پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
رفلکسولوژی یا بازتاب شناسی
بازتاب شناسی چیست؟
بازتاب شناسی یا رفلکسولوژی هنری ظریف و شکلی از درمانهای شفابخش طب کل نگر است که نباید آنرا با ماساژ کف دست و پا اشتباه گرفت بلکه یک نوع فشار درمانی ویژه و معین است. این رشته یک تکنیک قدیمی است و براین اساس پا
یه‌ریزی شده که نقاط بازتابی (رفلکس) در روی کف دستها و پاها وجود دارند که با تمام قسمت بدن اعم از عضله، عصب، غده و استخوان مطابقت دارند و فشار روی این نقاط تورم یا احتقان را از بین برده و به آرامش اعصاب کمک می‌کند . این آرامسازی اعصاب هم به نوبه خود انقباض عروقی را کاهش می دهد بطوریکه خون و جریان عصبی با آزادی (راحتی) بیشتری جریان یافته و در نتیجه بهبود جریان خون، سموم نیز از بدن دفع می‌شوند.
فلسفه بازتاب شناسی چیست؟
عدم تعادل بدن در جریان زندگی روزانه می‌تواند سبب مسدود ( بلوکه)شدن پیامهای عصبی در هرنقاط مختلف گردد و این بدان معنی است که سرعت حرکت پیامهای عصبی به عضلات، اعضاء و غدد بدن تا حدودی کند می‌شود . دانش رفلکسولوژی درجهت رفع انسداد این مسیرها و بهبود ارتباطات عصبی عمل می‌کند. همچنین آزادسازی اندورفینها را در بدن افزایش میدهد و موجب افزایش سلامتی و نشاط واحساس خوب بودن” در فرد می‌گردد.
با اینکه ، غالباً رفلکسولوژی را روی کف پا انجام می دهند، لیکن انجام طب فشاری بر کف دست ها هم بکار گرفته می شود . تقریباً در کف هر پا ۷۲۰۰ پایانه عصبی وجود دارد. همچنین هر پا شامل ۲۶ استخوان کوچک، ۱۱۴ لیگامان و ۲۰ عضله می‌باشد که توسط بافت همبندی، عروق خونی و اعصاب به همدیگر متصل گشته و توسط پوست پوشیده شده‌اند. این اجزاء با دقت بسیار عالی با یکدیگر سازگار شده و این ساختمان پیچیده روی دو قوس اصلی تعادل یافته است. قوس اول از پاشنه پا تا قاعده انگشت کوچک و قوس دوم از پاشنه پا تا انگشت بزرگ (شست) امتداد می یابد.
پاشنه پا قسمتی است که فشار وزن بدن ما را تحمل می‌کند و توسط لایه‌های محافظت کننده چربی برای جلوگیری از اصطحکاک در بین استخوانها، در هر قدمی که بر می داریم، عایق‌کاری شده است. کف دست نیز که مرکب از ۲۷ استخوان می‌باشد .( ممکن است در رفلکسولوژی مورد استفاده قرار گیرد ( . دستها و پاها نیمی از استخوانهای بدن را شامل می شوند.
در رفلکسولوژی ، اعتقاد بر این است که پاها “macrocosm” یا یک نقشه کوچک از کل بدن هستند .یعنی تمام اعضاء و قسمتهای مختلف بدن روی آنها منعکس شده و نظم و ترتیب قرارگیری بخشهای بدن روی کف پاها دقیقاً مشابه نظم و ترتیب قرارگیری آنها در بدن است .تصویر این بازتابها را می‌توان روی کف پا، انگشتان و در طول کناره داخلی و خارجی پا، پیدا کرد.
اگرچه اکثریت مردم با پاهای سالم به دنیا می‌آیند ولی تخمین زده می شود که تقریباً در ۸۰% بزرگسالان ، مشکلات پاها پیش خواهد آمد. گرچه مشکلاتی نظیر میخچه، پینه و موارد مشابه را غالباً ناشی از کفشهای نامناسب می‌دانند و لیکن اینها تنها بخشی از اختلالات هستند و بازتاب شناسی بر این باور است که مشکلات پاها با اختلالات درونی بدن مرتبط هستند.
تاریخچه بازتاب شناسی چیست؟
تئوریهای گوناگونی در مورد منشأ رفلکسولوژی وجود دارد و مبدأ آن ممکن است:
۱- طب شرقی در ۵۰۰۰ سال پیش باشد که آن را با طب فشاری و سوزنی که مسیر مریدنیها را دنبال می‌کند، متصل
می سازد.
۲- مصر ۲۵۰۰ تا ۲۳۳۰ سال قبل از میلاد باشد .پیدا شدن یک تصویر نقاشی شده در آرامگاه پزشکی مصری بنام Ankahar که نشان دهنده وجود رفلکسولوژی در این تاریخ است.
۳- سرخپوستان آمریکا، بویژه سرخپوستان چروکی معتقدند که این روش توسط اینکاها به ارث گذاشته شده.
بهر حال آغاز و مبدأ آن هر جا که بوده ، رفلکسولوژی ادامه پیدا کرد تا اینکه به اروپا و آمریکا رسید و در آنجا رشد نمود و تکامل یافت. آقای Harry Bond در کتاب خود بنام “منطقه درمانی” در ۱۵۸۲ نحوه عمل رفلکسولوژی را بویژه در روی طبقه پادشاهی و مرفه جامعه مورد بحث قرار داد. آقای H. Head نیز در ۱۸۹۰ مناطقی را روی پوست کشف کرد. وی متوجه شد چنانچه عضوی که توسط اعصاب به این ناحیه از پوست مرتبط می‌شود دچار بیماری گردد، این بخش پوست ، حساسیت بیشتری به فشار پیدا می‌کند . دکتر Ivan Pavlou (سالهای ۱۹۳۶- ۱۸۴۹) از رفلکسولوژی به عنوان پایه‌ای برای تحقیق مشهورش بر روی بازتابهای وضعی استفاده نمود.
دکتر A. Cornelius آلمانی در سال ۱۹۰۲ متوجه شد که درد خود وی که ناشی از یک عفونت بود بعد از فشار دادن کف پا تخفیف یافت. وی در کار پزشکی خود به تحقیق بر روی فشار کف پا ادامه داد. در ایالات متحده، دکتر ویلیام فیتزجرالد، در اوایل سال ۱۹۰۰ نشان داد که می‌تواند جراحیهای کوچک را، بدون ناراحتی برای بیمارانش، با اعمال فشار بر روی کف دستهایشان انجام دهد. دکتر J. Riley، در سال ۱۹۱۹ کتاب “منطقه درمانی آسان شده” را منتشر کرد و در آن نمودارهایی با جزئیات کامل چاپ نمود. وی محل نقاط رفلکس در کف پاها را ترسیم کرده بود. خانم اونیس اینگهام (۱۹۷۴-۱۸۶۹) که مادر بازتاب شناسی مدرن نامیده شده است از کارهایی که در باب «منطقه درمانی» در گذشته انتشار یافته بود در درمانهای خود استفاده کرد و نقشه کل بدن را بر روی کف پاها تکمیل نمود.میراثی که وی درخصوص رفلکسولوژی برجا گذاشته بود توسط Dwigt Byers برادرزاده وی تداوم یافت. وی انستیتوی بین‌المللی رفلکسولوژی را در شهر «سن پترزبورگ» در روسیه راه‌اندازی کرده است
. چه تحقیقاتی در این زمینه وجود دارد؟
با وجود آنکه مقالات داستان گونه ی زیادی در زمینه رفلکسولوژی وجود دارد ولی تعداد اندکی گزارش مبتنی بر تحقیقات و مطالعات علمی نیز در این زمینه هست، که در مجلات مستقل به چاپ رسیده‌اند تا متخصصین علوم سلامتی را قادر سازند که در زمینه تأثیر رفلکسولوژی تصمیم آگاهانه‌ای بگیرند. مطالعات قلیلی در کشورهای غیر انگلیسی زبان انجام گرفته است و ترجمه انگلیسی کاملی از این تحقیقات در دست نیست تا تجزیه و تحلیل مطمئنی را از متدولوژی (روش شناسی) کار تحقیقی انجام شده ارائه شود. بعلاوه گزارشاتی که در کتاب “Grey Literature” آمده است نشان میدهد که رفلکسولوژی می‌تواند درمان موثری باشد. اما این مطالعات هم کوچک هستند و در آنها به میزان کافی از جزئیات متدولوژی کار انجام شده، گزارشی ذکر نشده است.
مسئله انتخاب روش تحقیق مناسب برای تصمیم‌گیری در مورد اثر بخشی رفلکسولوژی باید مورد نظر قرار گیرد. همکاری بین رفلکسولوژیست ها و محققین با تجربه مسئله‌ای است ضروری تا بتوان مطالعات سطح بالای از نظر کیفیت مورد نیاز برای تصمیم‌گیری در مورد میزان تأثیر بازتاب شناسی را انجام داد. مجمع تحقیقاتی طب مکمل که در سال ۱۹۸۳ بنیان گذاشته شده ،کمکهای مالی، علمی و پشتیبانی را از متخصصین طب مکمل که در این زمینه تحقیقاتی را انجام میدهند بعمل می‌آورد. مطالعاتی که در زمینه رفلکسولوژی انجام می شود می‌بایست بخوبی توسط مجلاتی که در دسترس اکثر متخصصین قرار دارند چاپ شوند. البته به عقیده لین (۱۹۹۶) مطالعه و تحقیق بصورت “دوسوکور” در زمینه رفلکسولوژی کار بسیار مشکلی است
چون عنصر روان‌تنی در هر فردی خاص خود اوست.نظرات موافق (Pro): • Falcco و Oleson در ۱۹۹۳ یک آزمون “کنترل با دارونما” که برای تحقیق در مورد توانایی رفلکسولوژی برای کاهش “آشفتگی قبل از قاعدگی” انجام داده بودند گزارش نمودند که در نتیجه این مطالعه، ۳۵ نفر از افراد به میزان معنی داری نسبت به گروه کنترل، کاهش علائم پیش از قاعدگی را نشان دادند و این نتایج در بررسی ۲ ماه بعد نیز باقیمانده بود. این مطالعه بعدها توسط Vickers و همکاران در سال ۱۹۹۶ به دلیل کیفیت تحقیق، مورد انتقاد قرار گرفتو Kovaks و همکاران در ۱۹۹۳ “یک آزمون دوسوکور” با استفاده از رفلکسولوژی برای درمان کمردرد انجام دادند. آنان بهبود قابل ملاحظه‌ای در درد، انقباضات عضلانی و سهولت حرکت در گروه تحت درمان را گزارش کردند و اکثریت بیماران توانستند مصرف داروهای مسکن تجویز شده توسط پزشک را قطع کنند و در طی دوره تحقیق نیز بدون علامت باقی ماند. • Dobbs در سال ۱۹۸۵ استفاده از رفلکسولوژی در مراقبت از ۷ بیمار مبتلا به سرطان که در فاز انتهایی بیماری قرار داشتند را توصیف نمود. گزارشات فردی وی براین موضوع اشاره داشت که تمامی بیماران احساس کرده بودند که کیفیت زندگیشان با رفلکسولوژی بهتر شده بود و این بهبودی صرفاً نتیجه رفلکسولوژی نبود بلکه به دلیل افزایش ارتباط و تماس بیماران با متخصصین رفلکسولوژی بود . • McGrath و Motha در سال ۱۹۹۴ مطالعه‌ای را بر روی ۶۴ خانم باردار برای تعیین اثر رفلکسولوژی بر روی زایمان انجام دادند. نتایج نشان دهنده آن بود که درمان رفلکسولوژی منجر به کاهش زمان زایمان و نشانه‌های جسمی تجربه شده توسط مادران باردار، گشته بود. این مطالعه، اگر چه با نتایج مثبتی همراه بود ولی در آن از گروه کنترل استفاده نشده بود. نظرات مخالف (CON): • Ibsen , Sorenson در ۱۹۹۳ نگرانی خود را در مورد بیماران دیابتیکی که برای زخم و عفونت پا درمان شده بودند، اظهار کردند. آنان یک کزارش موردی (Case report)، در مورد یک بانوی دیابتیک درمان شده با بازتاب درمانی را که بعداً مجبور شدند پایش را قطع کند، منتشر نمودند. انجام این کار توانست زندگی راحت‌تری را برای این خانم فراهم آورد. در این تحقیق تمایل نادرست به استفاده از بازتاب درمانی به عنوان تنها درمان برای این بیمار مبتلا به بیماری مزمن، مطرح شد.
موارد استفاده از رفلکسولوژی برای درمان یا بهبودی چیست؟
رفلکسولوژی تمامی گروههای سنی از نوزادان تا افراد مسن را می‌تواند درمان کند. بازتاب درمانی می‌تواند بیشتر برای متعادل سازی کل بدن استفاده شود تا برای بهبود و شفای اختلالات خاص، لیکن با کاربرد مناسب، بازتاب درمانی می‌تواند قدرت شفابخشی خود بدن را افزایش دهد. افرادی که بازتاب درمانی را انجام میدهند پیشنهاد می‌کنند که درمان هفتگی رفلکسولوژی می‌تواند اکثریت مشکلات را در ابتدا متوقف کند و احتمال یک بهبودی سریع را زیاد کند. بازتاب درمانی گردش خون به نواحی‌ای از بدن را افزایش می دهد که جذب مواد مغذی و حذف مواد زائد را زیادتر می‌کنند.
همچنین رفلکسولوژی دارای اثرات زیر می‌باشد:
۱- متعادل‌سازی تمام سیستمهای یازده‌گانه بدن، بطوریکه بدن بتواند خود را شفا دهد.
۲- موجب تحریک آن نواحی از بدن و ذهن که عملکرد صحیح ندارند و آرام سازی نواحی پرفعالیت می‌شود.
۳- دیدگاه ذهنی مثبت را تقویت می کند (تندرستی عبارتست از هماهنگی فعل و انفعال انرژیها در داخل بدن، افکار منفی و احساسات منفی جریان آزادانه این انرژیها را محدود کرده و سبب تورم و احتقان آنها در بدن می‌گردد که اگر تصحیح نشوند سرانجام بصورت بیماری تظاهر می‌کنند).
۴- بیرون کردن و رفع احساسات سرکوب شده ناشی از فشارها و استرس، آرام سازی بدن و تغییر وضع زندگی (متخصصین این رشته بر این باورند که ۸۵% تمام بیماریهای امروزی بشر به نوعی مرتبط با استرس است)
۵- آرامش بدن ( آرامسازی بدن).
۶- با افزایش آزاد سازی اندورفینها به کنترل درد کمک می‌کند.
۷- عملکرد سیستم ایمنی را افزایش داده و جریان لنفاتیک را بهتر می‌کند.
۸- تندرستی بدن را در حالت متعادل نگه می دارد.
۹- سطوح تمرکز را افزایش می دهد.
۱۰- گردش خون و جریان عصبی را بهبود می‌بخشد.
۱۱- در نواحی احتقان که معمولاً بصورت درد احساس می‌شوند، موجب احساس رهایی می‌گردد.
