پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
تأثیر مذهب در درمان بیماریها به چه صورت است؟
پاسخ این سؤال را می توان به دو بخش تقسیم کرد:
۱- تأثیر مذهب در درمان بیماریهای روحی.
۲- تأثیر مذهب در درمان بیماریهای جسمی.
میدان تأثیر مذهب و دین و شعاع آن بیشتر مربوط به درمان بیماریهای روحی و روانی است. البته روح و روان سالم به داشتن جسم سالم و با نشاط منجر می شود.
خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: “با ذکر و نام خدا، قلبها مطمئن و پا بر جا می شود”.(۱)
تأثیر مذهب در درمان بیماریهای روحی امروزه ثابت شده است که دین و باورهای مذهبی به زندگی انسانها معنا می دهد و این موجب آرامش بخشی بسیاری از حوادث و رویدادها در جهان هستی است، که از این طریق به انسان آرامش روانی دست می دهد.
زندگی بدون اعتقاد به مذهب و باورهای قلبی و ایمانی در بُعد مادی خلاصه شده و در هر فراز و نشیبی به شدّت تحت تأثیر قرار می گیرد و بر روح و روان انسان فشار و درد سنگینی وارد می کند که در برخی موارد به خودکشی منجر می شود.
انسان عصر ماشین و صنعت بیش از انسان قرون گذشته به مذهب نیازمند است، زیرا صنعت و تکنولوژی اگر چه در رفع نیاز مادی او مؤثر باشد، اما چه چیز باید جنبههای روحی و روانی او را تأمین کند و او را به فردای مطمئن و آیندهای ابدی امیدوار کند؟
اعتقادات مذهبی در پیشگیری اختلالات روحی و روانی نقش بسیار مهمّی دارد. بنیامین راش، روان شناس مشهور می نویسد: “مذهب آن قدر برای پرورش سلامت روح اهمیّت دارد که هوا برای تنفّس مذهب به انسان کمک می کند تا معنای حوادث زندگی، مخصوصاً حوادث دردناک و اضطرابانگیز را بفهمد. دین به مؤمنان و معتقدان خود می آموزد که چگونه با مجموعه عظیم جهان که پیش از فرد شکل گرفته و قوانین خود را بر او تحمیل می کند، سازگاری یابد. این سازگاری دلگرمی و خرسندی مطبوعی را در دوران و روحیه فرد ایجاد می کند”.(۲)
یکی از بیماریهای فراگیر که در زندگی انسانها اختلال ایجاد می کند، افسردگی است و مذهب در درمان بیماریهای مربوط به افسردگی نقش مؤثر دارد.
“یافتههای گوناگونی در مورد تأثیر مذهب بر طول مدّت درمان اختلالات روانی گزارش شده است. نتایج یک مطالعه با نمونه برداری تصادفی در گروهای مشابه نشان داد که همبستگی مثبتی بین خواندن نماز و بهبود افسردگی و اضطراب و افزایش اعتماد به نفس وجود دارد”.(۳) در این جا به نقش نماز که نماد و شاخص آشکار مذهب ماست اشاره شده است که نماز افسردگی را از بین می برد.
یکی دیگر از شاخصههای مذهبی که نقش مستقیمی در رفع اضطراب و استرس دارد، توکّل به خدا است: “می توان گفت کسی دارای توکّل است که رابطهای با خداوند دارد و این ارتباط بر اساس اعتقادی است که انسان به قدرت، حکمت، رأفت و شفقت خداوند دارد.
این اعتقاد حالتی را در شخص به وجود می آورد که موجب می شود فرد در تمام حالات و رفتار خویش حضور پروردگار را در نظر گرفته و در این حضور احساس قدرت و توانمندی می کند و خود را به وی وابسته میبیند، از این رو آرامشی در دلش ایجاد می شود که با پدید آمدن حوادث سخت در زندگی دچار شک و تردید نمی شود و کارهایی را که مدیریت و برنامه ریزی آنها خارج از تدابیر او است، به خدا واگذار می کند.
شرکت در مجالس دعا در موارد بسیاری به شفا و معالجه بیماران انجامیده است.
مذهب در این جا نقش دارد و درمان را ایفا میکند. حتی در ادیان دیگر با وجودی که مذهب و دینشان دچار تحریف و تغییر شده است، ولی اعتقاد قلبی و باور دینی و توجه به مبدأ اعلی و قدرت برتر موجب آرامش و لطف خدا شده است: “تا کنون تحقیقات زیادی در زمینه تأثیر شرکت در مراسم دینی، دعا و حتی دعا از راه دور برای شفای بیماران صورت گرفته و بر اساس آمار ۱۹۹۶ در نظر پرسی از ۲۶۹ پزشک ۹۹% آنان معتقد بودهاند که دعا و نیایش، مراقبه و یا انواع دیگر مراسم معنوی و دینی میتواند هنگام بیماری به شفای بیماران کمک کند. این تحقیقات در مؤسسات قابل اعتمادی چون مؤسسه تحقیقاتی پیل، دوک، و دارتوث و دانشگاه میشیگان صورت پذیرفته است. اکنون مطالعات علمی درباره اثر ایمان، دعا و عمل به فرایض مذهبی در شفای بیماران در سراسر آمریکا در حال اجرا است”.(۴)
“یونگ در کنفرانسی که در سال ۱۹۳۵ ایراد نموده است میگوید: نه تنها مسیحیت با سمبلهای رستگاریش بلکه تمامی مذاهب شامل بدویترین آنها با آیین جادویی شان انواعی روان درمانی هستند که رنجهای روانی و جسمی انسانها را درمان کرده و بهبودی میبخشند. وی مینویسد: مذهب نه تنها بر ضد بیماری است، بلکه عملاً سیستمی برای بهبود و رشد روانی است”.(۵)
تأثیر مذهب در درمان بیماریهای جسمی:
مذهب بر مسائل مربوط به جسم انسان و بهداشت جسمانی نیز تأثیر بسزایی دارد، مثلاً مذهب اسلام، از پرخوری که زمینه ساز بسیاری از بیماریها است منع کرده است و پرهیز و امساک را درمان دردها شمرده است.(۶) از طرفی با جعل تکالیف مانند روزه و الزام آن علاوه بر جهان معنوی، بر جنبه جسمانی آن نیز تأکید شده است، مثل روزه که پیامبر اکرم(ص) درباره آن فرموده:”روزه بگیرید تا سالم شوید”.(۷)
از طرفی بر رعایت نظافت بدن تأکید کرده و در این راستا وضو یا غسل را در مواردی واجب یا مستحب کرده است. شاید بتوان گفت مذهب در بخش سلامت و درمان بیماریها، از روش پیشگیری استفاده کرده است.
پی نوشتها:
۱٫ رعد (۱۳) آیه ۲۸٫
۲٫ اسلام و بهداشت روان، ج ۱ (مجموعه مقالات) ص ۲۳٫
۳٫ همان، ص ۲۸٫
۴٫ اسلام و بهداشت روان، ج ۱، ص ۱۵۴٫
۵٫ همان.
۶٫ مجمع البیان، ج ۴، ص ۴۱۳٫
۷٫ بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۵۵٫
