سالمندان و تغذیه

سالمندان و تغذیه

• گرچه دوران سالمندی به ۶۰ سال و بالاتر اطلاق می گردد ولی تغییرات سالمندی از سالها قبل آغاز می شود. توجه به تغذیه در این دوران به دلیل تغییر نیازهای تغذیه ای بدن از اهمیت به سزایی برخوردار است. نیاز سالمندان به مواد مغذی متاثر از داروها، بیماریها و پدیده های بیولوژیکی دوران میانسالی و سالمندی بوده و در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است.
• مهمترین توصیه تغذیه ای برای این سنین، تهیه غذاهای ساده و کم حجم است به شکلی که تمامی نیازهای فرد به مواد مغذی تامین گردد و در عین حال متناسب با فرهنگ مصرف او باشد. انتخاب نوع غذا در برنامه غذایی روزانه از اهمیت خاصی برخوردار است. نکته اساسی در برنامه غذایی سالمندان، مصرف مواد غذایی کم چربی و کم کلسترول (مانند شیر ولبنیات کم چرب، کاهش مصرف روغن، کره، خامه و …) ، کم نمک و پر فیبر است.
• با توجه به پیشرفت‌های علم پزشکی و بهداشتی، متوسط عمر انسان افزایش یافته است.
• پیرشدن و سالخوردگی با کاهش تدریجی فعالیت‌های فیزیکی و افزایش بیماری‌های مزمن همراه می‌شود.
• بهبود تغذیه تا حد زیادی قادر است از بروز این مشکلات پیشگیری کند و یا آنها را تخفیف دهد. به همین دلیل یکی از مسایل مهم سالمندان وضعیت تغذیه آنهاست.
• نوع تغذیه در دوره سالمندی بسیار مهم است زیرا اضافه وزن، فشارخون بالا، چربی خون بالا و قند خون بالا از مشکلات شایعی هستند که تغذیه صحیح به کنترل آنها کمک می‌کند. به علاوه با افزایش سن، توده عضلانی و سوخت و ساز بدن کاهش می‌یابد، مصرف غذا کمتر می‌شود و تغییراتی در بدن ایجاد می‌شود که احتمال سوء تغذیه را بیشتر می‌کند.

با یک برنامه غذایی صحیح، می‌توان خطر ابتلا به بیماری‌ها را کاهش داد.

سالمندان و تغذیه :

نیازهای تغذیه‌ای به موازات افزایش وزن تغییر می‌کند. ممکن است در این دوره نیاز به برخی از مواد مغذی افزایش یابد در حالی که نیاز به برخی دیگر افزوده شود. به‌این نیاز‌‌ها در دوره سالمندی اشاره می‌کنیم:

انرژی

نیاز به انرژی با بالارفتن سن کاهش می‌یابد که این به علت فعالیت بدنی کمتر و کاهش توده عضلانی است.

در صورت دریافت مازاد بر نیاز انرژی مشکلات و عوارضی مانند: چاقی، فشارخون و بیماری‌های قلبی‌ ‌عروقی برای سالمند ایجاد می‌شود.

 پروتئین

نیازهای پروتیینی (بر حسب گرم برای هر کیلو گرم وزن بدن) با بالارفتن سن تغییری نمی‌کند، ولی اغلب به علت کاهش انرژی دریافتی و تغییر ذایقه به مقدار کافی تامین نمی‌شود. بنابراین باید به تامین مناسب مقدار مورد نیاز پروتئینی در این دوره توجه شود.

کربوهیدرات

مانند تمام سنین توصیه می‌شود که کربوهیدرات بیش از نیمی ‌از انرژی دریافتی را تشکیل دهد. فیبر غذایی به مقدار ۲۰ تا ۳۵ گرم روزانه توصیه می‌شود.

 چربی

سالمندان سالم، می‌توانند حداکثر ۳۰ درصد از کالری روزانه خود را از چربی دریافت کنند.

مقدار چربی‌های اشباع نباید بیش از ۸ تا ۱۰ درصد انرژی روزانه را تشکیل دهد.

باید مقدار کلسترول دریافتی کنترل شود تا مقادیر مصرفی آن زیاد نباشد.

سالمندان و تغذیه و میزان مایعات مورد نیاز

توجه به دریافت کافی مایعات در سالمندان از مسایل مهم است. در دوران سالمندی سه تغییر عمده موجب افزایش احتمال کم آبی بدن می‌شود: کاهش حجم آب بدن، کاهش توانایی تغلیظ ادرار به‌وسیله کلیه‌‌ها وکاهش احساس تشنگی

علایم کمبود آب در بسیاری از سالمندان ممکن است به صورت خشکی لب‌ها، گود افتادن چشم‌ها، تب، یبوست، کاهش حجم ادرار و تهوع باشد بنابراین توجه به مصرف کافی آب و مایعات در این دوران اهمیت ویژه‌ای دارد. فرد سالمند باید برای جلوگیری از کم آب شدن بدن روزانه حداقل شش تا هشت لیوان مایعات و ترجیحا آب ساده بنوشد.

 ویتامین‌ها و مواد معدنی

نیاز به ویتامین D، ویتامین B12 و کلسیم در سالمندان تغییر می‌کند.

سالمندی و مشکلات مربوط به تغذیه

مشکلاتی که بر چگونگی تغذیه سالمندان تاثیر می‌گذارند به سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:

• مشکلات روحی و روانی،
• مشکلات مربوط به شرایط زندگی
• و مشکلات جسمی‌

سالمندان و تغذیه و تغییر شرایط زندگی

ممکن است سالمند تنها آشپزی بلد نباشد یا از آشپزی کردن خوشش نیاید. ممکن است سالمندانی که در آمد کافی ندارند از عهده خرید مواد غذایی مناسب بر نیایند و نتوانند مخارج لازم برای تهیه یک غذای سالم را بپردازند.

میزان تحرک بدنی

اغلب چه به دلیل افزایش سن و چه به دلیل بروز برخی از بیماری‌‌ها توانایی تحرک بدنی در سالمندان کاهش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی تلاش برای تهیه غذا ممکن است به کاری سخت تبدیل شود.

کاهش سوخت‌و‌ساز بدن

هم‌زمان با تغییرات ناشی از افزایش سن به ازای هر سال پس از ۴۰ سالگی سوخت و ساز بدن کم می‌شود. به همین دلیل اگر همچنان به خوردن غذا به مقداری که پیش از آن و در دوران جوانی عادت داشته‌اید، ادامه دهید اضافه وزن پیدا خواهید کرد. کم شدن تحرک بدنی این اضافه وزن را تشدید می‌کند.

سالمندان و تغذیه و تغییر ذایقه و اشتها

با بالا رفتن سن حس‌‌های بویایی و چشایی ضعیف می‌شوند. ممکن است شما متوجه سوختن غذا نشوید. ممکن است بوی ماندگی غذا را تشخیص ندهید و در معرض مسمومیت غذایی قرار بگیرید. به علاوه ممکن است به همین علت بیشتر از مقدار مورد نیاز ادویه به غذا اضافه کنید در حالی که برای مثال نیاز شما به مصرف نمک در دوران سالمندی بسیار کم شده است.

کم شدن اشتها در دوران سالمندی علت‌‌های گوناگونی دارد. احساس تنهایی و افسردگی موجب بی‌میلی نسبت به غذا می‌شود. عوارض جانبی بعضی از دارو‌‌ها که برای بیماری‌‌های خود استفاده می‌کنید می‌تواند علت دیگری برای کاهش اشتهای شما باشد. ممکن است شما طعم غذای رژیمی‌ را که باید استفاده کنید، دوست نداشته باشید و به همین دلیل رغبتی برای مصرف آن نداشته باشید.

مشکل در هضم غذا

به دلیل تغییرات دستگاه گوارش اغلب ترشح اسید معده کاهش پیدا می‌کند. کاهش اسید معده هضم و جذب بعضی از ویتامین‌‌ها و املاح مهم با مشکل می‌کند و ممکن است شما به کمبود آنها مبتلا شوید. ویتامین‌‌هایی مانند ویتامین B6 و B12 و اسید فولیک از این گروه هستند. این ویتامین‌‌ها در تامین انرژی و حفظ هوشیاری ذهنی، تامین سلامت سیستم گردش خون و تقویت حافظه نقش اساسی دارند.

سالمندان و تغذیه و عوامل روانی

عوامل روحی و روانی مانند تنهایی و افسردگی بر تغذیه شما اثر می‌گذارند.

در بعضی از افراد این مشکلات موجب نخوردن غذا و در بعضی سبب پر خوری می‌شود.

اگر از این بابت فشار روحی احساس می‌کنید با یک متخصص مشورت کنید.

توصیه هایی برای سالمندان و تغذیه

• کاهش مصرف نمک در برنامه غذائی روزانه برای
• کاهش فشار خون و احتباس آب در بدن
• کنترل وزن و مناسب نگه داشتن آن با توجه به نوع استخوان بندی
• رعایت تنوع در گروههای غذائی
• پرهیز از مصرف غذاهای چرب و سرخ شده
• مصرف گروه شیر و لبنیات در روز
• مصرف کمتر گوشتهای قرمز و استفاده بیشتر از مرغ و ماهی و حبوبات جهت تامین پروتئین
• مصرف کمتر غذاهای پر کالری نظیر شیرینی ،‌شکر ، آب نبات و کیک خامه ای
• مصرف مستمر سبزیجات خام جهت تأمین فیبر غذایی میوه های غنی از ویتامین A , C
• کاهش مصرف سبزیجات نفاخ مثل گل کلم و کلم و …
• افزایش تعداد وعده های غذائی و کاهش حجم آنها
• کاهش مصرف نوشابه های گازدار و کافئین دار
• استفاده از ادویه جات و گیاهان معطر جهت بهبود طعم و مزه و بوی غذا
• استفاده از آب در طول روز ۶ – ۳ لیوان
• مصرف حداکثر ۳ عدد تخم مرغ در هفته
• عدم مصرف چای و قهوه قبل از خواب
• مصرف حداقل غذاهای دودی و کنسرو شده
• عدم مصرف سسهای چرب ( مانند مایونز ) برای سالاد و سبزیجات پخته، استفاده از ماست به جای سس های چرب
• قرار گرفتن در مقابل نور خورشید جهت کسب ویتامین D
• با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان مصرف کافی مایعات و موارد پرفیبر نظیر نان کامل گندم و سبزیجات و میوه هائی مثل گلابی،‌ آلو،‌ زردآلو اهمیت دارد.