اهمیت مسواک زدن از نظر اسلام

با توجه به اینکه عامل مهم بسیاری از امراض عدم نظافت دندان با مسواک و خلال است مقررات اسلام در این قسمت ، بسیار جالب توجه است .
پیامبر اکرم (ص ) مى فرماید:
ان الاسنان و هى جوهره صافیه یتلوث بصحبه مضغ الطعام فیغیربها رائحه الفم و یتولد منها الفساد فى الدماغ . فاذا استاک زال عنها الفساد و عادت الى اصلها.(۸۷)
دندانها که صاف و زیبایند واسطه جویدن غذا کثیف و آلوده مى شوند و کم کم بوى دهان تغییر مى یابد و ایجاد فساد در قواى دماغیه مى نماید. وقتى که انسان مسواک نماید فساد از بین مى رود، و دندان دو مرتبه تمیز و پاکیزه مى گردد.
و نیز مى فرماید:
تخللوا فانها من النظافه ، و النظافه من الایمان ، و الایمان مع صاحبه فى الجنه (۸۸)
دندانهاى خود را خلال کنید، زیرا خلال کردن جزء نظافت است و نظافت از ایمان است و شخص با ایمان داخل بهشت مى شود.
(خلال ، چوب باریکى است ، که به وسیله آن ذرات غذا را از لابلاى دندانها بیرون مى کنند) امام حسین (ع ) چنین میفرمود:
کان امیرالمومنین یامرنا. اذا تخللنا ان لا نشرب الماء حتى نمضمض ثلاثا(۸۹)
پدر ما بما دستور مى داد بعد از خلال دندان ها، سه مرتبه آب را در دهان بگردانیم و بریزیم (مضمضه کنیم ) سپس آب بیاشامیم .
اسلام تا به این اندازه در بهداشت و نظافت دقت نموده که دستور مى دهد نباید ریزه هایى که در لابلاى دندانها مانده به همراه آب خورده شود، چون آنها در اثر ماندن در محیط گرم و مرطوب دهان ممکن است تواءم با میکروبهایى شده باشند و به وسیله آشامیدن آب ، داخل جهاز هاضمه گردند و موجب بیمارى شوند.
پیامبر گرامى اسلام براى وادار کردن همه مردم به نظافت دندان و دهان مى فرمودند:
ان من حق الضیف ان یعدله خلالا(۹۰)
یکى از حقوق که مهمان به گردن میزبان دارد اینست که میزبان براى او چوب خلال را در وقت غذا خوردن آماده کند.
توجه اسلام به جزئیات بهداشتى تا این حد بوده که به ما اجازه نداده با هر چیز یا با هر چوبى خلال کنیم . در یک روایت آمده که خلال کردن با هر چیزى موجب فقر است .(۹۱)
بعضى بمحض اینکه غذا خوردند از هر سیخ و خاشاکى که کنار دستشان باشد استفاده مى کنند حتى گاهى دیده مى شود براى این کار از نوک سوزن هم مدد مى گیرند. اسلام به چنین مردمان غیر منظمى مى گوید این کار شما سبب فقر است .
امام هشتم (ع ) در روایت دیگر مى گوید:
لا تخللو بعود الرمان و لا بقضیب الریحان فانهما یحرکان عرق الجذام (۹۲)
با چوب درخت انار و شاخه هاى ریحان خلال نکنید زیرا این هر دو سبب تحریک رگ جذام اند.
ارتباط خلال نمودن با این چوبها و بیمارى جذام با پیشرفت بیشتر علم در زمانهاى آینده روشن خواهد شد. پیشوایان بزرگ اسلام در مورد مسواک ، بیش از خلال اهمیت داده اند پیامبر مى فرمودند:
لو لا ان اشق على امتى لامرتهم بالسواک مع کل صلوه (۹۳)
اگر براى مردم دشوار نبود در هر نماز، مسواک کردن را واجب میکردم و نیز آنحضرت فرمودند:
رکعتین بسواک احب الى الله عزوجل من سبعین رکعه بغیر سواک (۹۴)
دو رکعت نماز که بعد از شستن و مسواک نمودن دندان خوانده شود از هفتاد رکعت بدون مسواک بهتر است .
و امام صادق (ع ) مى فرماید:
((فى السواک اثنتى عشره خصله ، هو من السنه و مطهره للفم و مجلاه للبصر و یرضى الرحمن . و یبض الاسنان و یذهب بالحفر. و یشد اللثه و یشتهى الطعام و یذهب بالبلغم و یزید فى الحفظ و یضاعف الحسنات و تفرح به الملائکه ))(۹۵)
براى مسواک کردن نمودن دوازده فایده است : ۱ – مسواک کردن پیروى از سنت پیامبر است . ۲ – دهان را پاک مى نماید. ۳ – سبب ازدیاد نور چشم است . ۴ – باعث خشنودى خدا است . ۵ – باعث سفید و زیبایى دندان است . ۶ – از کرم خوردگى دندان جلوگیرى مى کند. ۷ – لثه را محکم مى سازد. ۸ – اشتها را زیاد مى نماید. ۹ – بلغم را از بین مى برد. ۱۰ – حافظه را تقویت مى نماید. ۱۱ – حسنات انسان را در پیشگاه خدا زیاد مى کند. ۱۲ – فرشتگان نیز
خرسند مى شوند.(۹۶)

چنانکه قبلا اشاره نمودیم شاید منشاء هشتاد درصد بیماریهاى لثه و دندان ، مسواک نکردن و شستشو ندادن دندان است . به این حقیقت مسلم ، نبى گرامى اسلام (ص ) اشاره فرموده است :
((من استعمل الخضبتین امن من عذاب الکلبتین ))(۹۷)
هر کس خلال و مسواک نماید از ناراحتى کشیدن دندان (گار انبر پزشک ) در امان خواهد ماند.
چگونه مسواک کنیم ؟
بعضى خیال مى کنند مسواک را مى بایست بطور افقى روى دندانها کشید در صورتى که کاملا بر خلاف است .
((مسواک را از جانب گوشت دندان بطرف تاج آن ببرید یعنى : جهت و امتداد کشیدن مسواک در دندانهاى زیرین از پائین به بالا و در دندانهاى زبرین از بالا به پائین خواهد بود عکس این حرکت خطرناک است چه خورده هاى غذا در این دندانها مى ماند و سبب عفونت مى شود. مسواک را باید چند باز از جلو دندانها به عقب و عکس از عقب دهان به جلو کشید به طوریکه تمام دندانها مسواک کشیده شود و آن سطحى که به سوى دهان است نیز باید مسواک کشید.))(۹۸)
((استاکوا عرضا و لا تستاکوا طولا))(۹۹)
دندآنهارا از طرف عرض (عمودى ) مسواک نمائید به از جهت طول (افقى ).
چوب مسواک
مسواک باید نرم و خوشبو و ضمنا با استقامت و با دوام باشد. در کشورهاى متمدن ، انواع و اقسام ساخته شده و در همه جا دیده مى شود.
اسلام در مورد چوب مسواک بهترین مسواکها را معرفى مى کند. یعنى مسواکى که کاملا طبیعى است و مزایاى یک مسواک خوب را در بر دارد.
عن الرضا(ع ):
ان اجود ما استکت به لیف الا راک فانه یجلو الاسنان و یطیب النکهه و یشد اللثه و یسمنها. و هو نافع من الحفر اذا کان باعتدال (۱۰۰)
امام هشتم (ع ) مى فرماید:
بهترین چوبهاى مسواک چوب درخت اراک (۱۰۱) است ، زیرا این چوب دندانها را جلا مى دهد و دهان را خوشبو مى کند و لثه ها را محکم کرده و نیز از کرم خوردگى جلوگیرى مى نماید. و این فوائد در صورتى است که مسواک کردن با اعتدال و میانه روى همراه باشد.
زیاد هم مسواک نکنیم !
همانطوریکه در هر کار باید اعتدال را مراعات کنیم درباره مسواک کردن نیز باید از این قاعده و دستور پیروى نمائیم . زیاده روى در مسواک و دائما مزاحم لثه و دندان شدن ، کار صحیحى نیست .
عن الرضا(ع ):
((الاکثار منه یرق الاسنان ، و یزعزعها و یضعف اصولها.))(۱۰۲)
امام هشتم مى فرمود: زیاده روى در مسواک کردن باعث صدمه میناى دندان و سست شدن ریشه هاى آن است .
شیرینى ها و فساد دندان
خوردن چیزهاى چسبنده و شیرین ، دشمنى فوق العاده با میناى دندان دارد زیرا دندان داراى حفره ها و به اصطلاح دست اندازهایى است ، و ماندن شیرینى در آن حفره ها سبب پوسیدگى دندان مى شود ولى از آنجا که نمى توان شیرینى را ترک گفت زیرا مواد قندى یکى از مواد لازم براى بدن ما است باید تدبیرى به کار برد تا هم از شیرینى استفاده نمائیم و هم دندان فاسد نشود.
براى نجات از فساد که از ناحیه خوردن شیرینى به وجود مى آید امام هشتم دستورى فرموده اند که در ذیل مى خوانید.
آن حضرت در رساله المذهبه مى فرماید:
((من اراد ان لا یفسد اسنانه فلا یاکال حلوا الا بعد کسره خبز))(۱۰۳)
هر کسى مایل است دندانهایش سالم بماند شیرینى را بعد از خوردن مقدارى نان صرف کند. زیرا نان در دهان خمیر مى شود. و این خمیر گودالها و حفره هاى مینا را پر مى کند و به این صورت شیرینى هیچ گونه تاءثیر سوئى بر روى دندان نخواهد گذاشت .
یکى از هوسهاى مضرى که زیان فوق العاده به سلامت و استحکام دندان وارد مى سازد هوس خوردن شیرینى است که راه را بر روى بیماریهاى دندان مى گشاید. جنون مصرف امروز در کشورهاى متمدن جهان زیاد شده است و یکى از علل عمده امراض دندان است .
در آمریکا شربتهاى شیرین و قندى به نامهاى مختلف چون اقیانوسها جریان دارد و هر روز آشامیده مى شود و قبل از اینکه این گونه شربتهاى قندى وارد معده شود شیرینى آن بر روى میناى دندان مى ماند و رفته رفته دندان را فاسد مى کند. جویدن آدامس هم علاوه بر اینکه هم خطر براى سلامتى دندان در بر دارد براى معده مضر است و هر کسى باید حتى الامکان تا مى تواند از مصر این مواد زیان بخش براى حفظ سلامت ، خود دارى نماید.
اگر شما از شیرینى میوه ها و آب میوه ها که بروى دندان شما مى ماند مى ترسید و به این وسیله از نوشیدن آب میوه و لیمو ترش خود دارى مى کنید مى توانید براى بر طرف کردن اثر آب میوه از روى میناى دندانها پس از مصرف آن دهان را با آب ساده بشوئید))(۱۰۴)
آنچه در این باره از امام رضا(ع ) نوشتیم ، جویدن کمى نان قبل از خوردن شیرینى بود و آنچه دکتر ((هاوزر)) دستور میدهد، شستن دندان با آب بعد از خوردن شیرینى است البته بین این دو دستور فرق بسیار است ، زیرا بعد از خوردن شیرینى و نفوذ آنها در حفرهاى دندان ، آب خالص مشکل است بتواند آنها را کاملا زایل سازد، و جلو نفوذ شیرینى ها را بگیرد در صورتیکه اگر خمیر نان ، روى حفره ها را قبل از خوردن شیرینى بگیرد، شیرینى ها هیچگونه اثر سوئى روى دندان نخواهد گذاشت .