چگونه از ابتلا به بیماری فشار خون بالا پیشگیری کنیم؟

فشار خون بالا دست به گریبان افراد زیادی است که با تغذیه میتوانند با آن مقابله کنند اما از آنها بی خبرند.

سرخرگ‌ها وظیفه رساندن خون از قلب به دیگر نقاط بدن را بر عهده دارند. خون برای جریان یافتن در عروق به نیرو نیاز دارد که این نیرو در هر انقباض عضله قلب در اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ ایجاد می‌شود. این نیرو «فشار خون» نام دارد.

هنگامی که سرخرگ‌های بزرگ، قابلیت ارتجاع و استحکام طبیعی خود را از دست بدهند و عروق کوچک نیز باریک‌تر شوند، فشار خون بالا می‌رود. قلب مانند یک پمپ با انقباض و استراحت خود، خون را به داخل عروق می‌فرستد. در زمان‌های مختلف مراحل این پمپاژ، فشار خون در سرخرگ‌ها تغییر می‌کند.

بالاترین میزان فشار خون، فشار سیستولیک نام دارد. سیستولیک همان فشاری است که هنگام انقباض ماهیچه قلب موجب می‌شود تا خون از قلب به سرخرگ اصلی وارد شده و به سایر نقاط بدن برسد.

کمترین میزان فشار خون نیز فشار دیاستولیک است که فشار بین ضربان‌های قلب محسوب می‌شود و مربوط به زمانی است که قلب در حالت استراحت است. فشار خون بر حسب میلی متر جیوه (mmhg) اندازه‌گیری می‌شود. میزان فشار خون بر پایه دو عدد نشان داده می‌شود. اولین عدد مربوط به فشار سیستولیک یا ماکزیمم و دومی مربوط به فشار دیاستولیک یا مینیمم است.

تعریف فشار خون بالا

فشار خون بالا عبارت است از افزایش فشار وارده از جریان خون به دیواره رگ‌های خونی. فشار خون بالا گاهی «قاتل بی‌صدا» نامیده می‌شود؛ چرا که تا مراحل انتهایی اغلب هیچ علامتی ندارد.

باید توجه داشت که فشار خون به طور طبیعی در اثر استرس و فعالیت بدنی بالا می‌رود. اما فردی که دچار بیماری فشار خون بالا است هنگام استراحت نیز فشار خونش بالاتر از حد طبیعی است. رژیم‌های نادرست غذایی، مصرف زیاد غذاهای چرب و پرنمک، بی‌تحرکی و زندگی ماشینی از جمله عوامل مستعد کننده برای ابتلا به بیماری فشار خون بالاست.

علایم شایع فشار خون بالا

بر اساس اعلام مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، بسیاری از افراد که به فشار خون بالا مبتلا هستند، علامتی نداشته و احساس بیماری ندارند. ۱۵ درصد افراد مسن دارای فشار خون هستند و خودشان خبر ندارند مگر آن که فشار خون بطور ناگهانی خیلی بالا برود. به این ترتیب تنها راه تشخیص فشار خون بالا، اندازه‌گیری میزان آن است.

علل فشار خون بالا

از هر ده نفر مبتلا به فشار خون بالا، در نه نفر آنها، یعنی در۹۰ درصد آنها علت دقیق برای فشار خون شناخته نشده است. این نوع فشار خون، نوع اولیه فشار خون بالا نامیده می‌شود. در تعداد کمی از افراد مبتلا به فشار خون بالا‌ (نوع ثانویه فشار خون بالا) عواملی همچون تنگ شدن سرخرگ کلیوی و یا اختلال در تولید هورمون‌های مترشحه از غدد فوق کلیوی و بیماری‌های بافت کلیه در ایجاد بیماری نقش دارند.

عوامل مستعد کننده یا تشدید کننده عوارض بیماری فشار خون

چاقی و اضافه وزن، سیگار کشیدن، مصرف الکل، رژیم غذایی حاوی نمک یا چربی اشباع شده زیاد،‌عدم مصرف میوه و سبزی،‌ کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی، ‌استرس و عوامل ژنتیکی از علل مستعد کننده بیماری فشار خون هستند. اگر یکی از والدین و یا هر دو دچار فشار خون بالا باشند، خطر ابتلای فرد به فشار خون بیشتر است. سابقه خانوادگی فشار خون بالا، سکته مغزی و حمله قلبی نیز احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد.

چگونه از ابتلا به بیماری فشار خون بالا پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از ابتلا به فشار خون، وزنتان را کنترل کنید. اگر اضافه وزن دارید، رژیم بگیرید. کم کردن حتی یک کیلوگرم از وزن در این زمینه مفید است. مرتب ورزش کنید. ۳۰ دقیقه ورزش در هر روز بهترین راه مبارزه با پرفشاری خون است. مصرف روزانه نمک را کم کنید (حداکثر یک قاشق چایخوری). سدیم علاوه بر نمک در بسیاری از غذاهای بسته بندی شده، وجود دارد. برای اطلاع یافتن از مقدار سدیم به کار رفته در مواد غذایی برچسب آنها را قبل از مصرف به دقت مطالعه کنید. اگر می‌خواهید از مواد جایگزین سدیم استفاده کنید ‌حتما با پزشک مشورت کنید؛ چرا که برخی از این مواد برای همه افراد مناسب نیستند.

از رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات فراوان و غذاهای حاوی پتاسیم مانند دانه‌های سبوس دار و خشکبار استفاده کنید. پتاسیم از فشار خون بالا جلوگیری می‌کند. لوبیا، عدس، نخود، آب میوه، میوه‌جات تازه بویژه زردآلو، موز، گیلاس، طالبی، کیوی، انبه، شلیل، پرتغال، هلو، تشمک و نارنگی حاوی پتاسیم بالایی هستند. دانه کنجد و سبزی‌های برگ سبز، منابع کم سدیم و تامین کننده کلسیم هستند. سیر نیز به کاهش فشار خون کمک می‌کند. از مصرف مشروبات الکی بپرهیزید.

در نظر داشته باشید که اندازه گیری فشار خون را در برنامه بررسی سلامت خود قرار دهید. زیرا اگر فشار خون بالا زود تشخیص داده شود و درمان به موقع انجام گیرد از عوارض آن پیشگیری می‌شود.

اگر سابقه خانوادگی فشار خون بالا وجود داشته باشد، فشار خون باید حداقل سالی یکبار کنترل شود. اگر باردار هستید، مرتب برای انجام مراقبت‌های دوره بارداری به مراکز درمانی مراجعه کنید تا ضمن انجام سایر مراقبت‌ها فشار خون شما نیز به موقع کنترل شود. اگر از قرص‌های ضد بارداری حاوی استروژن استفاده می‌کنید یا تحت هورمون درمانی هستید، فشار خون‌تان را به طور منظم کنترل کنید.

عوارض فشار خون بالا چیست؟

سکته مغزی، حمله قلبی، نارسایی احتقانی قلب، نارسایی کلیه و آسیب چشمی و مشکل بینایی از عوارض اصلی فشار خون بالا هستند. هرچه فشار خون بالاتر باشد، طول عمر افراد پایین‌تر خواهد بود. اگر فشار خون بالا به مدت طولانی بدون درمان باقی بماند ممکن است نارسایی کلیوی رخ دهد و یا حتی به بینایی آسیب وارد شود. در ضمن امکان دارد که قلب بطور غیر طبیعی بزرگ شده و کارایی آن کم شود که چنین وضعیتی می‌تواند منجر به نارسایی قلبی و اختلال در پمپاژ خون توسط قلب شود.

اگر فشار خون بالا درمان شود، از خطر ابتلا به حملات قلبی کاسته خواهد شد. فشار خون بالا از ابتدایی‌ترین عوامل بروز بیماری‌های قلبی و سکته است. طبق آمارهای جهانی، از هر ۵ مورد نارسایی قلبی در زنان، ۳ مورد به دلیل کنترل نکردن فشار خون بالا ایجاد می‌شود. فشار خون بالا به کلیه‌ها آسیب می‌رساند و موجب نارسایی کلیوی، سکته مغزی، حمله قلبی و بیماریهای مرگبار دیگری می‌شود. همچنین، افرادی که علاوه بر فشار خون بالا به بیماری دیابت مبتلا هستند به مراتب بیشتر از سایرین به نارسایی کلیوی و سکته مغزی دچار می‌شوند.

درمان فشار خون بالا

علاوه بر اندازه گیری فشار خون، ممکن است بنا به تشخیص پزشک، برخی بررسی‌های تشخیصی دیگر برای تعیین علت ابتلا به فشار خون بالا یا بررسی عوارض و آسیب‌های احتمالی آن لازم باشد. اقدامات درمانی با توجه به ویژگی‌های هر فرد تعیین خواهند شد و ممکن است شامل کم کردن وزن، ترک دخانیات، برنامه ورزش مناسب و تغییر شیوه زندگی برای کاهش استرس باشند.

در صورتی که اقدامات غیر دارویی اثر نداشته باشند، با استفاده از داروهای ضد فشار خون می‌توان فشار خون را پایین آورد. این داروها باید بطور مستمر و تحت نظر پزشک مورد استفاده قرار گیرند.

اگر فرد علاوه بر فشار خون بالا به بیماری دیگری نیز مبتلا باشد، به عنوان مثال به دیابت نیز مبتلا باشد درمان دارویی فشار خون بالا از همان ابتدای تشخیص شروع خواهد شد.

پیگیری افراد مبتلا به فشار خون بالا

افراد مبتلا به فشار خون بالا باید برای بررسی پیشرفت بیماری یا تعیین ابتلا به عوارض احتمالی از طریق بررسی‌های زیر با فواصل زمانی خاص مراجعه کنند:

– اندازه‌گیری فشار خون، معاینه قفسه سینه، معاینه چشمها که با دستگاه مخصوصی انجام و وضعیت عروق شبکیه چشم نیز بررسی می‌شود. فشار خون بالا می‌تواند موجب آسیب عروق شبکیه شود. فعالیت الکتریکی و ریتم قلب توسط الکتروکاردیوگرام (ECG) یا نوار قلب بررسی می‌شود. آزمایش خون جهت اندازه‌گیری میزان کلسترول و قند خون نیز حائز اهمیت است. میزان بالای کلسترول و قند خون، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. آزمایش ادرار نیز برای بررسی وضعیت کلیه‌ها اهمیت دارد. رادیوگرافی قفسه سینه در بررسی عوارض قلبی بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 انواع فشارسنج

در سال‌های اخیر کنترل خانگی فشار خون در خانواده‌های ایرانی صورت می‌گیرد. شناخت انواع فشارسنج‌های موجود و طریقه صحیح اندازه‌گیری فشار خون می‌تواند به انجام درست این امر کمک کند.

فشارسنج پزشکی وسیله‌ای است که از آن برای اندازه‌گیری فشار سیستولی و فشار دیاستولی خون استفاده می‌شود. فشارسنج پزشکی انواع و اقسام بسیاری دارد اما دو نوع فشارسنج جیوه‌ای و فشارسنج عقربه‌ای آن در ایران بیشتر کاربرد دارند.

اخیرا فشارسنج دیجیتالی و فشارسنج پزشکی اتوماتیک نیز به بازار ایران عرضه شده‌اند که به دلیل عدم آگاهی از نحوه استفاده صحیح از این دستگاه‌ها و برخی اشکالات فنی استفاده از آنها توصیه نمی‌شود.

برای مشاوره آنلاین با پزشکان مجموعه پارسی طب در خصوص این بیماری به سامانه مشاوره آنلاین پارسی طب مراجعه فرمایید.