اسفرزه ، بایدها و نبایدهای مصرفی آن!

اسفرزه

گیاه شناسی

• گیاه اسفرزه گیاهی علفی و یکساله است.
• با ارتفاع ۱۰ تا ۳۵ سانتی متر.
• میوه این گیاه پوشینه ، شکوفا ، دوخانه با محتوای یک دانه کوچک و لغزنده به رنگ قهوه ای است.
• این گیاه خودرو است.
• روی چراگاهها، علف زارها، مزارع رها شده کنار راه و جاده ها و بیابان های بایر رشد می کند.
• دانه های گیاه اسفرزه با ده درصد موسیلاژ در اثر هیدرولیز، تولید دگزیلوزان، آرابینوز، د – گالاکتوز، د – گالاکتورونیک اسید می کند
• علاوه بر ان دارای پروتئین ، املاح معدنی و روغن ثابت می باشد.

نامهای دیگر

نام های دیگر این گیاه: اسپرزه، اسبرزه، شکم پاره،اسفیوس، اسپغل، قارنی یاروق، اسپغول، اسفیدش، حشیشه، البراغیث، سفیدخوش، قارنی یارخ، بذر قطور، تبکو، برغوشی و بذر قطونا می باشد.

خواص اسفرزه

• کاهش وزن

دمنوش گیاه اسفرزه برای لاغری و کاهش وزن مناسب است. افرادی که دچار اضافه وزن هستند می توانند پسیلیوم این ماده را با یک فنجان آب گرم و لیمو مخلوط کرده و قبل از غذا میل کنند. البته استفاده از مخلوط دانه های اسفرزه با آب و مصرف آن به صورت ناشتا هم باعث لاغری و کاهش وزن می شود.

• برای بانوان

در طب سنتی از خیساندن اسفرزه و عناب در آب، برای شستشوی واژن استفاده می شود تا در رفع خارش کمک کند. علاوه بر این برای درمان عفونت های رحم مفید است. از دم کرده آن و نوشیدن آب آن می توان برای سوزاک ( بهترین دارو برای درمان سوزاک) استفاده کرد زیرا خاصیت مدر دارد.

• رفع یبوست

در آمریکا از اسفرزه برای تهیه داروهای ملینی چون Metamucil استفاده می شود زیرا اسفرزه ملین خوبی است. دانه های اسفرزه بسیار سخت هستند و معمولا در بیشتر مناطق دنیا رشد می کند. این گیاه در ردیف مفیدترین، موثرترین و بی ضررترین و در عین حال ملایم ترین ملینهای گیاهی است که از قرنها پیش برای درمان یبوست استفاده می شد. تقریبا ۳۰ درصد پوشش دانه اسپرزه از یک ماده جاذب آب به نام موسیلاژ تشکیل شده است که پس از خیس شدن در آب ، لعاب دار می شود. هر دانه تقربا ۱۰ برابر حجم پیدا می کند و مانند لعاب ژلاتینی می شود که منبعی شفابخش برای بیماری یبوست می باشد.

تحقیقات نشان می دهد که مصرف یک قاشق مرباخوری تخم اسفرزه ، ۳ بار در روز و نوشیدن حداقل دو لیوان آب ولرم همراه با آن تاثیر بسیاری در تخلیه و رفع یبوست دارد. علاوه بر این اسفرزه در کاهش درد و رفع خارش بیماریهای کولون و رکتوم و قطع خونریزی بواسیر نیز موثر می باشد. اما اگر پس از مصرف آن به مقدار کافی آب نوشیده نشود، روده ها ورم می کند زیرا آب موجود در مدفوع جذب شده و نتیجه معکوسی رخ می دهد. بنابراین نوشیدن آب کافی نباید فراموش شود.

یبوست در زنان باردار نیز رواج دارد اما نباید از گیاهان ملین مانند اسفرزه استفاده شود. برای رفع این عارضه باید از سایر خوراکی های غنی از فایبر و الیاف گیاهی مانند سبزیها، دانه های غلات، نان سبوس دار و … استفاده کنند. همچنین برای رفع یبوست کودکان زیر دو سال نباید از این گیاه استفاده نمود.

• خواص لعاب اسفرزه ( پسیلیوم ) برای زیبایی پوست و مو

گیاه اسفرزه تنها برای مصارف دارویی و پزشکی مورد استفاده قرار نمی گیرد.

این فیبر طبیعی را می توان به عنوان ماسک زیبایی نیز استفاده نمود که از پوست و موی شما محافظت کند.

• ماسک آن برای پوست و مو

اسفرزه دارای خواص فوق العاده برای از بین بردن جوش های صورت است. برای تهیه ماسک خانگی ، دانه های نرم اسفرزه را با شیر و عسل ترکیب کنید تا به پوست و موی شما درخشندگی دهد. برای تقویت موی سر نیز می توان از اسکراپ طبیعی اسفرزه به عنوان شامپوی گیاهی استفاده کنید.

• اسفرزه برای دوران بارداری و شیردهی

تا کنون از عوارض مصرف اسفرزه بر روی زنان باردار و شیرده اطلاعاتی منتشر نشده است.

بنابراین توصیه می شود که خانمها در دوران بارداری و شیردهی از این گیاه دارویی استفاده نکنند.

• اسفرزه برای نوزادان و کودکان

اسفرزه در نوزادان و کودکان می تواند موجب خفگی شود، بنابراین از مصرف اسفرزه برای آن ها خودداری کنید.

بهترین زمان و طریقه مصرف

با ترکیب ۲ قاشق چای خوری اسفرزه، شیر، عسل یا آبمیوه می توان از آن استفاده کرد. معمولا از دانه های لعاب دار اسفرزه همراه با آب گرم به صورت ناشتا استفاده می شود که برای رفع یبوست یک گزینه درمانی بسیار مفید می باشد.

مقدار مناسب برای مصرف آن در روز

• مصرف ۷٫۹ گرم اسفرزه در روز در درمان بیماری کرون مناسب و مفید است.
• مصرف ۵ گرم از آن دو بار در روز برای کاهش قندخون برای دیابت نوع ۲ بسیار موثر است.

خواص و فواید اسفرزه در طب سنتی

• موجب تسکین حرارت و تشنگی می شود.
• برای رفع سر درد می توان از کوبده اسفرزه به همراه گلاب استفاده کرد.
• کوبیده اسفرزه با روغن بنفشه برای رفع سردردهای گرم و رفع خشکی دماغ و اعصاب مفید می باشد.
• این ترکیب برای رشد و نرم شدن موها و جلوگیری از دوشاخه شدن آن موثر است.
• برای مشاهده نتایج آن بر روی مو، باید این ضماد را چند روز مداوم استفاده کنید.
• یک قاشق شربت خوری اسفرزه را در یک فنجان آب جوش بریزید و سپس همراه نبات، ۳ بار در روز میل کنید. این شربت برای درمان اسهال خونی، جلوگیری از خونریزی زیاد و قاعدگی سخت جلوگیری می کند.
• اسفرزه را بو داده و هر روز میل کنید تا اسهال های مزمن و طولانی درمان شود.
• برای تبهای گرم، غلیان خون و ناراحتی و خشونت سینه و حلق و زبان و سردرد و زخم روده و رفع یبوست روده ها که منشاء آن علل صفراوی یا عوارض حاصله از خوردن داروهای گرم است بسیار مفید می باشد.
• در تمام موارد فوق لعاب آن به تنهایی و با مخلوط با روغن بادام شیرین خورده می شود.
• ضماد لعاب اسفرزه را می توان با سرکه و روغن گلسرخ مخلوط کرده و برای استعمال خارجی جهت درد مفاصل گرم، نقرس و نرم کردن ورمهای بخصوص ورمهای پشت گوش استفاده نمود که بسیار نافع است.

دیگر خواص آن در طب سنتی

• آن را با عناب در آب خیس کنید و آب آن را به صورت ناشتا میل کنید. برای شستشوی بدن نیز می توان از آب آن استفاده کرد. این روش برای رفع خارش واژینال بسیار مفید است.
• ۲۰ گرم اسفرزه جوشانده شده، به مدت ۴ روز می تواند سنگ کلیه را دفع کند.
• آن را با ۱۰۰ گرم تخم شربتی و ۱۰۰ گرم خاکشیر ترکیب کرده و هر روز یک قاشق سوپخوری از آن را در ۲ لیوان حل کرده و بنوشید. این ترکیب برای رفع خارش پوست و افزایش اشتها و تصفیه خون مفید است.
• گل ختمی کوبیده را با لعاب آن مخلوط کرده و بر پیشانی بگذارید تا سردرد ناشی از نور خورشید را تسکین دهد.
• اسفرزه را در اب بریزید و اجازه دهید تا مدتی باقی بماند. به جای نوشیدن آب می توان از آب اسفرزه تهیه شده میل کنید.
• جرعه جرعه نوشیدن آن برای رفع گرفتگی صدا که از گرمی و حرارت ایجاد شده است مفید می باشد.
• مایع خیسانده آن در آب برای کاهش درد و رفع خارش و قطع خونریزی بواسیر بیسار مفید است.
• قرقره کردن لعاب اسفرزه و نوشیدن جرعه جرعه از آن، گلو درد را درمان می کند.
• نگه داشتن آب آن در دهان، موجب از بین رفتن برفک، تاول، سوختگی و زخمهای دهان می شود.
• اسفرزه را کوبیده و با سرکه، خمیر کنید. این ضماد را برای درمان سالک، هر روز صبح و شب بر روی موضع قرار دهید.
• آن را با شیر مادر دختردار، خمیر کنید. این ضماد برای درمان خنازیر* مفید است.

• خنازیر: غده های سخت که در گردن و زیرگلو پیدا می شود.

تذکر مهم

در مصرف خوراکی هرگز نباید تخم اسفرزه کوبیده شود!

زیرا اگر کوبیده شود و خورده شود خطرناک است!

مصرف تقریبا ۴۰ گرم تخم اسفرزه کوبیده شده منجر به:

• سرد شدن بدن، تخدیر، تنگی نفس، آشفتگی،
• و سرانجام منجر به غش و توقف نبض و پس از مدتی احتمالا موجب مرگ می شود.
• بنابراین در این شرایط از داروهای تهوع آور مانند آب عسل و نمک و یا سایر داروها استفاده کنید.

تداخل دارویی

مصرف مکمل اسفرزه ممکن است در جذب برخی از داروها مانند:

• داروهای ضد صرع، ضد دیابت، ضد افسردگی،
• برخی از داروهای قلبی و کاهش چربی خون اختلال ایجاد می کند.

در صورت مصرف داروهای خاص نباید از مکمل های آن استفاده نمود.

دو تا ۴ ساعت قبل از مصرف دارو می توان از این گیاه استفاده نمود.

عوارض جانبی اسفرزه

مصرف بیش از اندازه گیاه اسفرزه موجب درد شکم ،حالت تهوع ، تنگی نفس و جوش پوستی می شود.

اگر بعد از مصرف آن دچار تپش قلب، سرگیجه یا خون در مدفوع شدید بلافاصله مصرف آن راقطع کرده و به پزشک مراجعه نمائید.

کسانی که دچار مشکلاتی مانند درد معده، نفخ و گاز معده هستند باید مصرف آن را در مقادیرکمتر شروع کنند.

در صورت ابتلا به بیماری های کلیوی، قبل از مصرف اسفرزه ، با پزشک خود مشورت نمائید.

نگهداری آن

در صورت پودر کرن دانه های اسفرزه ، حدکثر تا ۲۴ ساعت بعد باید آنها را استفاده کنید.