باریجه

صمغ رزینی است که در ایران در مناطق مختلفه «باریجه» ، «بالیجه» و «بالنبو» و در کتب طب سنتی با نام «بارزد» و به عربی «قنه» و به ترکی «قاسی» و «قاصنی» نامبرده می شود. به فرانسوی به آن Galbanum و به انگلیسی نیز آنرا Galbanum می گویند. این صمغ از گیاهی گرفته می شود که از خانواده umbelliferae و نام علمی آن Ferula galbaniflua Boiss. Et Buhse و مترادف آن Ferula gommosa Boiss می باشد . در بازار هند این گیاه را به نام جواشیر می شناسند.

مشخصات گیاه

گیاهی است چند ساله بلندی آن تا ۲ متر، برگهای آن شبیه چنار ولی با بریدگی های بیشتر با چند بار تقسیم به رنگ سبز غباری و پوشیده از تار. گلهای آن زردرنگ.  ساقه آن باریک و استوانه ای. از ساقه این گیاه در اثر نیش حشره ای شیره ای خارج می شود که به تدریج در مجاورت هوا سفت شده و به رنگ قهوه ای یا زرد مایل به سبز یا قرمز در می آید که همان صمغ رزینی باریجه است. البته به طور طبیعی در اثر نیش حشره شیره به مقدار کم خارج می شود و برای تولید تجارتی معمولاً در ساقه شکاف وارد کرده و یا ساقه را قطع می کنند که شیره بیشتر و سریعتر خارج می شود.

گیاه باریجه در ایران در مناطق وسیعی از دامنه های مرتفع البرز، در بندسرو دماوند، در خراسان، کوپه داغ بین کوشان و لطف آباد و جاده الله  اکبر در ارتفاعات ۱۸۰۰ متر و در کوههای ساوجبلاغ بین تهران و قزوین و دره خرقان ساوه و در جاده شیراز نزدیک ده گردون شناسایی شده است. نام محلی آن در این مناطق «بالنبو» می باشد.

علاوه بر گونه فوق از گونه های دیگری از این خانواده نیز صمغ باریجه گرفته می شود ا زجمله  گونه F.rubricaulis Boiss که در مناطق جنوب و شمال ایران در اشتران کوه و کوه ساس و کوه پرو در کرمانشاه فراوان دیده می شود.

مشخصات صمغ باریجه

صمغ باریجه نیز مانند اغلب صمغها در بازار به دو صورت اشکی Galbanum en larmes و توده ای G.en sorte عرضه می شود. نوع اشکی آن به رنگ سفید مایل به سبز یا قرمز از نظر ابعاد در حد یک فندق و مقطع آن اگر شکسته شود به رنگ زرد شفاف است که در مجاورت هوا تیره می شود. اگر به آتش گذارند گداخته می شود و مانند کندر می سوزد. طعم آن گس و تلخ وگزنده با بوی قوی و نامطبوع است. اگر با اب مخلوط شود به سهولت تبدیل به امولسیون می شود و نوع توده ای آن به شکل قطعات نامنظم و بزرگتر به رنگ سفید کثیف و مخلوط با مواد خارجی و ناخالص است.

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی شیره گیاه خیلی شبیه به انغوزه است و در لاتکس یا شیرابه گیاه در حدود ۷۵-۶۳ درصد رزین و ۵/۱۹-۱۰ درصد اسانس و در حدود ۱۰-۵ درصد صمغ یافت می شود. رزین آن شامل: گالبانو رزیتو تانول و اومبلی فرون است.

خواص – کاربرد

صمغ باریجه در هند به عنوان محرک ، ضدعفونی کننده و داروی سینه و در موارد برونشیتهای مزمن و آسم و برای تقویت رحم تجویز می شود.

از نظر طبیعت طبق رأی حکمای طب سنتی خیلی گرم و خشک است و از نظر خواص معتقدند که ملین و گرم کننده و محلل گازها و نفخ است. برای تنگی نفس و سرفه کهنه و نرم کردن سینه و اختناق رحم و صرع و بواسیر و بیماری های عصبی و ضعف معده و کبد و سپرز نافع است. قاعده آور می باشد و اگر مخلوط با عسل خورده شود برای خرد کردن سنگ مثانه و کلیه و باز کردن انسداد کلیه و تسهیل زایمان و  دفع سموم مفید است. اگر مخلوط با سرکه رقیق و مرمکی خورده شود برای خارج کردن جنین مرده و مشیمه نافع است و اگر با اب مخلوط کرده و بخورند برای رفع سوزش مجرای ادرار و بواسیر مفید است و اگر تا سه روز خورده شود بکلی رفع می شود. اگر با روغن زنبق مخلوط با باریجه برای کزاز و ضماد آن برای تسکین درد پهلو و کمر و تحلیل دملها و خنازیرو ضماد آن که بر پشت زهار گذارده شود برای تسکین درد رحم مفید است. باریجه برای اشخاص گرم مزاج مضر است و در مناطقگرم و فصول گرم نیز تجویز نمی شود و اگر لازم باشد ، مصرف شود باید با روغن بنفشه و کافور مصرف شود. مقدار خوراک آن تا ۳ گرم و برای دفع سموم کشنده تا ۱۵ گرم است . جانشین آن ا زنظر خواص نصف وزن آن سکنجبین است.

هر وقت قصد خوردن صمغ باریجه باشد، توصیه این است که آن را در روغن بادام تلخ و یا در آب سداب حل کنند و قبل از مصرف باریجه، اگر از نوع توده ای و مخطوط با خار و خاشاک باشد، باید آن را ابتدا در آب گرم بیندازند تا باز شود و فقط قسمت روغن و صاف آن را که روی آب می آید بگیرند و با پارچه ای بدون فشار صاف کنند و مصرف نمایند در صنعت از باریجه چسبی تهیه می شود که بی رنگ است و برای چسباندن شیشه، الماس و سنگهای قیمتی به کار می رود