اولاد، محبت، جامعه

بسیاری از مشکلات نسل جدید و جوانان ما از نداشتن روحیه ی اعتماد به نفس و خود باوری ریشه می گیرد. ترس از ورود به اجتماعات و اظهار اندیشه ها، عدم پذیرش مسئولیت ها، بسیاری از ناکامی و عدم موفقیتها، از جمله عوارض حقارت و نداشتن عزت نفس است. بنابراین تقویت شخصیت نوجوان موجب به وجود آمدن بسترهای مناسب برای ایجاد خصلت های نیکو و صفات ستوده خواهد شد. برای همین یکی دیگر از وظایف والدین، تقویت عزت نفس در نوجوانان است که آن را می توان با شیوه های مختلفی پرورش داد. تکریم شخصیت فرزندان و احترام به آنان یکی از مهم ترین راه های تقویت عزت نفس در آنان است.

پیامبر اسلام می فرماید: «اکرمو اولادکم و احسنوا آدابهم؛(۱) فرزندان خود را احترام کنید و با آداب و شیوه های نیک با آنان رفتار نمائید، مهربانی و محبت به کودکان از عادات همیشگی پیامبر اکرم علیه السلام بود. آن یگانه اسوه ی اخلاق و ادب بر این شیوه ی خود پیوسته اصرار می ورزید.آن حضرت بارها امام حسن و امام حسین علیهما السلام را در دوران کودکی مورد محبت و احترام قرار داده و بدینوسیله روحیه ی اعتماد به نفس را در شخصیت آنان بالا می برد. روزی پیامبر اکرم نشسته بود که آن دو کودک وارد شدند، پیامبر به احترام آنان از جای برخاسته و به انتظار ایستاد، لحظاتی طول کشید آنان نرسیدند. رسول اکرم صلی الله علیه وآله به طرف کودکان پیش رفت و از آنان استقبال نمود، بغل باز کرد هر دو را بر دوش خود سوار نمود و به راه افتاد .
از منظر علی علیه السلام فرزند، همانند گل ظریف است و روحیه ای لطیف وحساس دارد: «ولدک رَیحنَتُکَ؛(۲) معاشرت با وی باید حساب شده و احترام آمیز باشد.

میرزای شیرازی رحمهالله و احترام فرزند

آقا بزرگ تهرانی می گوید: من خود شاهد بودم که میرزای شیرازی چگونه با فرزند نوجوان خود با کمال ادب رفتار می کرد. یک بار که در خدمت ایشان بودم پیش خدمت میرزا آمد و برای فرزند آقا اجازه ورود گرفت و میرزا اجازه داد. در این هنگام فرزند خردسال ایشان داخل شد و پس از سلام همان جا ایستاد. میرزا اجازه ی نشستن داد و فرزند در نهایت ادب روی دو زانو نشست و چشم خویش را به زمین دوخت. میرزای شیرازی به پرسش از حال و درس کودک خویش پرداخت و در طی گفت و گو، فرزندش را جز با کلمه ی «آقا» خطاب نمی کرد. پس از مدتی فرزند اجازه ی رفتن خواست. پدر اجازه داد و به احترام او کمی از جای خود برخواست.(۳)
امام هادی علیه السلام فرمود: «من هانت علیه نفسه فلا تأمن شره؛(۴) کسی که شخصیت خود را خوار و ذلیل پندارد، از شر او ایمن مباش.»

کودکانی که در دوران طفولیت از توجه و احترام بزرگترها، به ویژه والدین خود، برخوردار گردند، در زندگی آینده ی خویش افرادی عزتمند، موفق و دارای اعتماد به نفس خواهند بود؛ چرا که تکریم شخصیت کودکان – که روحی لطیف و حساس دارند – حس خودباوری و اعتماد به نفس را در وجود آنان تقویت کرده و زمینه رشد اخلاقی و ایجاد صفات نیک را در وجودشان فراهم می آورد. چنین فرزندانی در آینده، شخصیتی مستقل و خودباور خواهند بود. امامان معصوم علیهم السلام در معاشرت با فرزندانشان به این نکته توجه خاصی مبذول می کردند.

جبران فقر عاطفی

امروزه روشن شده است که عمده ترین فقر بشریت در جامعه ی ماشینی و صنعتی در جهان معاصر، فقر فرهنگی و عاطفی است و مهم ترین مشکل کودکان و نوجوانان امروزی در خانواده ها کمبود عشق و عاطفه و محبت است.همان طوری که انسان نیاز به آب و غذا دارد نیاز به محبت هم دارد بلکه نیازهای عاطفی و معنوی او به مراتب بیشتر از نیازهای جسمانی اوست. عمده ترین دلیل ناسازگاری فرزندان در خانواده ها، ریشه در کمبود عاطفه و محبت دارد. فقر عاطفی موجب می شود شخصیت انسان در نزد خود حقیر و پست باشد و به هر کاری دست می زند. فرزندانی که از عقده ی حقارت و فقر عاطفی رنج می برند و برای خود هیچ گونه ارزشی قائل نیستند، نمی توانند افرادی مورد اعتماد باشند اما اگر والدین بتوانند با محبت، احترام، ارتباط صمیمانه، کرامت نفس را در نوجوانان تقویت کنند، آنان در آینده انسان هایی سالم و دوست داشتنی خواهند بود و وجود خود را با گناه و معصیت آلوده نخواهند کرد.

فقر عاطفی موجب می شود شخصیت انسان در نزد خود حقیر و پست باشد و به هر کاری دست می زند.

امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمود: «من کرمت علیه نفسه لم یَُهنها بالمعصیه؛(۵) آن کس که بزرگی و کرامت نفس خود را باور داشته باشد، آن را با گناه، پست و ذلیل نخواهد کرد.»سلام کردن به فرزندان و نوجوانان، بوسه بر چهره ی فرزندان، ابراز علاقه و اظهار محبت، فقر عاطفی را جبران می کند. رسول بزرگوار اسلام (ص) در ضمن گفتاری خردمندانه فرمود: کودکان را دوست بدارید و با آنان با رأفت و مهربانی رفتار کنید، و اگر چیزی به آنان وعده داده اید به وعده ی خود عمل نمائید، زیرا کودکان چنین می پندارند که شما به آنان روزی می دهید (۶).

امام صادق علیه السلام محبت به فرزندان را موجب گسترش رحمت الهی در مورد پدر و مادر می داند و می فرماید: «إنّ الله لیرحم العبد لشدّه حبّه لولده؛(۷) خداوند متعال بنده را به خاطر محبت بیشتر به فرزندش مورد رحمت قرار می دهد. امام کاظم علیه اسلام به کلیب صیداوی در مورد وفای به وعده ای که به کودکان داده می شود تأکید نموده و فرمود: «خداوند متعال در هیچ مورد به اندازه ی آزار به زنان و کودکان خشمگین نمی شود.»(۸) مردی حضور رسول اکرم صلی الله علیه وآله آمده اظهار داشت: من تا به حال به هیچ یک از فرزندانم اظهار علاقه نکرده و یک بار هم آنها را نبوسیده ام. بعد از رفتن او، رسول خدا فرمود: به نظر من این مرد اهل آتش است.» (۹)

پاورقی ها:
۱- عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۲۵۴٫
۲- شرح نهج البلاغه، ج ۲۰، ص ۳۴۳٫
۳- الگوهای تربیت، ص ۲۳۶٫
۴- تحف العقول، ص ۴۸۳٫
۵- مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۳۳۹٫
۶- وسائل الشیعه، ج ۲۱، ص ۴۸۴٫
۷- وسائل الشیعه، ج ۲۱، ص ۴۸۳٫
۸- الکافی، ج ۶، ص ۵۰٫
۹- همان.

منبع: برگرفته از کتاب” حقوق والدین و فرزندان” نوشته پاک نیا
تبیان