ارزش غذایی جوانه

ارزش غذایی جوانه ها
 امروزه نقش و اهمیت جوانه ها به نحوی مطرح است که کارشناسان علوم تغذیه بر مصرف آن تأکید کرده و آن را در سبد غذایی روزانه خانواده ها معرفی می کنند. در واقع جوانه ها موادغذایی هستند که با روند طبیعی رشد و تولیدشان، در گروه سبزی ها، آن هم با ارزش غذایی بالا از نظر ویتامین ها و املاح محسوب می شوند. در کشور ما از هزاران سال پیش، در دوران باستان جوانه ها و اهمیت استفاده آنها برای مردم شناخته شده بود. این موضوع به قدری اهمیت داشته که مردم ما استفاده از جوانه گندم را به عنوان یک آیین سنتی همواره در آغاز فصل بهار به شکل سمنو در سفره هفت سین لازم می دانستند. در نقطه دیگری از جهان نظیر چین که از جمعیت فراوانی برخوردار است با آنکه تأمین همه نیازهای ضروری غذا، امری دشوار است، مصرف جوانه ماش به قدری فراگیر شده که مردم چین را با عنوان مردم جوانه ماش معرفی می کنند. این موضوع از اهمیت و نقش جوانه ها حکایت می کند.
 
در روند جوانه زدن چه اتفاقی می افتد؟
تغییرات شیمیایی که در دانه ها در حین جوانه زدن رخ می دهد باعث می شود املاح و ویتامین های آن افزایش یابد.
به طور کلی در فرایند جوانه زدن ویتامین ها، املاح  و پروتئین به مقدار زیادی افزایش می یابد ولی کالری و کربوهیدرات کاهش می یابد. برای درک بهتر این موضوع جوانه ماش را مورد آزمایش قرار داده اند و نتیجه بدست آمده را که مقایسه ای  بین دانه و جوانه ماش است، به شرح زیر بیان کرده اند.
 
در حالت جوانه زده
۱۵ درصد کاهش     انرژی(کالری)
۱۵ درصد کاهش     کربوهیدرات
۳۰ درصد افزایش     پروتئین قابل دسترس
۳۴ درصد افزایش     کلسیم
۸۰ درصد افزایش     پتاسیم
۶۹۰ درصد افزایش    سدیم
۴۰ درصد افزایش    آهن
۵۶ درصد افزایش    فسفر
۲۸۵ درصد افزایش    ویتامینA
515 درصد افزایش    ریبوفلاوین یا ویتامین B2
256 درصد افزایش    نیاسین یا ویتامین B3
به مقدار زیاد افزایش     ویتامین C
 
 
افزایش پروتئین در حین جوانه زدن در اثر شکسته شدن مولکول های کربوهیدرات و ترکیب آن ها با نیتروژن موجود در هوا می باشد که این ترکیب، اسیدهای آمینه را تشکیل می دهد. در اثر این فعل و انفعال مقدار کربوهیدرات کاهش می یابد و به طور کلی می توان گفت که این تغییرات شیمیایی باعث ایجاد پروتئین قابل جذب و هضم در بدن می شود. عنصر سدیم در هضم غذا در معده و روده نقش حیاتی داشته و باعث دفع دی اکسید کربن از بدن می شود. دانه خشک سبزی ها، غلات و حبوبات فاقد ویتامین C هستند ولی در هنگام جوانه زدن مقدار زیادی ویتامین C تولید می کنند که در متابولیسم پروتئین های بدن نقش بسیار مهمی ایفا می کند. افزایش ویتامین C در جوانه ها ناشی از جذب عناصر موجود در هوا در هنگام جوانه زدن است.
 از دیگر فواید جوانه ها آماده سازی غذا برای هضم و جذب است که این عمل به وسیله آنزیم های موجود در جوانه ها صورت می گیرد.
در شروع روند جوانه زدن، نشاسته موجود در دانه شکسته شده و به قندهای ساده ی گلوکز و ساکارز تبدیل می شود که این عمل به وسیله آنزیم آمیلاز صورت می گیرد. پروتئین ها هم به اسیدهای آمینه های و آمیدها تغییر شکل می دهند. روغن ها و چربی ها به کمک آنزیم لیپاز موجود در جوانه ها، به اسیدهای چرب تبدیل می شوند.
جوانه ها به مقدار زیادی دارای فیبر و آب هستند که باعث دفع کامل مدفوع شده، همچنین مانع از سرطان روده می شوند.
با توجه به مطالب فوق می توان گفت جوانه ها سرشار از ویتامین ها، املاح و آنزیم ها هستند و مصرف آنها یکی از بهترین روش ها برای حفظ سلامت بدن است.
 
اهمیت غذایی جوانه ها در برنامه غذایی روزانه
در عصر حاضر رژیم غذایی مردم فاقد ویتامین و املاح معدنی به مقدار لازم برای سلامتی بدن بوده و درصد عمده آن را چربی ها و غذاهایی با کمیت بالا و کیفیت پایین تشکیل می دهد. جیره غذایی توصیه شده توسط شورای تحقیقات تغذیه نشان می دهد که نیازهای غذایی افراد به جنس آنها بستگی دارد. در سنین مختلف، مردان بین ۱۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از زنان به پروتئین و ویتامین های B6، A، B12 و اسید فولیک و املاح کلسیم، فسفر، روی و ید نیاز دارند. اما در خصوص زنان باردار و خانم های شیرده، بالاترین نیازهای غذایی، در نظر گرفته شده و حتی در مواردی از مقدار مصرف مردان نیز به مراتب بیشتر است.
بنابراین با وجود تغذیه نامناسب و رایج در کشور، امکان تأمین نیازهای بدن میسر نبوده و روش های ارائه شده برای بهبود تغذیه جامعه چندان سودمند نیست، لذا اهمیت استفاده از جوانه ها که هم در دسترس، ارزان و سالم بوده و هم می توانند قسمت عمده ای از نیازهای بدن به ویتامین های مختلف ، املاح معدنی و آنزیم ها را تأمین کنند، مشخص می شود.
شرط داشتن عمر طولانی و بدون بیماری ، رساندن موادغذایی به مقدار لازم و متعادل و مناسب به بدن است. همواره شنیده ایم که پیشگیری بهتر از درمان است؛ ولی باید گفت ۷۰ درصد بیماری ها در اثر تغذیه نادرست است. پس چرا این مسئله مهم کمتر مورد توجه قرار گرفته است. شاید به علت عدم آگاهی مردم در شناخت موادغذایی مفید بوده است.
از بیماری هایی که تلفات زیادی را به همراه دارد، سکته های قلبی و مغزی می باشد که همگان آن را مربوط به افزایش کلسترول خون می دانند ؛ اما کلسترول زمانی می تواند خطرساز باشد که با عواملی از قبیل استرس، سیگار، زندگی ناسالم و ماشینی و عدم تحرک توأم شود و به صورت اکسید شده در جدار رگ ها رسوب کند؛ ولی چنانچه ویتامین های E و C لازم که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند، برای بدن فراهم شوند، میزان کلسترول اکسید شده کمتر خواهد شد. در سنین بالا به علت تحرک کمتر، نیاز بدن به انرژی کاسته شده، ولی درمقابل نیاز به ویتامین ها ، املاح و پروتئین افزایش می یابد.
با مصرف جوانه های مختلف می توانید مقدار قابل توجهی از ویتامین های B را به بدن برسانید. توجه به این موضوع که تامین ویتامین های C و E، بتاکاروتن و سلنیوم می تواند از اکسیداسیون چربی ها در بدن جلوگیری کند و نیز تأمین منیزیم می تواند فشار خون را کنترل نماید، به نقش مهم جوانه ها و گنجاندن آنها در برنامه غذایی روزانه بیشتر پی می بریم.