ناشی می‌شود.
در حال حاضر روش موثری برای پیشگیری از ابتلا به این نوع سرطان وجود ندارد، اما با تشخیص و درمان به موقع و مناسب بیشتر کودکان مبتلا به آن بهبود پیدا می‌کنند.

– خطر ابتلا به اوستئوسارکوم در دوران کودکی؛

اوستئوسارکوم اغلب در پسران نوجوان شایع است و شواهد نشان می‌دهد که در نوجوانانی که بلند قدتر از حد متوسط همسالان خود هستند، خطر ابتلا به بیماری به مراتب بیشتر است.
همچنین احتمال ابتلا به این سرطان در کودکانی که یکی از سندرم‌های نادر سرطان را به ارث برده باشند بیشتر است.
از سوی دیگر از آنجا که قرار گرفتن در معرض اشعه نیز یکی دیگر از دلایل ایجاد جهش ژنتیکی در مولکول DNE است از این رو کودکانی هم که در مرحله اولیه درمان سرطان تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند در معرض بیشتر ابتلا به اوستئوسارکوم هستند.

– علائم اوستئوسارکوم؛

شایعترین علائم این سرطان درد و تورم در دست و پای کودک است. این مشکلات اغلب در استخوان‌های بلندتر بدن مانند استخوان‌های بالا یا پایین زانو و در بالای دست در نزدیکی شانه‌ها بروز می‌کند.
این احساس درد ممکن است در هنگام ورزش کردن یا به هنگام شب تشدید شده و پس از گذشت چندین هفته از آغاز درد ناحیه دردناک شده متورم و بزرگ می‌شود.
در صورتی این سرطان در پاها بروز کند کودک ممکن است پس از مدتی دچار لنگی بی دلیل شود.
همچنین در برخی موارد اولین علامت بیماری شکستگی بازو یا پا است و علت آن این است که سرطان استخوان‌ها را تضعیف کرده و آنها را مستعد شکستگی می‌کند.
اگر کودک یا نوجوان شما هر یک از علائم بالا را دارد باید فورا با پزشک متخصص موضوع را درمیان بگذارید.

– نحوه تشخیص اوستئوسارکوم؛

برای تشخیص این سرطان پزشک کودک شما احتمالا از یک آزمایش جسمی، به دست آوردن جزئیات درباره سابقه پزشکی بیمار استفاده کرده و نیز برای تشخیص تغییرات ایجاد شده در ساختار استخوان‌های بیمار از رادیوگرافی استفاده می‌کند.

همچنین ممکن است به منظور آزمایش تومور در آزمایشگاه به نمونه‌برداری (بیوپسی) از استخوان نیاز باشد.

در مراحل پیشرفته‌تر نیز از آزمایشات تخصصی تر در این زمینه استفاده خواهد شد.

– نحوه درمان اوستئوسارکوم؛

درمان اوستئوسارکوم در کودکان شامل جراحی به منظور برداشتن سلول‌های سرطانی و یا تومورها و یا شیمی‌درمانی به معنی استفاده از داروهای خاص پزشکی برای کشتی سلول‌های سرطانی است

برداشتن سلول‌های سرطانی همزمان با شیمی درمانی می‌تواند به از بین بردن باقی مانده‌های این سلول‌ها در بدن کمک کند.