پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
محتوای مقاله (با استفاده از این لیست به موضوع مورد نظر دسترسی سریعتر دارید)
HIV چیست ؟
HIV مخفف “”Human Immunodeficiency Virus به معنی “ویروس نقص ایمنی انسان” می‌باشد.
ویروس ، یک ذره زنده خیلی کوچک است که می‌تواند تکثیر و پخش شود اما برای زندگی نیاز به موجود زنده دیگری دارد.
وقتی ویروس، سلولی را آلوده کند شروع به تکثیر در داخل آن سلول میکند که در نهایت منجر به آسیب آن سلول میشود.
انسان می‌تواند توسط فرد دیگری که به ایدز مبتلا است آلوده شود و او نیز می‌تواند بقیه افراد را آلوده کند و بر این اساس HIV منتشر میشود.
به فردی که به HIV آلوده است HIV) +HIV مثبت) اطلاق میشود.
(سیستم ایمنی، گروهی ازسلولها و ارگانها هستند که بدن را در برابر ویروسها و عفونتها محفاظت می‌کنند.)
چرا HIV خطرناک است ؟
اگر سیستم ایمنی بدن به ویروسها حمله میکند و آنها را می‌کشد پس مشکل چیست ؟
ویروسهای مختلف به سلولها و بافتهای مختلفی از بدن حمله می‌کنند. برخی ویروسها به پوست، برخی به دستگاه تنفسی و … حمله می‌کنند.
چیزی که ایدز را این چنین خطرناک کرده این است که HIV به خود سیستم ایمنی حمله میکند. سیستم ایمنی، گروهی از سلولها هستند که بدن را در برابر انواع عفونتها محفاظت میکند و بدون آنها٬ توانایی بدن برای مبارزه با نواع عفونتها تضعیف میشود.
لذا وقتی ویروس HIV وارد بدن فردی شود به تدریج قدرت دفاعی بدن وی ضعیف می شود و این فرد در برابر انواع بیماریها و عفونتها حتی آنهایی که در حالت عادی بیماریزا نیستند آسیب پذیر میگردد.
این روند قابل رؤیت نیست و راهی وجود ندارد تا با نگاه کردن به افراد بگوئیم که آیا به ایدز مبتلا هستند یا خیر٬ ولی آزمایش خون می‌تواند پس از چند ماه از اولین تماس، ویروس را در خون آشکار کند.
افراد آلوده به HIV ممکن است سالها کاملاً سالم بمانند و حتی خودشان ندانند که آلوده هستند.
ایدز چیست ؟
ایدز (AIDS) مخفف Acquired Immune Deficiency Syndrome به معنی سندرم نقص ایمنی اکتسابی می‌باشد.
وقتی سیستم ایمنی آسیب ببیند، نه تنها در برابر ویروس HIV (که در آغاز به آن صدمه زده) بلکه به نسبت به بقیه عفونتها هم آسیب پذیر میشود و دیگر قادر به کشتن میکربها و ویروسهایی که قبلاً برایش مشکلی ایجاد نمی‌کردند نیست و لذا با گذشت زمان، افراد آلوده به HIV بیشتر و بیشتر بیمار می‌شوند و معمولاً سالها پس از آلودگی به یکی از بیماریهای خاص٬ شدیداً مبتلا می‌شوند.
در این زمان گفته میشود که آنها به ایدز مبتلا شده‌اند. بنابراین زمانی که فرد آلوده به ویروس HIV برای اولین بار به یک بیماری جدی مبتلا شود و یا وقتی که تعداد سلولهای ایمنی باقیمانده در بدن او از حد معینی کمتر شود، مبتلا به بیماری ایدز در نظر گرفته می شود.
ایدز یک مرحله کاملاً جدی است که بدن، دفاع بسیار کمی در برابر انواع عفونتها دارد. در واقع هر فرد آلوده به ویروس HIV ، الزاما مبتلا به ایدز نمی باشد اما در طول مدت آلودگی خود، می تواند دیگران را آلوده کند.
چه مدت طول می‌کشد تا HIV به ایدز تبدیل شود؟
بدون درمان دارویی، بطور متوسط طی ۱۰ سال آلودگی به ویروس HIV به سمت ایدز پیش می‌رود که البته این مدت ۱۰ سال برای فردی است که تغذیه مناسبی دارد. اما فردی که در منقطه فقیرنشین است و بخوبی تغذیه نمیشود ممکن است بسیار سریعتر به سمت ایدز و نهایتاً مرگ پیش برود.
درمان دارویی ضد ویروس می‌تواند مدت زمان بین آلودگی با HIV و شروع ایدز را طولانی تر کند. داروهای جدیدی بولید شده‌اند که با مصرف آنها، فرد آلوده به HIV می‌تواند مدت زمان طولانی قبل از ایجاد ایدز زندگی کند. اما این دارو‌ها بسیار گران و کمیاب بوده و در بسیاری از کشورهای فقیر در دسترس نیست و آلوده شدگان در این کشورها٬ سریعتر به سمت مرگ پیش می‌روند.
ایدز چگونه منتقل میشود؟
HIV در خون و ترشحات جنسی فرد مبتلا و نیز شیر پستان زن آلوده، یافت میشود.
HIV هنگامی منتقل میشود که مقدار کافی از این ترشحات به بدن فردی برسد
راههای مختلفی که فرد می‌تواند به HIV مبتلا گردد عبارتند از:
۱ – رابطه جنسی بدون محافظت با فرد آلوده
رابطه جنسی بدون کاندوم خطرناک است چراکه ویروسی که در ترشحات جنسی فرد آلوده وجود دارد می‌تواند بطور مستقیم به بدن شریک جنسی‌اش منتقل گردد. این موضوع در مورد تماس مقعدی ((anal sex هم صادق است.
(Oral sex)تماس جنسی دهانی خطر کمتری دارند ولی اگر یک شریک جنسی خونریزی لثه یا زخم باز هر چند کوچک در دهانش داشته باشد و کاندوم استفاده نشود HIV می‌تواند منتقل شود
۲ – تماس با خون فرد آلوده
اگر خون به میزان کافی از فرد آلوده به بدن فرد غیر آلوده وارد شود می‌تواند ویروس را به او منتقل کند.
۳- سرایت از مادر حامله آلوده به جنین در داخل رحم و یا از شیرمادر آلوده به کودک
ویروس HIV از مادر آلوده به کودک ممکن است در دوران حاملگی، هنگام وضع حمل یا کمی بعد از زایمان انتقال یابد.
HIV می‌تواند در شیر پستان زن آلوده وجود داشته باشد و به نوزادش منتقل شود اما با وجود داروهای خاص٬ شانس این انتقال بسیار کاهش می‌یابد هر چند در بسیاری از کشورهای در حال پیشرفت و فقیر، چنین داروهایی در دسترس نیست.
۴ – استفاده از محصولات خونی آلوده
در گذشته بسیاری از افراد از طریق انتقال خون و فرآورده‌های خونی آلوده٬ به HIV مبتلا می‌شدند در حال حاضر در اکثر نقاط جهان خونهای اهدایی، آزمایش می‌شوند و خطری در این زمینه وجود ندارد.
۵ – داروهای تزریقی
افرادی که بصورت غیر قانونی داروی تزریقی استفاده می‌کنند نیز نسبت به عفونت HIV آسیب پذیر هستند (مثل معتادان تزریقی، که بصورت مخفیانه و غیر قانونی عمل کرده و معمولاً سرنگی برای تزریق در دسترس ندارند و از سرنگ مشترک استفاده می‌کنند.)
افسانه ها و پندارهای غلط درباره ایدز :
در اقسا نقاط جهان افسانه‌های گوناگونی درباره HIV و ایدز وجود دارد که تعدادی از آنها در ذیل آورده شده‌اند.
« داشتن رابطه جنسی با دختر باکره می‌تواند HIV را شفا دهد!»
این افسانه در بخشهایی از آفریقا متداول است و کاملاً غلط است این اسطوره سبب تجاوز به بسیاری از دختران جوان و کودکان توسط مردان HIV مثبت شده است که اغلب آنها را هم آلوده ساخته است.
تجاوز هیچ بیماری را درمان نمی‌کند و این مسئله یک جنایت جدی در سراسر جهان است.
« HIV مختص مردان همجنس باز، سیاهپوستان، افراد جوان و … است ! »
این افسانه هم غلط است ، اغلب کسانی که به HIV آلوده شوند حتی تصور اینکه ممکن است آنها آلوده شوند را هم نداشتند. که البته اشتباه فکر می‌کردند.
« HIV می‌تواند از طریق لاتکس کاندوم عبور کند ….»
برخی تصور می‌کنند که چون ویروس بسیار کوچک است می‌تواند از طریق سوراخهای موجود در لاتکس استفاده شده در کاندوم عبور کند لازم به ذکر است این تصور اشتباه می‌باشد. لاتکس موجود در کاندوم، HIV را مسدود میکند همانطور که اسپرم را مسدود می‌نماید و مانع از حاملگی میشود.
رابطه جنسی ایمن (safe sex) یعنی چه ؟
رابطه جنسی ایمن اشاره به فعالیت جنسی دارد که سبب انتقال خون یا ترشحات جنسی از یک شریک جنسی به طرف مقابل نشود. اگر ۲ نفر رابطه جنسی ایمن داشته باشند حتی اگر یکی از آنها آلوده باشد، احتمال اینکه فرد دیگر مبتلا شود وجود ندارد از نمونه‌های رابطه جنسی ایمن مثلاً :
۱- نداشتن رابطه جنسی که اصطلاحاً پرهیز جنسی (abstinence) نامیده میشود
۲- پرهیز جنسی تا زمان ازدواج و پایبند باقی ماندن نسبت به همسر٬ پس از ازدواج . (که البته این روش خوبی برای اجتناب از آلودگی با HIV است به شرطی که همسر آنها هم وفادرا باشند و آنها را آلوده نکند.)
رابطه جنسی ایمن‌تر (safer sex) یعنی چه ؟
رابطه جنسی ایمن‌تر به فعالیتهای جنسی اطلاق میشود که ریسک کمی از عفونت با HIV دارند.
رابطه جنسی ایمن‌تر اغلب به معنای استفاده از کاندوم حین رابطه جنسی است.
وقتی کاندوم بطور صحیح استفاده شود بعنوان سد فیزیکی عمل میکند و از انتقال ترشحات آلوده به جریان خون فرد دیگر جلوگیری میکند.
آیا بوسیدن خطرناک است ؟
بوسیدن گونهٴ فرد مقابل٬ که بعنوان بوسیدن متداول اجتماعی شناخته میشود هیچ خطری برای انتقال ایدز ندارد. بوسه عمیق یا همان بوسه با دهان باز (French kiss) ریسک بسیار پائین در انتقال ایدز دارد بخاطر اینکه HIV در بزاق وجود دارد ولی در میزان کم به تنهائی منجر به عفونت HIV نمیشود.
آیا چیزی می‌تواند ایدز ایجاد کند ؟
خیر؛ ایدز خلق نمیشود. بعنوان مثال٬ رابطه جنسی بدون محافظ تنها در صورتی خطرناکست که یک شریک جنسی با ویروس آلوده باشد. اگر شریک جنسی شما HIV منفی است هر نوع رابطه و فعالیت جنسی بین شما نمی‌تواند سبب آلودگی شما به ایدز گردد، بعنوان مثال داشتن رابطه تماس مقعدی (anal sex) نمی‌تواند ایدز خلق کند.
خطر در تماس های جنسی بیشتر درعدم شناخت کافی سوابق خونی شریک جنسی شماست. در هر صورت برای اطمینان از کاندوم استفاده کنید. مگر تا زمانی که مطمئن باشید که هیچ کدام از شما شریک جنسی دیگری ندارد و قبلاً آلوده به ویروس نشده است.
علائم بیماری چگونه ظاهر می شود؟
با کاهش قدرت سیستم دفاعی٬ به مرور زمان بدن آمادهٴ ابتلا به عفونتها و سرطانهایی می شود که به طور معمول در مردم عادی دیده نمی شوند ، این بیماریها بصورت بیماریهای ریوی ، اسهالهای شدید و مزمن ، تبهای طولانی ، کاهش وزن ، اختلالات شخصیتی ، بیماریهای مغزی و پوستی خود را نشان می دهند که درنهایت منجر به مرگ فرد مبتلا خواهد شد.
علائم ابتلا به ایدز بسیار پیچیده است و دارای مراحل چندی است که الزاماً همه آنها در افراد آلوده مشاهده نمی شود.
این مراحل عبارتند از:
مرحله عفونت اولیه HIV : (مرحله اول)
این مرحله چند هفته طول می‌کشد و معمولاً با یک حالت شبیه سرماخوردگی که بلافاصله بعد از عفونت رخ می‌هد همراه است این حالت شبیه سرماخوردگی گاهی اوقات تحت عنوان حالت seroconversion یاد میشود. (علائمی نظیر تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات ، سر درد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی ، تهوع و استفراغ، کاهش وزن، اسهال و گاهی دانه های جلدی و یا تظاهرات عصبی.
در حدود ۲۰% موارد علائم به گونه‌ای است که فرد به پزشک مراجعه میکند ولی معمولاً تشخیص داده نمیشود و حتی اگر تست HIV آنتی بادی در این موقع انجام شود ممکن است هنوز مثبت نباشد.
طی این مرحله مقدار زیادی HIV در خون محیطی فرد وجود دارد و سیستم ایمنی با تولید پادتن ها (آنتی بادی ها)، و لنفوسیتهای سلول کش (لنفوسیتهای سیتوتوکسیک) شروع به پاسخ در برابر ویروس می‌کنند.
از هنگام ورود ویروس ایدز تا مثبت شدن نتیجه آزمایشگاهی که نشانگر آلودگی فرد است حدود ۲ تا ۱۲ هفته و گاهی تا ۶ ماه طول می کشد.
درصد فراوانی علایم اصلی مرحله حاد آلودگی اولیه با HIV در جدول زیر آورده شده است:
فراوانی
نشانه
۸۰%
تب
۵۱%
دانه های پوستی (راش)
۳۷%
زخمهای دهان
۵۴%
درد مفاصل
۴۴%
التهاب گلو (فارنژیت)
۵۴%
بی اشتهایی
۳۲%
کاهش وزن بیشتر از ۲٫۵ کیلوگرم
۶۸%
کسالت و بی حالی
۴۹%
دردهای عضلانی
۴۶%
تب و راش پوستی
تنها راه مطمئن جهت تعیین آلودگی با HIV انجام تست آنتی بادی HIV می‌باشد و از روی علائم بالینی نمی‌توان آلودگی با HV را تعیین کرد.
مرحله بدون علامت بالینی (مرحله دوم)
این مرحله بطور متوسط ۱۰ سال طول می‌کشد و همانطور که از نام این مرحله پیدا است، خالی از هر علامتی است هرچند ممکن است غدد متورم لنفاوی هم وجود داشته باشند (لنفادنوپاتی).
سطح HIV در خون محیطی به سطح بسیار پائینی کاهش می‌یابد ولی بیماری همچنان مسری است و آنتی بادی HIV در خون قابل ارزیابی است.
تحقیقات اخیر نشان داده است که HIV طی این مرحله غیر فعال نیست و در غدد لنفاوی بسیار فعال است.
تعداد زیادی از سلولهای T- helper آلوده شده و می‌میرند و ویروس فراوانی تولید میشود.
تست آزمایشگاهی جدیدی وجود دارد که مقدار ناچیز HIV که از غدد لنفاوی آزاد میشود را اندازه می‌گیرد
این تست HIV-RNA را اندازه می‌گیرد (RNA ماده ژنتیکی HIV می‌باشد) این تست را تست بارگیری ویروس (viral load test) می‌گویند که نقش بسیار مهمی در درمان آلودگی با HIV دارد.
مرحله علامتدار عفونت HIV (مرحله سوم)
با گذشت زمان، سیستم ایمنی توان خود را از دست می‌هد که به ۳ دلیل عمده زیر است.
۱ – بافتها و غدد لنفاوی بدلیل سالها فعالیت، آسیب می‌بینند
۲ – و HIV جهش پیدا میکند و آلوده کنندگی‌اش تشدید میشود بعبارت دیگر برای تخریب سلولهای ،T- helper قویتر و متنوعتر میشود
۳ – بدن توانایی جایگزینی سلولهای T – helper از دست رفته را ندارد.
با ایجاد نقص در سیستم ایمنی، علائم بوجود می‌آیند که در آغاز بسیاری از علائم خفیف هستند. ولی با تحلیل سیستم ایمنی، علائم تشدید می‌شوند.
پیشروی از HIV تا AIDS
با آسیب بیشتر سیستم ایمنی، بیماری به سمت بدتر شدن پیش می‌رود تا اینکه تشخیص ایدز مطرح شود. در حال حاضر در انگلستان تشخیص ایدز وقتی تأیید میشود که فرد HIV مثبت تعداد خاصی از عفونتهای فرصت طلب یا سرطانها را بروز می‌دهد اگر چه فرد HIV مثبت می‌تواند بشدت بیمار باشد ولی تشخیص ایدز نداشته باشد.
آیا درمانی وجود دارد؟
متاسفانه مطالعات نشان می‌دهد که بسیاری از افراد گمان می‌کنند که برای ایدز درمانی وجود دارد که منجر میشود که آنها احساس امنیت داشته و ریسک بیشتری بکنندکه البته آنها در اشتباهند. هنوز هیچ درمان قطعی برای ایدز بوجود نیامده است. تنها درمانهای دارویی ضد ویروس وجود دارد که پیشرفت HIV به سمت AIDS را آهسته تر میکند و در این حالت فرد چند سال می‌تواند زندگی سالمی داشته باشد.
– در برخی موارد، درمان ضد ویروس چس از چند سال تأثیر خود را از دست می‌دهند و در برخی موارد دیگر فرد از AIDS بهبود می‌یابد ولی با HIV برای دهه‌ها زندگی میکند ولی این افراد مجبورند که برای تمام عمر روزانه داروهای قوی مصرف کنند که گهگاه با عوارض جانبی ناخوشایند همراه است.
– هنوز هیچ راهی برای درمان قطعی ایدز وجود ندارد و تا این لحظه تنها راه ایمن باقی ماندن، آلوده نشدن است.
