خواص برخی از گیاهان دارویی بخش دوم

خواص گیاهان:

برخی از گیاهان و خواص آنها:

عصاره بادرشبو (Dracocephalum moldavicall)

استفاده درمانی:

• قسمت مورد استفاده این گیاه، برگ و یا کلیه قسمتهای هوایی آن است،
• که عموما بویی معطر و مطبوع و شبه بوی بادرنجبویه دارد.
• در طب عوام به عنوان التیام دهنده زخمم و جراحات استفاده می گردد.
• از بادرشبو جهت تهیه عرق بادرشبی به عنوان تقویت کننده قلب و آرامبخش استفاده می شود.

سنجد (Elaeagnus angustifolia)

• در هند از روغن هسته آن لعوق یا شربت غلیظی درست می کنند که در التهاب غشاهای مخاطی همراه با ترشح همانند انواع زکام و نیز در موارد عفونتهای برونشها مصرف می نمایند.
• در اسپانیا از شیره گل سنجد برای قطع تب های مهلک و خطرناک استفاده می شود.
• میوه سنجد از نظر طب سنتی،طبیعت سرد و خشک دارد و مقوی و مفرح است،ضد تهوع و صفرا بر نیز می باشد.
• سنجد به ویژه خام آن برای بند آوردن اسهال نافع است.
• جوشانده گل سنجد برای بیماریهای دماغی مانند:

• فلج و کزاز و نیز برای قلب و زخمهای ریوی و تنگی نفس مفید است،
• و برای تقویت معده و کبد و باز کردن گرفتگیها،
• و تحلیل گاز معده و نفخ استسقاء و یرقان نافع می باشد.

گلپر (Heracleum persicum)( Desf)

• از نظر ترکیبهای شیمیایی، در گیاه گلپر اسانس روغنی و فرار وجود دارد که از گرد آن برای معطر ساختن بعضی غذاها استفاده می شود،
• از نظر خواص درمانی، گلپر ضد نفخ است و به هاضمه و رفع سوء هاضمه کمک می کند.

آنتول در گلپر وجود دارد ،موارد استفاده آن به قرار زیر است:

۱- استفاده وسیع از آنتول به عنوان طعم دهنده در صنایع غذایی و دارویی به دلیل بو و طعم دهنده در صنایع قنادی و شیرینی، در محلولهی دهن شوی، در خمیر دندان و یا گرده های مورد استفاده در دندانپزشکی در آشامیدنیهای غیر الکلی و فرآورده های دارویی دیگر.

۲-استاده ازآنتول به عنوان معطر کننده در صابون و خمیر دندان

۳-به عنوان عامل حساس کننده در بیرنگ کردن فیلمهای عکاسی رنگ

۴-به عنوان عامل جذب کننده مواد در مشاهدات میکروسکوپی

۵–به عنوان عامل ضد نفخ در مصارف دارویی

۶-استفاده از آنتول در سنتز آلدئید

۷-تهیه دی هیدرو آنتول به طریقه نیمه سنتزی

۸-تهیه پارامتوکسی هیدرو تروپیک آلدئید

با وجود تمام خواص دارویی مثبت آنتول نباید از گرد گلپر به مقادیر زیاد مصرف کرد چون ایجاد طپش قلب می کند.

اسانس گل راعی (Hypericum perforatum)

• در نقطه های روشن برگ غده هایی وجود دارد که مملو از شیره قرمز رنگ مایل به قهوه ای است.
• در اروپا از این شیره به عنوان موثرترین دارو برای التیام زخمها،سوختگی و مالیدن به محلهایی از بدن که پوست آن کنده شده است،استفاده می کنند.
• برگهای گیاه برای اسب مسموم کننده است.
• در هند از این گیاه به عنوان قابض، ضد کرم معده و روده، قاعده آور و مدر استفاده می کنند.

هوفاریقون یا علف چای

• طبق نظر حکمای طب سنتی هوفاریقون یا علف چای از نظر طبیعت خیلی گرم و خشک است و معتقدند که خشک کننده است و گرفتگیها را باز می کند و اخلاط و لزجی ها را از هم می پاشد.
• خوردن آن برای کزاز و باز کردن گرفتگیهای معده و کبد و ازدیاد ترشح ادرار نافع است و قاعده آور و مسهل صفرا می باشد.
• دم کرده آن برای میگرن و سر دردهای عصبی و تاخیر در عادات ماهیانه زنان جوان،آسم مرطوب،سرع،هستیری و تسکین اعصاب مفید است.

چای کوهی

• برگ ها و گلهای گیاه چای کوهی حاوی غده هایی است که در اثر فشار با انگشتان،اسانس روغنی قرمزی از آنها خارج می شود.
• در قدیم خیس کرده چای کوهی را در شراب قرمز برای درمان مار گزیدگی تجویز می کردند.
• در مصرف خارجی برای درمان سوختگی و در مصرف داخلی به عنوان مدر،محرک،افزاینده عادت ماهیانه و برای درمان سیاتیک و تبهای نوبه لی توصیه می کردند.
• هم اکنون گیاه را به صورت مصرف خارجی برای درمان زخمها و به صورت مصرف داخلی برای سیانیک، بی خوابی، گرفتگی عادت ماهیانه، سر درد، سرماخوردگی، ناراحتی های سینه ای و به عنوان آرام بخش مفید دانسته و توصیه می کنند.
• ماده شیمیایی فعال هایپرسین فعالیت ضد ویروسی و ضد افسردگی دارد.
• یکی از آثار جالب چای کوهی اثر ماده شیمیایی فعال هایپرسین بر ضد ویروس ایدز است و همچنین این ماده در فعالیت ماده ای به نام MAO و جزء گروه مهمی از داروهای ضد افسردگی می باشند.

عصاره پیچ امین الدوله (Lonicera caprifolicuml)

• برگ این گیاه دارای مقداری تانن است و در سابق از آن جوشاندهای تهیه می نمودند که به صورت غرغره و به عنوان قابض مصرف داشته است.
• از گلهای آن در سابق نوعی آب مقطر و شربت مقوی قلب و رفع کننده سرفه و تحریکات سینه تهیه می نموده اند.

رده خزه ها

• زغال سنگ نارس که برای مدتهای طولانی بعنوان سوخت به کار می رفته است،
• بیشتر از خزه ها و گیاهان دیگری که تا حدی پوسیده بودند تشکیل می شد.
• در سالهای اخیر،زغال سنگ نارس را بعنوان منبع تولید الکتریسیته و همچنین در باغبانی علمی و زراعت بکار می برند.
• مخلوطی از گونه های مختلف جنس اسفاگنوم بعنوان ماده جذب کننده در زخمها بکار می رود.
• از طرفی ممکن است که این مخلوط را تحت فشار زیاد بصورت ورقه های نازک در آورند و بعنوان پانسمان جذب کننده مورد استفاده قرار دهند.

پر سیاوشان (Adiantum capillus)

• اندام هوایی این گیاه بعلت داشتن موسیلاژ بعنوان نرم کننده در بیماریهای سینه استفاده می شود.
• از ترکیبات مهمی که در فیلیسه ها یافت می شوند میتوان هورمونهای لازم جهت پوست اندازی حشرات را نام برد که امروزه نظر بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است .

دم اسب ایران

• گونه های مختلف اکیزوم و به ویژه گونه ارونس در فارماکوبه های قدیمی بعنوان داروهای رسمی ذکر می شدند.
• اکیوزتوم دارای خواص مدر و بند آورنده خون می باشد.

گیاه کبریت (Lycopolium clavatum)

• بسیاری از گونه های لیکوپود دارای آلکالوئید می باشند.
• اسپورهای لیکوپودیوم کلاواتوم را در میکروسکوپی کمی و به طور محدودی در داروهای بوئیدنی و پودرهای پاشیدنی مورد استفاده قرار می دهند.

راسته ژینگو (Ginkgoales)گونه: Ginkgobiloba

• از عصاره خالص برگ گیاه فرآورده هایی به بازار آمده است که جهت رفع عوارض ناشی از نارسایی مزمن اعمال مغز از قبیل کم شدن قوای عضلانی در کهولت استفاده شده است.
• همچنین از دانه های آن روغن خوراکی بدست می آید.

کاج (Pinaceae)

• درختهای مختلف آن:

کاج(۱۰۰-۷۰گونه)،

نراد(با ۵۰ گونه)

درخت نرئل(با ۵۰ گونه) می باشند.

گیاهان این تیره بعنوان چوب و ماده اولیه تهیه کاغذ به کار می روند.

گونه هایی از کاج (pinus)تولید رزین می کنند مانند رزین کولوفونی والءورزین تربانتین و از بعضی از گونه ها جهت تهیه قطران استفاده می شود.

گونه (Abies balsamea) تولید بالزام کانادا می کند.

خانواده سرو (cupressaceae)

• از گیاه (Juniperus communis) اسانس تهیه می کنند.
• j.virginiana چوب آن را برای ساختن مداد بکار می برند و از روغن آن در بافت شناسی استفاده می کنند.
• j.oxycedrus ، در نتیجه تقطیر تخریبی تولید روغنی بنام روغن کاد می کند که در دامپزشکی از آن استفاده می کنند.این روغن دارای ترکیبات فنلی و کادینن است .
• میوه گیاه مای مرز (Juniperus Sabina) بنام ابهل در بیماری جلدی استفاده می شود.
• عصاره گیاه (Thuja orientalis) دارای اثر سیتوتوکسیک بوده است.

آروکاریاسه (Araucariadceae)

• از برخی از گونه های آگاتیس رزین مخصوصی بنام کوپال(copal) تهیه می گردد که در تهیه ورنی و لاک بکار می رود.

خانواده میریکاسه:

• جنسMyrica gale حاوی اسانس است.

خانواده گردو (Juglandaceae)

• این خانواده دارای ۷ یا ۸ جنس است.
• گیاهان این خانواده بصورت درخت با برگهای مرکب شاخه ای و متناوب، یک پایه، تک جنسی، میوه شفت مانند با پوسته فیبری یا چرم مانند می باشند.
• از جنسهای مهم خانواده گردو، جنس Juglans و Petrocarya است.

اهمیت دارویی:

گیاه دارویی این خانواده درخت گردوی معمولی (wolnut) با نام علمی (Juglans regia) می باشد، که حاوی ماده ژوگلون (یک نفوکینون) می باشد که بیماریهای جلدی (از جمله ضد قارچ ) استفاده می شود.

جوشانده سرد حاصل از قطعات قسمت سبز و تازه میوه، رنگ قهوه ای به موی سر می دهد.

از میوه گردو علاوه بر مصرف خوراکی، روغن گردو نیز می گیرند.

درخت لرک با نام علمی (Petrocarya fraxinifolia) گیاهی دیگر از خانواده گردو است که وجود ژوگلون در برگهای آن ثابت شده و در شمال کشور بعنوان مرگ ماهی استفاده می شود.

بید (salicaceae)

• پوست، برگ و جوانه های هر دو جنس حاوی گلیکوزیدهای فنلی مشتقات سالیسیلاتها همچون سالیسین و پوپولین (بنزیل سالیسین) هستند.
• پوست درخت بید خاصیت تب بر و ضد روماتیسمی دارد.
• نام علمی بید معمولی (salin alba) می باشد.
• مان بیدخشت یا بید انگبین که از کربوهیدراتهاست، دراثر فعالیت یک نوع حشره بر روی نوعی درخت بید (s.excelsa) حاصل شده که بعنوان شیرین کننده، ملین و تسکین سرفه استفاده می شود.

توسکا (Betulaceae)

• ترکیبات فنلی زیادی همچون میریستین،دلفی نیدن،اسد آلاژیکو همچنین ترکیبات ترپنوئیدی همچون لوپه اول و بتولین در گیاهان این تیره یافت می شوند.
• گیاه معروف این تیره توس یاغان (Betula pendula) می باشد که ازپوست و چوب آن قطران گرفته و بعنوان ضد عفونی کننده استفاده می شود.

خانواده بلوط (Fagaceae)

• این تیره بصورت درخت یا درختچه همیشه سبز یا برگ ریز با برگهای متناوب و ساده بوده،
• میوه آنها بصورت فندقه محصور در پیاله ای به نام کوپول می باشد.
• در این گیاهان اسید شیکیمیک،متیل سالیسیلات و ترکیبات ترپنوئیدی و بویژه تانن یافت می شود.
• پوست بلوط پاد زهر خوبی برای مسمومیتهای ناشی از آلکالوئیدها و فلزات است.

Fagus sylvatica:

• از میوه های آن برای تولید روغن استفاده می شود.
• پوست گونه های بلوط حاوی تانن زیادی است وبعنوان مواد تانن دار استفاده می شود.
• Q.stenophylla جهت تولید رنگ زرد و در روی برگهای گیاهان Q.infectoria و Q.brantii گال یا مازو یا مازوج تولید اسید تانیک است.
• عصاره Q.stenophylla برای تسریع دفع سنگ کلیوی و مجاری ادراری استفاده شده است.
• از تانن ها (ترکیبلت پلی فنلیک) در پزشکی و داروسازی بعنوان قابض، ضد اسهال و ضد خونریزی و التیام دهنده پوست و در صنعت جوهر سازی و دباغی استفاده می گردد.
• همچنین بر اثر فعالیت یک حشره روی گونه هایی از درختان بلوط (Q.infctoria) مان گز علفی که از کربوهیدراتها بوده تشکیل می گردد که بعنوان شیرین کننده و ملین مصرف می گردد.
• ضمنا پوست میوه گیاهان مذکور با نام (جفت) دارای تانن فراوان است.

خانواده نارون (ulmaceae)

• در پوست درخت نارون (Ulmus compesteris) موسیلاژ وجود دارد در celtis یک ایندول گزارش شد

خانواده شاهدانه (Cannabidaceae)

• از رازک اسانس فرار و از پایه ماده شاهدانه، حشیش که حاوی کانابیوئیدها از جمله تترا هیدرو کانا بینول است را می گیرند که هر دو خلسه آور می باشند.

خانواده گزنه (urticaceae)

• جنس مهم این خانواده urit دارای ۵۰ گونه است.گونه گزنه u. dioica بصورت دو پایه است.
• از برگ گزنه کلروفیل استخراج می شود.اعتقاد بر این است که جوشانده گیاه و خیسانده ریشه آن بصورت لوسیون در رشد موی سر موثر است.
• همچنین عصاره ریشه گزنه بعضی حالات هیپرتروفی غده پروستات را بهبود می بخشند.
• پراکندگی تیره در ایران در گیلان و مازندران است.از دانه های گیاه انجره بعنوان مدر استفاده می نمایند.

خانواده صندل (santalaceae)

• گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه یا علفی می باشند و غالبا از طریق ارتباط با ریشه گیاهان مختلف بصورت نیمه انگلی بسر می برند.
• چوب درخت صندل سفید (santalum album) دارای اسانس بوده که بیشتر از الکلهای سزکوئی ترپن تشکیل می شود.
• اسانس مزبور دارای اثر ضد عفونی کننده است.
• مصرف مهم اسانس صندل در عطر سازی است.

خانواده داروش (Lorantaceae)

• گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه یا علفی می باشند و عموما به حالت طفیلی و بندرت نیمه طفیلی بر روی درختان و درختچه های مختلف بسر می برند.
• از جنسهای آن داروش (viscum) با ۶۰ گونه و موخور (Loranthus)با ۵۰۰ گونه می باشد.
• جنس این خانواده داروش (viscum) بوده که گیاه طفیلی و همیشه سبز بوده و داغرای ترکیبات سیکلیتول می باشد.
• این گیاهان در آسیا و شمال آفریقا رویش دارند.
• گونه v.album حاوی ماده چسبنده ای بنام ویسین در میوه های خود است که در تهیه چسب استفاده می شود.
• میوه دارواش دارای اثر کاهش دهنده فشار خون،مدر و ضد تومور است.
• مصرف فراورده دارویی داروش باید بدقت صورت گیرد.

میوه گیاه شیرینک (Loranthus grewinkii)

• با نام کشمش کولی بعنوان برطرف کننده موهای سطحی پوست مصرف سنتی دارد.

راسته علف هفت بند (polygonales)

• در گیاهان ایت تیره معمولا پیگمانهای آنتوسیانین وجود دارند.
• از دیگر ترکیبات مهم،فلاونها و فلاونولها هستند،مثلا(Fagopyrum esculentum) منبع تجارتی تهیه روتین می باشد که به میزان ۳ تا ۴ درصد در گیاه وجود دارد.
• کینونها،آنتراکینونها،دی آنتروکینونها ،در بسیاری از گونه های ریوند،ترشک و پلی گونوم یافت می شوند.
• ریشه رباب یا ریوند و ریشه ریواس ملین اند.
• چون علاوه بر انجبار بعلت دارا بودن تانن فراوان در ریزوم ان دارای اثر قابض قوی است.
• در علف هفت بند تمام قسمتهای گیاه،دارای اثر قابض قوی است.
• تخم هماز بعنوان رنگ مو و بدلیل تانن آن به عنوان بند آورنده خون استفاده می شود.
• از بین گیاهان فوق فقط Fagopyram در ایران نیست و از بین گونه های قاثعئ منحصرا گونه rh.ribess بنام ریواس در ایران می روید.

خانواده سرخاب کولی (فیتولاکاسه)

• برگها و ریشه گونه p.americana را گاهی با بلادون مخلوط می کنند.
• در صورتی که از میوه ارغوانی آن جهت رنگ کردن فراورده ها استفاده می کنند.
• این گونه تنها خانواده در ایران است که بخصوص در استان گیلان به صورت بوته ای می روید.

خانواده میخک(caryophlaceae)

• بسیاری از گیاهان تیره میخک حاوی مقادیر زیادی ترکیبات ساپونینی می باشند،
• ریشه گیاه صابونی (Saponaria officinalis) دارای حدود ۵ درصد ساپونین بوده و بعنوان ماده پاک کننده مورد استفاده قرار می گیرد.
• از ریشه بعضی از گونه های چوبک مثل (Acanthophllum squarrosum) جهت شستشو و در ساخت حلوای ارده (حلوا شکری) استفاده می شود.
• هر سه جنس ذکر شده در ایران وجود دارند.

تیره اسفناج (Chenopodiacese)

• گونه (Worm sead) حاوی آسکاریدول می باشد که جزء اسانسهای پر اکسیدی است.
• اسانس کنوپود اثر کرم کش قوی دارد.مصرف ml20-16 آن در اسب که آسکاریدهای آن به سختی دفع می گردند موجب می شود که ۹۵ درصد این طفیلی ها به کلی از بین بروند.

احتیاط:

مقادیر کم در انسان بی اثر و مقادیر زیاد خطرناک است.

• از گونه اسفناج (Sp-inacia oleracea) در تغذیه استفاده می شود.
• همچنین تخم اسفناج دارای مقداری موسیلاپ بوده و دارای اثر نرم کننده است.

توجه:

اسفناج دارای مقادیر قابل توجهی اکسالات کلسیم است. ترکیب مهم جنس Anabasis آلکالوئیدی بنام انابازین با اثری شبیه نیکوتین است. سولفات ان خاصیت حشره کشی قوی دارد.از گونه چغندر قند شکر تهیه می شود.

تیره خرفه

• این گیاه در اکثر نقاط پر آب دیده می شود.
• از این گیاه به عنوان سبزی خوردن استفاده شده و تخم خرفه بدلیل داشتن موسیلاژ در رفع سرفه و تسکین تشنگی مصرف می گردد.

راسته کاکتوس

• گیاه (Lophophora willamsii) حاوی آلکالوئید مسکالین در ساقه هوایی است.
• این ترکیبات خاصیت هالوسینوژن(خلسه آور)دارد و در اندازه گیری و سنجش هوش استفاده می شود.

تیره انیسون بری (Illiciaceae)

• انیسون بری یا بادیان ختایی یکی از گیاهانه این تیره است که حاوی اسانس است.
• قسمت اعظم اسانس انیس ستاره ای آنتول بوده و دارای اثر ضد نفخ،زیاد کننده شیر و مقوی معده می باشد.

تیره بولدو (Monimiaceae)

• گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه بوده و اغلب حاوی اسانس و رزین می باشند و جنس مهم آن Peumus است.
• گونه مهم آن درخت بولدو بوده که پوست آن تولید یک رنگ می نماید و برگهای آن حاوی آلکالوئیدی بنام بولدین است.
• برگ بولدو باعث اعمال هضم شده و روی سلولهای کبدی اثر گذاشته و باعث افزایش ترشح صفرا و دفع اوره می گردد.همچنین خواب آور می باشند.

تیره برگ بو (lauraceae)

• گیاه برگ بو در بسیاری از نواحی از جمله در نواحی شمالی کاشته شده است.
• قسمت مورد استفاده در ایران در ایران در قوطیهای فلزی خیار شور وارد می کنند تا بوی مطبوع و طعمی خاص به آنها ببخشد.
• از میوه های خشک شده تحت تاثیر اثر بخار آب و فشارهای متوالی، روغنی به رنگ سبز و بسیار معطر تهیه میگردد که به روغن لوریه موسوم است.

دارچین

• دارچین پوست گیاهان است.
• این درختان همیشه سبز در ایران رویش نداشته و بومی هند می باشد.
• پوست این گیاهان حاوی اسانس مخصوصا آلدئید سینامیک می باشد.
• اسانس دارچین به عنوان مطبوع کننده در داروها غذا و عطر سازی استفاده می شود.

کافور

• درخت کافور درختی بسیار زیبا و دارای برگهای سبز دائمی که بیشترین محل رویش آن کشور تایوان است.
• در کلیه اعضای درخت،سلولهای ترشح کننده اسانس پراکنده است که از اکسید شدن قسمتی از این اسانس کافور نتیجه می شود.
• پایه ای از درخت کافور در پارک شهر لاهیجان کاشته شده است. کافور تجارتی هم منشإ سنتتیک دارد.
• کافور دارای اثر ضد عفونی کننده و ضد تحریک و محرک مراکز عصبی و تنفسی می باشد.
• ساسافراس درختی دو پایه در آمریکای شمالی و کانادا بوده که دارای ساقه معطر است.
• پوست چوب و ریشه حاوی اسانس است که دارای اثر معرق و بادشکن است و به عنوان معطر ساختن صابون استفاده می شود.
• روغن آووکادو اثر زیبا کننده موی سر،جلوگیری از ریزش مو و همچنین از بین برنده شوره سر دارد.

تیره آلاله

• اقونیطون، گرگ کش یا کاونیت، حاوی آلکالوئید آکونیتین بوده است.
• در استعمال خارجی موجب تسکین دردهای عصبی می گردد.
• این گونه در ایران رویش ندارد ولی چهار گونه مختلف دیگر در شمال ایران رویش دارند.
• عصاره ریزوم گیاه اثر تنگ کننده مجاری عروق و بند آورنده خون دارد.

شقایق نعمانی:

• حاوی ترکیبی به نام آنمونین بوده که شبیه کانتریدین روی پوست تاول ایجاد می کند.
• آنمونین اثر آرام کننده در دردهای رحمی داشته ولی به علت سمیت باید با احتیاط مصرف شود.

زبان پس قفا:

• حاوی آلکالوئید دل سولین و دل کوزین بوده و به علت سمیت زیاد مصرف داخلی ندارد.

گیاه کلماتیس سفید chematis vitalba 

• حاوی آلکالوئیدی بنام کلماتین بوده که دارای اثر سوزاننده،تحریک کننده و قرمز کننده پوست و تاول آور می باشد،لذا فقط مصرف خارجی دارد.

سیاه دانه یا سیاه تخمه:

• دارای ساپونینی بنام ملانتین و همچنین حاوی اسانس بوده که یکی از ترکیبات اسانس آن نیجلون است.
• دانه های گیاه دارای اثر زیاد کننده شیر و ضد نفخ می باشند.

تیره زرشک (Berberideceae)

• دارای اثر ضد تومور می باشد و داروی اتوپوزاید که از داروهای پر مصرف ضد سرطان بوده از مشتقات پدوفیلو توکسین می باشد.
• پوست ریشه زرشک حاوی آلکالوئید بربرین است که جزء داروهای تلخ بوده و به عنوان صفرآور و مقوی معده مصرف می شود و میوه آن طعم ترش ملایم داشته و در ادویه استفاده می شود.
• ضمنا ادعا شده است که عصاره ریشه زرشک در ترک اعتیاد موثر است.
• از بربرین و چوب زرشک برای ایجاد رنگ زرد در الیاف پشم،ابریشم و پنبه و رنگ کردن چرم در منبت کاری استفاده می گردد.

راسته فلفل سیاه

• گیاهان دارای استرهای فنلیک اترها، آلکالوئیدهایی پیر ولیدین،اسانسها و لیگنانها می باشند.
• فلفل ها بعنوان چاشنی مصرف می گردند و عصاره هیدرو الکلی ریشه کاواکاوا دارای اثر شل کننده عضلانی است.

خانواده منیسپرماسه (Menispermaceae)

• این تیره دارای همان نوع از الکالوئیدهای دی ترپن و تری پرپن است.
• دانه های گیاه ماهی زهره حاوی پیکروتوکسین بوده که محرک مرکز تنفسی می باشد.
• گاهی پیکروتوکسین را بهترین پادزهر فیزیولوژیکی تریاک می دانند.میوه گیاه بسیار سمی است.

راسته زراوند

• جنس زراوند با حدود ۳۵۰ گونه دارای ۳ گونه در ایران است و از جنس های دیگر این تیره جنس Asaram می باشد.
• برخی از گیاهان زراوند دارای خواص مهارکنندگی تومور و بعضی موثر روی سیستم ایمنی هستند.

تیره دیپتروکارپاسه

• از آنها جهت تهیه بالزام گورژون استفاده می کنند و از گونه های شوره آ(Shorea spp.) جهت تهیه رزینهای جلا دهنده و یک چربی خوراکی که می توان بجای کره کاکائو در ساختن شکلات بکار برد استفاده می شود.

خانواده چای (Theaceae)

• گیاهان این خانواده بصورت درخت و درختچه با برگهای ساده،متناوب، چرم مانند و ضخیم،غالبا همیشه سبز،بدون گوشوارک،گلهای دو جنسی،اغلب منفرد،دارای دو برگک در پای کاسه گل و میوه کپسول هستند.
• درکاملیا،ساپونین،تانن ها و روغن های ثابت نیز وجود دارد. روغن دانه چای خوراکی است و گاهی با روغن زیتون که گرانتر است مخلوط کرده و به صورت تقلب می فروشند.
• علف چای دارای هیپرسین و به عنوان ضد میگرن استفاده می شود. گونه های Garcinia حاوی گامبوژ است که در یک رزین رنگی بوده وبه عنوان مسهل استفاده می شود.

راسته ساراسنیالز (sarraceniales)

• گیاه (دروزرا) از (دروزاسه) حاوی یک نفتو کینون بنام پلو مباگون است که دارای خاصیت ضد میکروبی می باشد.

• خانواده خشخاش

• خشخاش حاوی آلکالوئیدی همچون مرفین،کدئین و پاپاورین و همچنین لسید مکونیک است.
• مرفین و کدئین مسکن،خواب آور و ضد سرفه هستند. همچنین از تریاک بعنوان مسکن،ضدسرفه،ضداسهال و خواب آور استفاده می شود.

مامیران

• مقدار زیاد مامیران در مصرف داخلی سمی است و به مقادیر درمانی، صفراآور و در استعمال خارج، قرمز کننده پوست بدن می باشد.
• از این گیاه برای دو برابر کردن کروموزومها سلولها مورد استفاده قرار می دهند و مقادیر زیاد آن سمی است.

شاهتره

• گیاه شاهتره حاوی آلکالوئیدهایی همچون فومارین بوده و به عنوان برطرف کننده خارش های جلدی و کمک به هضم غذا در معده مصرف می شود.
• گیاه دیگر این تیره Corydalis sodida بوده و دارای آلکالوئیدهای همچون کوریدالین است که دارای اثر مخدر می باشد.

خانواده شب بو

• گیاهان این تیره دارای ایزوتیوسیانات گلیکوزیدها بوده که بعضی از گلوکوز اینولاتها از جذب ید جلوگیری می کنند.
• همچنین دانه های این گیاهان معمولا حاوی موسیلاژمی باشند.

خردل

• دانه خردل به عنوان مقوی معده،قی آور،چاشنی و قرمز کننده پوست استفاده می شود.
• خردل سفید،دارای کاربرد مشابه خردل سیاه ولی با اثرات ضعیف تر است.

کلم

• دارای ویتامین c نسبتا زیاد بوده ولی بعلت وجود مواد گوگردی از کلم پس از تجزیه بوی ناپسند حاصل می شود.

شلغم

• ریشه آندارای اثر مدر، حل کننده املاح ادراری از دسته اوراتها است.شیره شلغم اثر ضد سرمازگی دارد.

کیسه کشیش

• حاوی اسید بورسامیک بوده که دارای اثر بند آورنده خون است.

علف چشمه

• دارای اثر ضد آسکوربوت و مدر است.این گیاه در بیماریهای جلدی استفاده شده احتمالا جلوی ریزش موی سر را می گیرد.

شب بو

• گلیکوزیدی بنام شیرانتین بوده که این ترکیب سمی است.

خاکشیر

• دارای اثر ملین (ریختن در آب سرد)،رفع تشنگی،ضد اسهالهای ساده (بصورت جوشانده) است.

دانه های قدومه

• بعلت موسیلاژ آن دارای اثر امولینت است.

خانواده انجیلی

• برگهای این گیاه دارای انواع تانن ها بوده و بعنوان قابض و تنگ کننده مجاری عروق کاربرد دارد.

درخت بادام

• از روغن بادام شیرین و تلخ بصورت موضعی بعنوان نرم کننده و التیام دهنده مثلا در خارش سرخک، مخملک در کودکان و اگزما استفاده می شود.
• روغن بادام شیرین اثر ملین دارد. از میوه های بادامک به نام بخورک به عنوان تنقلات استفاده می نمایند که حضور یا عدم حضور آمیگدالین در آن باید بررسی شود.

درخت p.laurocerasus

• از آن آب مقطر لوریه سریز می گیرند که بعنوان تسکین سرفه و در استعمال خارجی برای تسکین خارش استفاده می شود.
• از گیاهان دیگر این جنس درخت آلو می باشد.
• دانه های گیاه گلابی وحشی یا انچوچک بعنوان مدر استفاده می شود.
• دم گل آلبالو اثر مدر دارد و میوه محلب مقوی معده دارد.

ساقه درخت سیب

• پوست ساقه درخت سیب، دارای گلیکوزیدی بنام فلوریزین و میوه آن دارای پکتین است و به عنوان یکی از منابع پکتین در داروسازی از آن استفاده می شود.

زالزالک

• از گلهای زالزالک بعنوان مقوی قلب و کاهش تحرک پذیری سلسله سلسله اعصاب استفاده می شود.

ازگیل

• از ازگیل در اسهال ساده استفاده می شود.
• میوه تمشک با نام (Raspberry fruits) دارای اسیدهای آلی فراوان و در فرآورده های بعنوان مطبوع کننده استفاده می گردد.

گلبرگ سرخ

• گلبرگ سرخ دارای تانن،فلاونوئید و یک ماده رنگی است و به عنوان ،قابض ملایم استفاده می شود.
• گل سرخ برای پاک کردن آرایش صورت و پوست به کار می رود.زد و صمغ حاصل از تنه گیلاس زرد آلو و آلو است که بعنوان پایه برای تهیه چسب استفاده می شود.

اقاقیا

• اقاقیا که حاوی ماده سمی روبین و روبیئین بوده که اثرمنعقد کننده شیر و آگلوتینه کننده گلبولهای خون دارد.

خارشتر

• خارشتر که تولید ترنجبین می کند،
• باقلا، نخود، لوبیا، نیل که به عنوان رنگ استفاده می شود،
• گنده تلخه که بعنوان کاهنده فشار خون است،
• ناخنک که بعنوان ضد نفخ است.

Derris

• گیاه (Derris)(حشره کش) چشم خروس که سمی بوده از گیاهان دیگر این زیر خانواده هستند.

صمغ عربی

• از صمغ عربی در داروسازی در ساختن قرص ها ،ماده غلیظ کننده (سوسپانسیون کننده و پایدارکننده) و همچنین در آرایش مو جهت فرم دادن از آن استفاده می شود.

زیر تیره گل ارغوان

• از برگ سنا به عنوان یک داروی رسمی مسهل در تمامی فارماکوپه ها ذکر شده است و مغز میوه آن بعنوان یک مسهل سالم کاربرد دارد.
• میوه خرنوب (Ceratonia siliqua)،دارای۷۰-۶۰ درصد هیدرات کربن است و از دانه آن نوعی صمغ می گیرند که در صنعت مصرف می شود.
• تمر هندی،بعنوان ملین و مسهل ملایم در جنوب ایران پرورش می یابد.

خانواده شمعدانی

• گیاه (Geranium robertianum)، دارای اسید الاژیک و ژرانین بوده و اثرات مقوی،مدر و قابض دارد.
• گل عطری یا شمعدانی عطری، دارای برگهای معطر که بوی مطبوع دارد و گاهی در چای می ریزند.
• اسانس گیاه دارای ژرانیول و سیترونلول بوده که ضد عفونی کننده است و در عطر سازی استفاده می شود.
• دانه اسپند،دارایس آلکالوئیدهایی همچون هارمین،هارمالین و هارمالول است که دارای خاصیت خلسه آور و ضد عفونی کننده است.
• ریشه میوه گیاه خارخاسک اثر اشتها آور و مدر دارد.

خانواده کتان

• دانه کتان به علت دارابودن موسیلاژ فراوان،نرم کننده خوبی است و در رفع یبوست ها بدون جویدن با آب استفاده می شود.
• از روغن کتان در بیماریهای جلدی استفاده می گردد.

خانواده کوکا (Erythroxylum)

• دارای تانن و کوکائین است ،کوکائین اثر بی حس کننده موضعی و مخدر است.

خانواده فرفیون (Euphorbiacae)

• دارای یک آلکالوئید سمی به نام ریسینین می باشد.
• روغن کرچک ملین و مسهل است. در روغن کرچک رسین و ریسینین وجود ندارد.
• روغن کروتن دارای اثر مسهلی بسیار قوی است .با یک تا دو قطره اثر مسهلی ظاهر می شود. اثر هر قطره برابر ۳۰ گرم روغن کرچک می باشد.
• ضمنا کائوچو ماده ای است بصورت شیرابه انعقاد یافته که در صنعت از آن تهیه لوازم مختلف استفاده می کنند (مثل لوازم جراحی، یکی از تولید کننده کائوچو ،گیاهان جنس Heva از خانواده فرفیون است).

خانواده سداب یا مرکبات(Rutaceae)

• مقادیر درمانی، اثر نیرو دهنده و قاعده آور دارد و در استعمال خارجی التیام دهنده زخمهاست.
• مصرف زیاد آن خطرناک است و باعث کم شدن حرارت بدن و کم شدن ضربان نبض می گردد.
• گیاه(Barosma sp) درختچه ایی کوچک و مخصوص آفریقای جنوبی است و حاوی فلاونوئیدی بنام هسپریدین بوده و دارای اثر دیورتیک و ضد عفونی مجاری ادراری است.
• برگ ژابوراندی (Pilocarpas sp.)، حاوی پیلوکاربین بوده و دارای اثرات کلی نرژیک است که موجب افزایش ترشحات عرق می گردد.
• این گیاه در برزیل و پاراگوئه می روید.
• نارنج:پوست خارجی نارنج دارای هسپریدین بوده و مقوی معده است.

گونه های دیگر مرکبات عبارتند از:

لیمو،بالنگ،بادرنگ،دارابی و پرتقال.از لایه داخلی پوست میوه مرکبات بعنوان منبع تهیه پکتین استفاده می کنند و میوه گیاه (Toddia asiatica) با نام دهن باز و دهن بسته در اسهال خونی استفاده سنتی دارد.

تیره عرعر(Simaro ubaceae)

• این گیاهان به صورت درخت و درختچه می باشند، بسیاری حاوی ترکیبات تلخ هستند.
• تفاوت آنها با خانواده سداب در نداشتن غده های روغنی است.
• این گیاهان میوه فندقه بالدار دارند.
• پوست ساقه و بخصوص ریشه دارای یک ماده تلخ بنام الانتین بوده و دارای اثر ضد اسهال است.
• کو آسیا (Quassia excelsa)، دارای کواسین (یک ماده تلخ) و پیکراسمین است.
• کوآسیا از مقویهای تلخ رسمی اشتها اور و مقوی دستگاه گوارش است.

خانواده بورسراسه (Burseraceae)

• درخت یا درختچه های کوچک مناطق حاره هستند.
• از مشخصات این گیاهان مانند خانواده سداب وجود مجاری ترشحی در برگها وجود دارد.
• درختچه میر،خاردار و دارای شاخه های کوتاه است به حالت وحشی در سومالی،عربستان و حبشه می روید.
• ربگها دارای غده های روغنی است و بر اثر شکافت پوست ساقه آن ماده ایی به نام میر بدست می آید میر در فرمول خمیر دندان و فراورده های دارویی به کار می رود.
• از درختچه (Boswellia carterii) که بومی کشورهای سومالی و عربستان است یک نوع گم رزین معطر بنام کندر (کندور) یا لبان می گیرند که اثر ضد عفونی کننده قوی دارد.
• از گم گیاه Commiphora makal در تهیه مشمع جهت کاهش درد موضعی استفاده می شود.

خانواده زیتون تلخ (Meliaceae)

• ترکیبات آن شامل ترپنوئیدها و لیمونوئیدها است و پوسته آن مقوی و همچنین بصورت موضعی استفاده می شود.

خانواده مالکیپیاسه (Malpighiaceae)

• درختچه ها یا درختان کوچک (در قاره امریکا) و برخی دارای تارهای گزنده هستند.
• اعضای گیاه (Banisteria caap.) دارای آلکالوئیدهای هارمالین و هارمین است.
• هارمین دارای قدرت بیحس کننده موضعی معادل نووکائین است این گیاهان ممکن است خسله آور باشند.

خانواده پولی کالاسه (Polygalaceae)

• ریشه گیاه پلی گالاسنگا (Polygala senega) دارای ساپونین های تری ترپنوئیدی (مثلسنه ژین و سنه ژین) است و الکل قندی بنام پلی گالیتول دارد.
• اگر ریشه سنگا روی مخاط دهان اثر داده شود موجب ترشح بزاق می گردد.
• ریشه سنگا از خلط اورهای رسمی و بویژه در فارماکوپه بریتانیا است.
• هفت گونه پلی گالا در ایران می روید که اغلب گونه ها در شمال و دو گونه در استانهای هرمزگان و بلوچستان می رویند.

خانواده پسته (Anacardiaceae)

• این تیره بطور کلی دارای مواد رنگی، تانن و ترکیبات فنلی که برخی ازآنها باعث درماتیت می شوند.
• درخت سماق (Rhus coriaria)، دارای تانن فراوان و دارای میریسن است.
• برگ و میوه سماق ،اثر قابض قوی دارند.
• گونهR.toxicdendron تولید ماده سمی توکسیکو دندرون می کند.
• دانه آن قرص کمتر (Cashew nut)در بازا به فروش می رسد و بر خلاف شهرتی که دارد فاقد اثر تحریک جنسی است.
• ضمنا این دانه را متعلق به درختچه Entada scanddens از خانواده نخود نیز می دانند.
• البته له شده این دانه ها را به علت ساپونین فراوان بعنوان شستشوی موی سر بکار می برند و به طور سنتی ضماد آن جهت برطرف کردن درد کمر استفاده می شود.
• درخت مصطکی دارای ترکیبات رزینی می باشد و در دندانپزشکی در قالب گیری استفاده می شود.
• درختچه نبه یا سقز (Pistacia atlantica)، تولید اولئورزین می کند.
• پوست درخت انبه دارای ۱۸-۱۵ درصد تانن است و به عنوان قابض مصرف می شود.

خانواده ناترک (Sapindaceac)

• گیاهان این تیره بصورت درخت،درختچه و در بعضی انواع بالا رونده اند.
• هیچ یک از گیاهان دارویی و مهم این تیره در ایران یافت نمی شوند.
• از دانه گیاه گوآرانا خمیری به نام گوآرانا گرفته می شود که حاوی ماده ای بنام گوارنین (که در واقع همان کافئین ) می باشد که محرک سیستم عصبی مرکزی است.

خانواده شاه بلوط هندی (Hippocastsnaceae)

• آسکولین در بهداشت حفاظت پوست و اسکوله تین در تهیه فیلتر ها، به منظور جذب اشعه ماورای بنفش بکار می رود.
• پوست این درخت به علت دارا بودن تانن زیاد بعنوان قابض به کار می رود.
• مغز دانه دارای اثر تنگ کننده مجاری عروق سطحی (منتها با عمل که در خونروی ها و مداوای واریس بکار می رود)می باشد.

خانواده شمشاد فرنگی

• کلیه قسمتهای گیاه دارای اثر مسهلی و قی آور است.
• اثر میوه آن بیشتر از پوست و برگ گیاه است.
• مصرف ۳ یا۴ عدد میوه آن در شخص بالغ، اثر مسهلی شدید ظاهر می کند.
• از این گیاه بصورت موضعی نیز استفاده می شود.
• گاه کات در رفع بی اشتهایی موثر و محرک سیستم عصبی مرکزی است.

خانواده شمشاد ایرانی(Rhamnaceae)

• جنس معروف آن Bunas با ۷۰ گونه و Simondsia است.
• دانه های گیاه (ژوژدوبا)تولید یک موم مایع بنام موم ژوژبا می نماید که استفاده می گردد.

تیره چوج (Salvadoraceae)

• درخت چوج یا مسواک(Savadora persica)در جنوب ایران بخصوص بلوچستان و هرمزگان گسترش وسیعی دارد.
• از چوب این درختچه مسواک ساخته شده و لثه ها را تقویت می کند.

خانواده عناب یا کنار (Rhamnaceae)

• پوست به مقدار کم اثر ملین ولی به مقادیر زیادتر اثر مسهلی دارد.
• فرانگولا و از مسهل های رسمی در اکثر فارماکوپه هاست.
• پوست کاسکارا نیز از مسهل های رسمی است.
• درخت عناب، درختچه و دارای ساقه خاردار بر دو نوع متفاوت، یکی باریک و کشیده و دیگری ناهموار و کج و معوج ،میوه شفت است.
• میوه عناب دارای موسیلاژ فراوان و به عنوان نرم کننده سینه استفاده می شود.

خانواده مو (Vitaceae)

• از برگ مو در طب سنتی بعنوان ضد اسهالهای معمولی استفاده می شود.

خانواده پنیرک (Malvaceae)

• پنیرک یا خبازی دارای متناوب با دمبرگ دراز، گل به رنگ گلی مایل به بنفش است.
• تمام قسمتهای گیاه، علاوه بر تانن، موسیلاژفراوان و قند دارد.
• تمام قسمت آن بخصوص گل پنیرک دارای اثر نرم کننده مجاری تنفسی و مدر است.
• برگ و گل ختمی علاوه بر موسیلاژ،دارای اسانس نیز می باشد.
• ختمی در زمان گل دادن دارای حداقل موسیلاژ و حداکثر مواد قندی و بر عکس است.
• گل ختمی اثر رفع تحریکات جلدی و نرم کننده داشته و در بیماریهای تنفسی نیز به عنوان نرم کننده مجاری تنفسی استفاده می شود.
• همچنین ریشه ختمی دارای اثر ضد التهاب می باشد.
• از دانه پنبه،روغن پنبه می گیرند.
• گوسی پول ماده رنگی و سمی است که از دانه پنبه استخراج شده و بعنوان ضد باروری مردان در دست تحقیق است.
• روغن پنبه دانه به مصارف تغذیه الیاف پنبه در پزشکی و بهداشت در زخم بندی و سوختگیها استفاده می شود.
• همچنین الیاف پنبه به عنوان تهیه سلولز و مشتقات سلولز بکار می روند.گیاه کنف نیز متعلق به خانواده پنیرک است.

خانواده دافنه (Thymelaeaceae)

• در استعمال خارجی منحصرا در پوست آن هم با احتیاط،بعنوان قرمز کننده استفاده می گردد.
• از میوه اش نوعی ماده رنگی قرمز جهت استفاده در نقاشی بدست می آید.

خانواده سید الاشجار (Sterculiaceae)

• ترکیبات مهم دانه و پوست دانه این گیاه، تئوبرومین و کافئین هستند و در داروسازی از دانه این گیاه، کره کاکائو می گیرند که در تهیه پمادها و … استفاده می شود.
• همچنین تهیه شکلات کاکائو از این گیاه است.
• مهمترین ترکیبات این گیاهان ،کافئین و تئو برومین بوده، عصاره آنها دارای اثر محرک سیستم عصبی مرکزی می باشد.
• صمغ کارایا یا استر کولیا را از گیاه (Sterculia urens) بدست می آورند که دارای خاصیت مسهلی بوده و بعنوان امولسیون کننده و سوسپانسیول کننده در داروسازی و همچنین به علت خاصیت چسبندگی آن در دندانپزشکی به مصرف می رسد.

خانواده بنفشه (Violaceae)

• بنفشه معطر دارای موسیلاژ،اسید سالیسلیک ماده رنگی آبی که سریعا فاسد می گردد،
• ویولین با اثری شبیه امتین و کمی اسانس دارد.گل بنفشه دارای اثر نرم کننده ،خلط آور ضعیف و معرق است.
• ریشه بنفشه دارای اثر قی آور است و به جای ایپکا در اطفال می توان بکار برد .
• بنفشه سه رنگ،دارای ترکیبات مشابه بنفشه معطر و اثر معرق و خلط آور است ولی بیشتر در بیماریهای جلدی از جمله رفع جوشهای صورت استفاده می گردد.

خانواده گل ساعتی (Passifloraceae)

• گل ساعتی آرام کننده ناراحتی هایی با منشإ عصبی است.روغن شولموگرا را به عنوان ضد جذام بکار می برند و اثر ضد عفونی کنندگی آن ده برابر فنل است.

خانواده خربزه درختی (caricaceae)

• همچنین کیموپاپایین را که در فتق دیسک مهره ای کمری استفاده می شود، از شیرابه میوه نارس این گیاه می گیرند.
• این گیاه در ناحیه سرباز بلوچستان کاشته شده است و میوه بسیار خوشمزه دارد که بصورت زنگوله هایی زیبا در زیر برگ ها و در انتهای ساقه قرار می گیرند.

تیره بیگ زاسه (bixaceae)

• از دانه آن نوعی ماده قرمز رنگ به نام روکویااناتو تهیه می کنند.
• مواد رنگی دانه های مزبور را جهت رنگ کردن برخی از انواع پنیر و شیرینی استفاده می کنند.

راسته کدو

• این راسته فقط دارای یک تیره بنام تیره کدو می باشد.
• ترکیب معروف این تیره کوکوربیتاسین است که گلیکوزید تترا سیکلیک تری ترپنیک بوده و دارای اثر ضد تومور هستند.

گیاه فاشرا(Bryoniadioica)

• ریشه فاشرا از مسهل های قوی ولی سمی و دارویی خطرناک است.

میوه خیار(Cucumis sativus)

• دارای ویتامین و املاح معدنی است.

خانواده حنا (Lythraceae)

• اثرات فارماکولوژیکی همچون اثر ضد قارچی قوی(بخصوص قارچ های کچلی)،ضد باکتری و همچنین احتما حنا مانع تاثیر اشعه خورشید بر روی پوست بدن می شود.
• حنا به صورت رنگ کننده مو الیاف، مصارف عمده جهانی دارد.
• سر شاخه های گلدار این گیاه دارای قندهای مختلف، موسیلاژ، گلیکوزیدی بنام سالیکه رین است که دارای اثر بند آورنده خون و قابض قوی است.

خانواده مورد (Myrtaceae)

• از برگ مورد در تقطیر اسانس تهیه می شود که از ترکیبات آن ترپینولن،سینئول و لینالول است.
• اسانس مورد اثر ضد عفونی کننده دارد.
• برگ اوکالیپتوس اثر قابض و ضد عفونی کننده دارد.
• مصرف مقادیرکم اسانس آن اثر خلط آور و مصرف مقادیر بسیار زیاد اسانس موجب فلج دستگاه تنفسی می گردد.

گیاه Melaleuca leucadendron

• بصورت درخت بوده و در ایران رویش ندارد. برگهای آن دارای اسانس کاژه پوت است که در دامپزشکی بعنوان قرمز کننده پوست و ضد قارچ موضعی استفاده می شود.
• اسانس گونه های پی منتا (Pimenta spp.)دارای اثر ضد عفونی کنندگی است.
• از تقطیر برگ و گل و حتی شاخه های آن اسانس میخک تهیه می شود که مهمترین ترکیب اسانس گلها ((اوژنول)) است .
• میخک اثر محرک اشتها و ضد عفونی کننده دارد و به عنوان چاشنی استفاده می گردد.
• اسانس میخک اثر ضد عفونی کننده و آرام کننده در دندان دارد.

خانواده گل مغربی یا گل آویز(Onagraceae)

• از دانه گیاه گل مغربی،روغن اوناگر می گیرند که در این روغن،عوال فراهم آغورنده بیوسنتز پروستاگلاندین ها وجود دارد و در استعمال خارجی و در رفع بیماریهای پوستی مثل پسوریازیس مفید است.
• از فرآورده های روغن مغربی در ماستالژی دوره ای و پیشگیری از بیماری مولتیپل اسکلروزیس استفاده شده است.

خانواده عشقه یا داردوست (Araliaceae)

• میوه سته گوشتدار،میوه و برگ عشقه دارای گلیکوزید هدرین است که ماده سمی بوده و لذا حتی در استعمال موضعی باید دقت گردد.
• ریشه جین سنگ دارای ساپونینهای استروئیدی بوده و بعنوان خلط آور و تحریک جنسی استفاده می شود.

خانواده جعفری یا چتریان (Apiaceae)

• بسیاری از میوه های گیاهان خانواده چتریان حاوی اسانس بوده که در داروسازی استفاده می شود.
• میوه و اسانس گیاه دارای اثر دیورتیک و ضد نفخ است.

گیاه شوکران:

معتقدند شوکران در تسکین دردهای سرطانی موثر است ضمنا ابن سینا عصاره آن را با شرایط خاص جهت حذف موهای زائد(هیرسوتیسم)پیشنهاد نموده است .

عصاره میوه این گیاه را یونانیان قدیم به محکومین به اعدام می دادند و حتی مسلم گردیده است که سقراط با نوشیدن سم همین گیاه بدرود زندگی گفته است.

میوه گیاه انیسون:

دارای اسانس است که مهمترین ترکیب آن آنتول بوده و دارای اثر درمانی با افزایش شیر مادران،ضد نفخ و کمک به هضم غذاست.

همچنین از اسانس گیاه در فرآورده های ضد سرفه به فراوانی استفاده می شود.

اسانس زیرسیاه (Carum carvi)

که دارای کارون است و اسانس زنیان (C.copticum) خواص درمانی مشابه انیسون و رازیانه دارد.

هویج (Daucus carota)

دارای ویتامین A می باشد.اسانس میوه شوید دارای کارون است و دارای اثرات مشابه انیسون،رازیانه و ریزه سیاه است و همچنین باعث چربی خون میشود.

جعفری (Petroselinum sativum)

اسانس میوه آن دارای آپیول است و ریشه میوه آن دارای اثر مدر و اشتها آور است.

رازیانه (Foeniculum valgare)

ظاهر کلی شبیه انیسون دارد ولی با بویی متفاوت و دارای ساقه مرتع با گلهای زرد است.

در اسانس رازیانه مهمترین ترکیبات آنتول و فنکون است.

ریشه رازیانه دارای اثر مدر قوی و میوه رازیانه دارای اثراتی مانند میوه انیسون است و مانند اسانس انیسون به فراوانی در فرآورده های ضد سرفه استفاده می شود.

خله (Ammi visnaga)

دارای چتر اصلی با شعاعهای متعدد منتهی به دمگل اصلی ضخیم است.

در نهایت کلیه پایه های چتر اصلی،به سمت مرکز گل آذین جمع می شوند. میوه گیاه دارای اثر خلین است که باعث بازشدن سریع مجاری عروغ قلبی می گردد.

گشنیز (Coriandrum sativum)

مهمترین ترکیب اسانس آن لینالول و دارای خواص درمانی مثل انیسون است.

انقوزه (Ferula assa-foetida)

بصورت علفی بزرگ،ساقه قوی،خشن،برگهای قاعده ساقه عموما بزرگ و گوشتدار و تقریبا عاری از دمبرگ و منقسم به قطعات است.

از الئوگم رزین این گیاه به عنوان قاعده آورو ضد کرم استفاده می کنند.

اوشک،کندل،کما،وشا پایه های چتری آن نوع فشردگی خاص نسبت به هم دارند.

اولئوگم رزین گیاه بنام گم آمونیاک بوده و دارای اثر خلط آور و ضد سرفه است.

خانواده قره قاط (Ericaceae)

• گیاه انگور خرس (Arcotostaphy uva-ursi)، بصورت درختچه ای،در اروپا و شمال آفریقا می روید و میوه آن بصورت شفت است.
• مهمترین ترکیب در برگ این گیاه آربوتین است که این ترکیب اثر پایدار کردن رنگ در تصاویر عکاسی دارد و از نظر درمانی دارای خاصیت مدر و ضدعفونی کننده مجاری ادراری است.
• اسانس((وینترگرین)) دارای اثر ضد عفونی کننده و ضد درد است.
• برگ این گیاه دارای تانن و میرتین لین و میوه آن دارای قندهای مختلف و اسیدهای آلی است.
• برگ گیاه دارای اثر مقوی ، کاهنده قند خون و ضد عفونی کننده است.
• به میرتیل لین، انسولین گیاهی می گویند چون دارای اثری شبیه انسولین است.
• باید توجه نمود که از گیاهان دارویی از جمله قره قاط در دیابت غیر وابسته به انسولین و تحت نظر پزشک می توان استفاده نمود.

خانواده گل پامچال (Primulaceae)

• از ترکیبات ریشه گیاه می توان ساپونین ها از جمله پریمی ورین را نام برد.
• ریشه گیاه اثر مدر، خلط آور و ضد سرفه دارد.
• غده گل نگونسار (Cyclamen europdeum) دارای گلیکوزیدی و خطرناک سیکلامین است و این این غده دارای اثر مسهلی قوی خطرناک است.
• اعضای مختلف گیاه (Anagallis arvensis) دارای ساپونین و اثر خلط آور و مدر می باشد.
• ولی ساپونینهای آن سمی آند.
• لذا در مصرف داخلی باید احتیاط گردد.

خانواده چیکو (Sapotaceae)

• این گیاهان مخصوص مناطق گرم و مرطوب جهان هستند که در بین آنها گیاهان صنعتی مهمی وجود دارد که معمولا از شیرابه آنها استفاده می شود.
• از شیرابه گیاه (Palaguium gutta) با گوگرد و سیلیس ماده ای بنام ((ولکانیت))حاصل شده که در دندانپزشکی برای ساختن دندان از آن استفاده می گردد.
• همچنین از شیرابه آنها که ((گوتاپرکا)) نام دارد، در ساختن لوازم جراحی مانند انواع سوند استفاده می نمایند.

خانواده خرمالو (Ebenaceae)

• میوه این گیاهان اثر قابض، باد شکن و برگهای آن اثر مدر دارد.
• برای گلهای خشک شده آن اثر تحریک جنسی قائلند.
• بنزوئین دارای اثر خلط آور است و در استعمال موضعی کننده می باشد.

راسته زیتون (Oleales)

• روغن زیتون در تغذیه مصرف شده و اثر نرم کننده،ملین و خلط آور دارد.
• برگ زیتون دارای اثر کم کننده فشار خون است.
• گونه های دیگری از زبان گنجشک از جمله F.excelsior در ایران وجود دارند که برگ و پوست آنها دارای ترکیبی بنام فراگزین می باشد.
• مان حاصل از این درخت نامرغوب است و نباید برای تهیه دارو استفاده شود ولی می توان برای تهیه مانیتول از آن استفاده کرد.
• برگ این درخت دارای اثر ملین است.
• اسانس گلهای یاسمن سفید و یاس خوشه ای دارای بوی مطبوع است که در عطر سازی استفاده می شوند.

خانواده آذراقی (Loganiaceae)

• نووامیک در رفع ضعف اعصاب، عدم توانایی جنسی، مسمومیتهای ناشی از باربیتوریک ها ، برخی فلج ها و بی اختیاری دفع ادرار اثر معالج دارد.
• امروزه مصرف آن محدود شده بطوری که از استریکنین عمدتا در مطالعات فزیولوژیکی و فارماکولوژی و همچنین بعنوان سم موش استفاده می شود.
• کوارها، موادی سمی هستند که بومیان آمریکای جنوبی آن را جهت زهر آلود ساختن نوک نیزه صید حیوانات بکار می برند.
• مهمترین کوارهاف((توبوکورارین )) است که بعنوان شل کننده عضلانی و داروی پیش بیهوشی استفاده می شود.

خانواده ژانسین (Gentianaceae)

• از ترکیبات ریشه آن ژانتیو پیکرین را می توان نام برد و به طور کلی ریشه آن دارای ترکیبات تلخ است.
• ریشه ژانسین، جزء مقوی های تلخ رسمی و دارای اثر اشتها آور است.

خانواده خر زهره (Apocynaceae)

• این گونه مقوی قلب (caradioactive) بوده و اثری مشابه ترکیبات دیپیتال دارند.
• رزپین جزء داروهای پایین آورنده فشار خون است و همچنین مضعف سیستم عصبی مرکزی است .

خانواده روناس (Rubiaceae)

• ریشه گیاه ایپکا ، حاوی آلکالوئید امتین بوده که قی آور و ضد آمیب است.
• دانه درختچه قهوه(Coffea Arabica)، حاوی کافئین و محرک سیستم عصبی مرکزی است.
• ریشه روناس(Rubia tinctorum) دارای ترکیبات رنگی مثل آلیزارین است.
• ریشه روناس اثر مدر و صفرا آور دارد و سنگ کلیه از نوع فسفات را دفع می کند.
• از عصاره ریشه روناس بعنوان رنگ نیز استفاده می شود.

 

جهت مشاوره با پزشکان طب سنتی، به سامانه ایزوویزیت مراجعه نمایید.