استامینوفن ( ACETAMINOPHEN )

استامینوفن دارویی است رایج که بدون نسخه پزشک قابل تهیه می باشد. این دارو یک مسکن غیرمخدر است که در موارد دردهای خفیف تا متوسط نظیر سردرد، دندان درد، درد خفیف استئوآرتریت (آرتروز)، و دردهای ناشی از جراحی های کوچک کاربرد دارد.

استامینوفن همچنین تب را کاهش می دهد. این دارو ممکن است در بسیاری دیگر از داروها با اسامی تجاری متفاوت وجود داشته باشد. به استامینوفن پاراستامول نیز گفته می شود.

استامینوفن عمومی ترین مسکن درد و تب بری است که به طور گسترده در ایالات متحده استفاده می شود و در بسیاری نقاط دنیا نیز به آسانی در دسترس است. در طی دو دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، این دارو به عنوان کالای اصلی و ثابت کمدداروی هر خانه ای جای آسپرین را گرفت.

استامینوفن زمانی عمومیت پیدا کرد که رابطه بین آسپرین و بیماری نادری در کودکان- که خون، کبد و مغز را تحت تأثیر کشنده قرار می دهد- مورد توجه قرار گرفت.

●  چگونگی مصرف

قرص استامینوفن را می توان برای سهولت بلع ، خرد کرد.

اشکال خوراکی استامینوفن را می توان با مقدار اندکی از مواد غذایی نظیر ماست یا مربا مخلوط کرد. در مورد پودرهای خوراکی همانند آنچه در کپسول های Feveral Sprinkle وجود دارد، کپسول باز شده و محتویاتش در یک قاشق چایخوری آب یا مقدار اندکی ماده غذایی نرم مخلوط می شود.

برای استعمال راحت تر شیاف بهتر است آن را ۳۰ دقیقه در یخچال نگاه داشت . برای استعمال شیاف ، پوشش شیاف را برداشته ، آن را با آب سرد مرطوب کرده ، سپس در حالی که به یک پهلو خوابیده اید با انگشت خود شیاف را داخل مقعد کنید.

اگر یک نوبت دارو را فراموش کردید، می توانید به مجردی که آن را به یاد آوردید مصرفش کنید. اما اگر تقریباً زمان نوبع بعدی رسیده است ، نوبت فراموش شده را رها کرده به برنامه دارویی منظم خود بازگردید. مقدار دارو را دوبرابر نکنید

●  هشدارها و عوارض جانبی

در صورتی که دچار هریک از نشانه های جدی زیر شدید، این دارو را قطع کرده ، با پزشکتان تماس بگیرید:

زردی پوست یا چشم ها
اسهال
بی اشتهایی
تهوع یا استفراغ
معده درد
درد
تورم یا حساسیت در بالای شکم
مدفوع سیاه و قیری شکل
ادرار خونی یا کدر
کاهش ناگهانی ادرار
کبود شدگی یا خون ریزی غیرعادی
بثوارت جلدی
زخم های دهانی
یا تب یا گلودردی که پیش از درمان وجود نداشته و ناشی از بیماری ای که به خاطرش تحت درمان قرار گرفته اید نباشد.

●  موارد احتیاط

در صورت وجود هریک از موارد زیر پیش از مصرف این دارو پزشکتان را مطلع سازید:

حساسیت به هر نوع غذا
نگاه دارنده ها
رنگ های خوراکی یا داروها (به ویژه استامینوفن یا آسپیرین )
بارداری یا شیردهی
مصرف داروهای دیگر، به ویژه داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی ( NSAIDs ، نظیر ایبوپروفن )، آسپیرین ، یا ضدانعقادها (رقیق کننده های خون مثل وارفارین ، [کومادین]).
مصرف روزی بیش از سه قوطی یا بیشتر مشروبات الکلی .
سابقه یا ابتلا به الکلیسم (اعتیاد به الکل )، هپاتیت ویروسی ، فنیل کتونوری ، یا بیماری کبدی یا قلبی.

●  در هنگام مصرف استامینوفن توصیه می شود

برچسب روی دارو را بخوانید و از دستوراتش پیروی کنید.
برچسب روی سایر داروهای بدون نیاز به نسخه را بخوانید تا مطمئن شوید که در آن ها ین دارو یا دارویی که با استامینوفن تداخل کند وجود نداشته باشد.

اگر استامینوفن را به سبب درد، تب یا گلودرد مصرف می کنید در هریک از شرایط زیر با پزشکتان مشورت کنید:

درد بیش از ۱۰ روز (در کودکان ۵ روز) طول بکشد یا اینکه علامت جدیدی به آن اضافه شود.
تب بیش از ۳ روز طول بکشد، بدتر شود، یا علامت جدیدی اضافه شود.
گلودرد دردناک تر شود، بیش از ۲ روز طول بکشد، یا تهوع ، استفراغ ، بثورات جلدی ، یا سردرد رخ دهد.

فقط به مقدار توصیه شده توسط پزشکتان استامینوفن مصرف کنید.
این دارو را دور از دسترس کودکان ، دور از حرارت ، نور مستقیم و حرارت مرطوب نگاه دارید (در چنین شرایطی استامینوفن فاسد می شود).
شیاف ها را در یک جای خنک نگاه دارید، ولی شیاف و انواع مایع استامینوفن (قطره و شربت ) را منجمد نکنید.
استامینوفن تاریخ گذشته را دور از دسترس کودکان در توالت دور بریزید

●  عوارض مهم استامینوفن

زردی پوست یا چشم ها، اسهال، بی اشتهایی، تهوع یا استفراغ، معده درد، درد تورم یا حساسیت در بالای شکم، مدفوع سیاه و قیری شکل، ادرار خونی یا کدر کاهش ناگهانی ادرار، کبود شدگی یا خونریزی غیرعادی، بثورات جلدی زخم های دهانی، یا تب یا گلودردی که پیش از درمان وجود نداشته و ناشی از بیماری ای که به خاطرش تحت درمان قرارگرفته اید نباشد.

کسانی که به هر نوع غذا، نگاهدارنده، رنگ های خوراکی یا داروها نیز حساسیت دارند باید در مصرف این دارو احتیاط کنند. باید از مصرف داروهای دیگر به ویژه داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی NSAIDs نظیر ایبوپروفن ، آسپیرین یا ضدانعقادها رقیق کننده های خون مثل وارفارین همراه با استامینوفن خودداری یا با پزشک مشورت کرد .

اگر استامینوفن را به سبب درد ، تب یا گلو درد مصرف می کنید در هر یک از شرایط زیر با پزشکتان مشورت کنید:

درد بیش از ده روز و در کودکان بیش از پنج روز طول بکشد یا این که علامت جدیدی به آن اضافه شود.
تب بیش از سه روز طول بکشد بدتر شود یا علا مت جدیدی اضافه شود.
گلودرد دردناکتر شود بیش از دو روز طول بکشد یا تهوع ، استفراغ ، بثورات جلدی یا سردرد رخ دهد.

فقط به مقدار توصیه شده توسط پزشکتان استامینوفن مصرف کنید. استامینوفن را دور از دسترس کودکان دور از حرارت نور مستقیم و حرارت مرطوب نگاه دارید ( در چنین شرایطی استامینوفن فاسد می شود)

 

● داروی استامینوفن احتمال بروز خس خس تنفسی و آلرژی را در کودکان افزایش می دهد.

بر اساس مطالعه محققان که نتایج آن به تازگی منتشر شد در واقع استامینوفن با چهار مورد از هر ده مورد خس خس و آسم شدید در کودکان و نوجوانان مرتبط است و نباید سرخود و بیش از حد به کودکان خورانده شود.
اشکال خوراکی استامینوفن را می توان با مقدار اندکی از مواد غذایی نظیر ماست یا مربا مخلوط کرد.

در مورد پودرهای خوراکی همانند آنچه در کپسول هایSprinkleFeveral   وجودداردکپسول باز شده و محتویاتش در یک قاشق چایخوری آب یا مقدار اندکی ماده غذایی نرم مخلوط می شود.

● استفاده بیش از حد (overdose)

شاید تا اندازه ای در دسترس بودن داروی استامینوفن بیش از هر داروی دیگری موجب اوردوز (overdose) و مرگ ناشی از آن است. این دارو معمولاً انتخاب جوانان برای خودکشی نیز هست. موارد دیگر نیز زمانی اتفاق می افتد که افراد سمی بودن استامینوفن را ناچیز می شمارند و یا این که از آن آگاه نیستند.

● اوردوز چه طور اتفاق می افتد؟

موارد شدید اوردوز استامینوفن زمانی اتفاق می افتد که والدین سهواً مقدار بیشتری از دارو را به کودک می دهند. علایم اوردوز یعنی دل درد، تهوع و استفراغ که معمولاً در اثر بسیاری از بیماری ها نیز رخ می دهند، غالباً آنقدر آشکار نیستند که شما بفهمید فرزندتان به معالجه فوری نیاز دارد. والدین ممکن است در مقدار دارویی که به کودک می دهند، اشتباه های متنوعی کنند.

گاهی وقتی از نتیجه دادن مقدار توصیه شده دارو راضی نیستند، تصمیم می گیرند که مقدار بیشتری استفاده کنند. بعضی والدین هم قرص های بزرگسالان را به اشتباه به کودکان می دهند.

همان طور که حالت های مختلفی برای داروی کودکان در نظر گرفته شده، مقدار دارو نیز برای آنها متفاوت است. برای مثال، فرمولاسیون یک قرص مخصوص کودکان، سه برابر غلیظ تر از شربتی است که معمولاً به کودکانی داده می شود که هنوز تاتی می کنند. به آسانی دیده شده که والدین گرفتار ممکن است فرض کنند که هر دوی این مواد مقدار یکسانی دارو در خود دارند.

اما جانشین کردن شربت با قرص یعنی سه برابر آنچه که باید، دارو مصرف می شود. بسیاری از داروهای مربوط به سرماخوردگی نیز حاوی مقداری استامینوفن هستند، بنابر این ممکن است والدین کاملاً اتفاقی موجب اوردوز شوند، یعنی در کنار داروهای ضد سرماخوردگی، استامینوفن نیز به کودک بدهند.

● کنجکاوی های خطرناک

اوردوز ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که بچه ها (خصوصاً کودکانی که تاتی می کنند) طی کنجکاوی های غیرمجازشان در کمد داروها یا کیف مادرشان، با دارو برخورد می کنند و ممکن است آن را با شکلات یا آب میوه اشتباه بگیرند. این اتفاق خصوصاً زمانی خطرناک است که دارویی که کودک می یابد، استامینوفن مخصوص بزرگسالان باشد.

قرص های مخصوص بزرگسالان حاوی ۳۲۵ یا ۵۰۰ میلی گرم استامینوفن هستند، در حالی که قرص های کودک حاوی ۸۰ یا ۱۶۰ میلی گرم از این دارو هستند. خوشبختانه در این اکتشاف ها، معمولاً توجه کودکان به شربت ها جلب می شود. در این موارد به ندرت کودکی آنقدر از دارو می نوشد که برای او خطرناک باشد و به کبدش صدمه بزند.

● حد مجاز چه مقدار است؟

عوامل بسیاری، مانند سن کودک، مشخص می کند که چه مقدار از دارو و استفاده بیش از حد آن می تواند به کبد صدمه بزند. برای مثال، کودکان زیر ۵ سال نسبت به بزرگسالان و کودکان دیگر به آسیب کبد کمتر حساسند. مقدار غذای موجود در معده کودک نیز عامل دیگری است.

برای تخمین میزان خطر، پزشکان وزن کودک را و مقدار استامینوفنی را که بلعیده باید بدانند. (برحسب کیلوگرم و میلی گرم). به طور کلی اگر کودک به ازای هر کیلوگرم وزنش، ۱۵ میلی گرم استامینوفن اضافی مصرف کرده باشد، پزشکان درمان اورژانسی را توصیه می کنند.

● بیشر از دستور پزشک، به کودک دارو ندهید

اگر دارویی را به راحتی و بدون نسخه می توان خرید، بدان معنی نیست که اصلاً نمی تواند به کودک شما صدمه بزند.

استامینوفن از داروهای مصرفی است که با اثر بر مرکز تب در مغز باعث کاهش تب می‌‌شود؛ از طرفی این دارو باعث کاهش احساس درد نیز می‌‌شود. این دارو اثراتی مشابه با آسپیرین دارد با این تفاوت که اثر ضدالتهابی نداشته لذا در بیماری‌های التهابی همچون روماتیسم قلبی کاربرد ندارد.

استامینوفن به خوبی از طریق خوراکی جذب می‌شود، اما جذب آن از طریق مقعد متغیر است. دارو در کبد دچار تغییر و دگرگونی شده و از راه ادرار دفع می‌‌شود. استامینوفن براحتی وارد بدن جنین می‌‌شود، اما میزان اندکی از آن در شیر ترشح می‌‌شود؛ در مجموع در دوران بارداری و شیردهی دارویی امن به حساب می‌آید.

● خطرات آسیب به کبد

استامینوفن می تواند هم در کودکان و هم در بزرگسالان به کبد آسیب برساند. اشخاصی که برحسب عادت الکل می نوشند نیز بیش از دیگران در خطر آسیب کبد در اثر استفاده از استامینوفن هستند.

شما بدون کبد نمی توانید زنده بمانید. کبد برای کمک به هضم غذای شما، صفرا تولید می کند و فاکتورهای لختگی خون را می سازد که وقتی انگشتتان را می برید، خون را بند می آورند. کبد، انرژی و اندوخته آهن را نیز ذخیره می کند و بسیاری از داروها و مواد شیمیایی که وارد جریان خون شما می شوند را تجزیه می کند.

استامینوفن بیش از حد، توانایی کبد را در به عمل آوردن بدون خطر دارو، زیاد می کند. محصول فرعی این فرآیند، سمی است و هم به کبد آسیب می رساند و هم می تواند نقص کلیه را به دنبال داشته باشد. اوردوز شدید می تواند مرگ آور باشد. خوشبختانه پادزهری نیز به نام (AC) وجود دارد که باید هشت تا ده ساعت بعد از استفاده بیش از حد استامینوفن، استفاده شود.

مسمومیت با استامینوفن را باید در هر نوع مسمومیت دارویی مدنظر داشت و نمونه خون برای سنجش سطح خونی دارو فرستاد.

مسمومیت با استامینوفن را می‌توان به ۲ دسته تقسیم کرد:

دسته اول مسمومیت حاد است که به طور قراردادی به مصرف یکباره استامینوفن در کمتر از ۴ ساعت اطلاق می‌‌شود.

دسته دوم مسمومیت مزمن است که به مواردی همچون مصرف مقادیر زیاد از حد درمانی، به صورت اتفاقی و تکرارشونده یا مصرف عمدی اما در مدت بیش از ۴ ساعت اطلاق می‌شود.

در بیماری که تاریخچه‌ای از مصرف حاد می‌دهد می‌توان با سنجش سطح سرمی یا میزان مصرف استامینوفن، خطر بروز مسمومیت را برآورد کرد.
اگر بیمار میزانی بیش از ۱۵۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن از استامینوفن را به صورت یکباره مصرف کرده باشد مستعد مسمومیت حاد است.

در صورت شک به مسمومیت با استامینوفن باید بیمار را سریعا به اولین اورژانس در دسترس و ترجیحا دارای بخش مسمومیت رساند. اقدام خاصی در ارتباط با بیمار مسموم با استامینوفن وجود ندارد وباید رساندن بیمار به اورژانس اولویت داشته باشد.

نکات لازم جهت بیماران

ـ این دارو را نباید در سنین کمتر از ۳ سال و برای مدت بیش از ۵ روز در کودکان، بدون نظر پزشک استفاده کرد. مصرف استامینوفن در بیماران بالغ برای رفع درد بیش از ۱۰ روز و برای کنترل تب بیش از ۳ روز نیاز به دستور پزشک دارد.

ـ داروهایی همچون فنی‌توئین و کاربامازپین زمانی که همزمان با استامینوفن استفاده می‌شوند احتمال آسیب کبدی ناشی از استامینوفن را افزایش می‌دهند و همزمان اثرات دارویی استامینوفن را کم می‌کنند.

ـ مصرف همزمان آسپیرین، ایبوپروفن، پیروکسیکام، ایندومتاسین، دیکلوفناک با استامینوفن خطر بروز نارسایی کلیه را به همراه دارد. این خطر زمانی که فرد روی مصرف طولانی‌مدت یا در معرض مسمومیت با مقادیر بالای دارو قرار دارد، افزایش می‌یابد.