چرا و چگونه ذائقه تغییر می کند ؟

 

 بچه که بودم همیشه از بو و مزه کره فرار می کردم حالا هم همینطورم و حتی نمی توانم ذره ای از آن را به دهان بگذارم. البته در بچگی گوجه فرنگی پخته و پیاز داغ را هم دوست نداشتم اما الان برخلاف کره عاشق خوردن آنها هستم…

می گویند ذائقه آدم ها در طول زندگی تغییر می کند. چرا؟ چطور نظرمان در مورد بو و مزه یک ماده غذایی تغییر می کند؟ پذیرفتن یک بو یا مزه خاص اکتسابی است یا ذاتی؟ چرا برخی افراد در تمام مدت عمرشان از یک ماده غذایی متنفر می مانند و هرچه می کنند، نمی توانند آن را بپذیرند و بدنشان با آن سازگار نمی شود؟ سوال های بسیاری در این رابطه وجود دارد که سعی کردیم در گفت وگو با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، به آنها پاسخ دهیم.

▪ حقیقت دارد که ذائقه انسان ها در طول عمر تغییر می کند؟

بله، ذائقه و حس چشایی اکتسابی است و به تماس های محیطی ما با طعم، بو، مزه و شکل های مختلف مواد غذایی در طول زندگی بستگی دارد.

 

▪ اما بسیاری از ما در دوران کودکی بعضی مواد غذایی را دوست نداشتیم، اما حالا که بزرگ شده ایم به مرور به آنها علاقه پیدا کرده ایم. چطور این موضوع امکان دارد؟

مادامی که فردی از نظر روانی برای خود محدودیت ایجاد کند با بوها و طعم های جدید مانوس نخواهد شد. گاهی شرایط محیطی به گونه ای تغییر می کند که این خوراکی ها بیشتر در اختیار فرد قرار می گیرد و در نتیجه به طعم و بوی آنها انس می گیرد. مثلا یک جوان در دوره دانشجویی یا سربازی دور از خانه و حتی شهر خود در شرایطی قرار می گیرد که مجبور می شود طعم و بوهای جدید را امتحان کند در نتیجه عادت های غذایی اش تغییر می کند. یعنی گاهی شرایط تغییر می کند و فرد با بوها، طعم ها و رنگ های مختلف آشنا می شود و ممکن است به این نتیجه برسد که موادغذایی ای که تاکنون به دلیل داشتن انتخاب های دیگر مصرف نمی کرده است، بد نیستند و با تکرار مصرف، با آنها انس بگیرد.

 

▪ برعکس این موضوع هم امکان دارد؟ یعنی فردی در کودکی یک ماده غذایی را دوست داشته باشد و در بزرگسالی علاقه خود را به مصرف آن از دست بدهد؟

بله، نه تنها ممکن است فرد در بزرگسالی به ماده غذایی ای انزجار پیدا کند بلکه امکان دارد دچار مشکلات فیزیولوژیک شود. مثلا گاهی نوزاد یا شیرخواری تا ۲ سالگی شیر می خورده و حتی از یک سالگی نوشیدن شیر گاو را آغاز کرده، ولی بعد از این دوران میزان مصرف شیر در برنامه غذایی اش کاهش می یابد یا قطع می شود و دوباره در بزرگسالی به دلیل فشارهای اطرافیان و ترس از بروز مشکلات استخوانی و کمبود کلسیم و پوکی استخوان دوباره به مصرف شیر رومی آورد دچار بیماری?های گوارشی مثل اسهال، استفراغ، نفخ، دل درد، دل پیچه و… می شود. دلیل این موضوع، کاهش تولید آنزیم های گوارشی هیدرولیزکننده قند شیر در بدن به دنبال وقفه طولانی در مصرف شیر است. از نظر ژنتیکی، تولید آنزیم های گوارشی با موادغذایی ای که مصرف می کنیم، ارتباط دارند و مصرف نکردن یک ماده غذایی باعث تولید نشدن آن آنزیم ها و ایجاد مشکلات گوارشی می شود.

▪ چرا برخی از ما چه در کودکی و چه در بزرگسالی از مصرف یک ماده غذایی خاص گریزانیم و با خوردن آن حالمان بد می شود؟

دوست نداشتن یک ماده غذایی، موضوعی روان شناختی است و به مشکلات فیزیولوژیک مربوط نمی شودو اگر مصرف ماده غذایی در شرایط گوناگون اتفاق بیفتد، بدن به تدریج این ماده غذایی را می پذیرد و فردی که یک ماده غذایی را هیچ وقت مصرف نکرده و بعد هم در دوره های خاص زندگی مثل مهدکودک، مدرسه، دانشگاه، سربازی و… به خود این فرصت را ندهد، حالت مقاومت در برابر آن طعم را تا ابد خواهد داشت. بدن یک فرد سالم هیچ گونه مقاومتی در برابر مواد غذایی از خود نشان نمی دهد و با تمام انواع مواد غذایی سازگار است. دوست نداشتن های ما مربوط به شرایط است. البته مصرف نکردن برخی موادغذایی مانند شیر برای مدت طولانی باعث بروز مشکلات گوارشی و تولید نشدن آنزیم لاکتاز می شود و برای پذیرفتن مجدد و توانایی هضم در بدن باید آن را به تدریج در برنامه غذایی خود گنجاند. حتی گاهی این کار نیز فایده ندارد و فرد مجبور است تا آخر عمر شیر کم لاکتوز مصرف کند.

 

▪ بهترین زمان اصلاح ذائقه یک فرد و آشنا کردن او با تمام مزه ها و طعم ها چه دوره ای است؟

از نظر روان شناسی تغذیه، مهم ترین زمان برای شکل گیری عادت های غذایی، دوران کودکی است. اگر مادری در زمان تغذیه کمکی (حوالی ۱۸ ماهگی) به شیرخوارش گروه های مختلف غذایی با طعم و بو و مزه های مختلف بدهد و او را به مزه و طعم های مختلف عادت دهد، مقاومت کودک در مقابل مصرف مواد غذایی مختلف در آینده کاهش می یابد ولی اگر انتخاب های غذایی و مزه و بوها محدود باشد، در سال های بعد احتمال نپذیرفتن مواد غذایی ای با طعم ها و بوهای جدید بیشتر می شود.

 

▪ چه راهکارهایی برای عادت به مصرف مواد غذایی ای که آنها را دوست نداریم، به ما می دهید؟

با توجه به اینکه دوست نداشتن بیش از آنکه عامل فیزیولوژیک داشته باشد یک مساله روانی است، توصیه می شود خوراکی های ناخوشایندتان را با رنگ و مزه و شکلی که بیشتر می پسندید، تهیه کنید؛ مثلا اگر مزه ترشی را می پسندید، ماده غذایی را حین طبخ با طعم دهنده های خاصی مثل آبلیمو مزه دار کنید تا تطابق پذیری و امکان مصرف آن ماده غذایی برایتان افزایش پیدا کند. برای کودکان نیز می توان از ظروف زیبا یا طرح های زیبا استفاده کرد. دوست داشتنی کردن شرایطی که در آن غذا صرف می شود نیز اهمیت قابل توجهی دارد.

 

به نقل از البرز