هیپنوتیسم و کاربردهایی برای درمان

هیپنوتیسم روشى است که اجراکننده آن (هیپنوتیست) حالتى خلسه‏گونه از اطاعت و تلقین‏پذیرى در شخص برمى‏انگیزد. برخلاف تصور عامه مردم، تقریباً همه افراد بشر هیپنوتیسم‏پذیرند. به واقع هر چه فردى بیش‏تر هوشمند باشد بهتر پذیراى هیپنوتیسم خواهد بود. پیش‏تر تصور مى‏شد که تنها افراد ساده‏لوحِ زودباور هستند که به آسانى هیپنوتیسم مى‏شوند ولى این پندار دیگر اعتبار ندارد. البته به‏طور کلى هیپنوتیسم کردن افرادى که خود مایلند تحت این آزمایش قرار گیرند آسان‏تر است ولى افراد شکاک و بى‏میل را نیز مى‏توان هیپنوتیسم کرد. گرچه هیپنوتیسم کردن آنان نسبتاً دشوارتر است.

مِسمر (بنیانگذار هیپنوتیسم)، هیپنوتیسم را «مغناطیس حیوانى» مى‏نامید و باور داشت یا دست کم تبلیغ مى‏کرد که علت همه بیمارى‏هاى جسمى و روانى نوعى آشفتگى در این مغناطیس حیوانى است. او به واقع بهبودهایى چشمگیر در بیماران خود برمى‏انگیخت ولى احتمالاً بیش‏تر بیماران او گرفتار بیمارى‏هاى روان-تنى یا ذهنى-تنى بودند و بیمارى‏هاى آنان با تلقین و محیط جادویى-نمایشى که او برپا مى‏کرد تغییر مى‏یافتند

این روش چگونه عمل می کند؟

هیپنوتیسم نوعى حالت ذهنى غیر معمول (تغییر یافته) است ولى خواب نیست. این حالت میانى وضعیتى جادویى نیست بلکه نوعى حالت تغییر شعور و ادراک است که صداى هیپنوتیست که ترغیب کننده، آمرانه و با اعتماد به نفس است در شخص دیگر پدید مى‏آورد. هیپنوتیسم شونده به مرحله‏اى مى‏رسد که باور مى‏کند آنچه به او گفته شده حتماً اتفاق خواهد افتاد؛ و این معمولاً اتفاق خواهد افتاد.

روش اجرا چگونه است؟

هیپنوتیست به طریقى آهسته، کنترل شده، ترغیب کننده، و در عین حال آمرانه با بیمار صحبت مى‏کند. برخى هیپنوتیست‏ها از بیمار مى‏خواهند که بر چیزى خاص تمرکز ذهن کند. آنان گاهى از یک پرتوى نور مستقیم یا بازتابنده، یا یک آونگ براى متمرکز کردن ذهن و حواس بیمار استفاده مى‏کنند، یا چیزى به بیمار مى‏دهند که محکم در مشت خود نگه دارد، یا از بیمار مى‏خواهند که تصویرى خاص در ذهن خود مجسم کند.

هدف این گونه تمرکزها و خلسه‏هاى القایىِ بعد از آن، شل کردن عضلات و رفتن به حالت خلسه و تلقین پذیری می باشد. هیپنوتیست ها سعی نمی کنند شخص هیپنوتیسم شده را وادار به کارى خاص کنند و فقط با او گفتگو مى‏کنند تا نکات و مسائل پنهان روان او یا تجربه‏هاى تلخ زندگى او و به عبارت دقیق‏تر ریشه ناراحتى یا نگرانى یا درد و بیمارى او را آشکار سازند.

این روش چه کاربردی دارد؟

یکی از کاربردهای آن بازیابى اطلاعات فراموش شده از حافظه است. کاربرد دیگر در حرفه پزشکى و براى مقاصد درمانى بوده زیرا بسیارى از دردها و بیمارى‏هاى لاینحل، خواه جسمى یا روانى، واکنش‏هاى خوب به هیپنوتیسم نشان داده‏اند. امروزه آسم، بى‏خوابى، انواع ترس‏هاى نامعقول و بعضاً فلج کننده چون وحشت از ارتفاع بلند، وحشت از مسافرت هوایى، یا وحشت از جراحى دندان‏پزشکى، و چندى دیگر مانند آن‏ها را مى‏توان با هیپنوتیسم درمان کرد. هم‏چنین عادت‏هاى نامطلوب و زیان‏آورى چون سیگار کشیدن و ناخن جویدن را مى‏توان به راحتى با استفاده از هیپنوتیسم ترک کرد.

چه انتقاداتی به این روش وارد است؟

یک پزشک هیپنوتیست در این باره این روش مى‏گوید: یکى از مسائلى که بیش‏تر مردم را نگران مى‏کند این است که آنان گمان مى‏کنند در حالت هیپنوتیسم به حیوانى بى‏اراده تبدیل خواهند شد و کارهاى عجیب و ناپسند خواهند کرد. این خیالى بى‏اساس است و واقعیت ندارد. ما اشخاص نیازمند کمک را وادار نمى‏کنیم کارهاى پوچ یا ناپسند انجام دهند. محبوبیت وسیع روش هیپنوتیسم‏درمانى بین پزشکان کشورهاى غربى در دهه‏هاى اخیر بیش‏تر به این دلیل است که این روش در بسیارى موارد که دارو درمان‏هاى معمول فایده نداشته‏اند مفید بوده است