پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
«بجوشان، بپز، پوست بکن یا اصلا فراموشش کن»، شعار معروفی است که برای پیشگیری از اسهال مطرح شده است.»
اسهال، استفراغ و مسمومیتهای غذایی از شایع‌ترین بیماریهای فصل گرم سال هستند.
وارد شدن میکروب به دهان از طریق غذا، منجر به عفونت دستگاه گوارش می‌شود که معمولا به صورت اسهال و گاهی به صورت دل درد، تهوع، ضعف و بی‌حالی خود را نشان میدهد. از آنجا که عوامل این بیماری از طریق دهان وارد بدن میشوند، بهترین راه مقابله با آن، رعایت بهداشت غذایی است.
برخی افراد حین مسافرت یا پس از آن، دچار اسهال میشوند. بیماری اسهال با دردهای شکمی ، تهوع، سردرد، تب خفیف و استفراغ همراه است و کمتر از ۵ درصد بیماران دچار تب بالا، مدفوع خونی و یا هر دو میشوند.
اشخاصی که در معرض خطر بیشتری هستند شامل جوانان، افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف شده، دیابتی‌ها و بیماران مصرف کننده آنتی‌اسید هستند. منبع اولیه اسهال، خوردن غذا یا آب آلوده است.
در فصل بهار و تابستان به‌علت افزایش سفر، مصرف غذا در خارج از منزل نیز متداول‌تر است که این امر افراد را بیشتر در معرض بیماریهای عفونی قرار میدهد.
دکتر علیرضا جانبخش، متخصص بیماری های عفونی، دراین باره می‌گوید:
عامل اسهال مسافرتی ، میکروب‌هایی مانند ایکولای (یک نوع باکتری) هستند که علائم آن به شکل تب خفیف، درد شکمی و اسهال غیرخونی بروز می‌کند. اسهالهای ویروسی نیز که افراد شش ماهه تا دو ساله را درگیر می‌کنند، در فصل تابستان شیوع پیدا می‌کنند.
مسمومیتهای غذایی دو دسته‌اند: گروه اول علائم گوارشی فوقانی مانند دل درد و استفراغ را به همراه دارند و گروه دوم نیز علائمی شبیه اسهال دارند. عامل این مسمومیتها استافیلوکوک‌ها هستند که به‌دنبال خوردن آب، سبزی، غذا و گوشت آلوده وارد بدن میشوند و دوره‌ای ۳ تا ۵ روزه دارند.
عفونت‌های تهاجمی دارای علائم شدیدتری هستند و منجر به تب شدید و لرز و اسهال خونی میشوند که باکتری های شیگلا، سالمونلا، ایکولای و بعضا آمیب‌ها ایجادکننده آنها هستند. این نوع از عفونت‌ها بسیار خطرناک هستند و ممکن است به عوارضی نظیر گشادی روده و سوراخ شدن آن منتهی شوند.
مصرف آنتی‌بیوتیک و داروهای خوراکی قوی برای مسمومیتهای غذایی توصیه نمی‌شود.
عفونت‌های روده‌ای
بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، بیماریهای ناشی از غذا، بیماری‌هایی هستند که ماهیت عفونی یا سمی دارند و عامل آن از راه غذای مصرفی وارد بدن می‌شود و هر فردی در معرض ابتلا به چنین بیماری‌هایی قرار دارد، به‌عنوان مثال، عفونت‌های روده‌ای و اسهال از مهمترین علل بستری شدن و حتی مرگ و میر کودکان در فصل گرم سال هستند و مهمترین دلیل بروز این نوع بیماری‌ها در فصل گرما، عدم رعایت نکات بهداشتی نظیر مصرف آب یا غذای آلوده به‌خصوص میوه‌ها و سبزیجات ضدعفونی نشده است که به مسمومیت غذایی منجر می‌شود.
به اعتقاد متخصصین تغذیه، از آنجا که ازدیاد باکتری‌ها در محیط گرم و در غذاهایی با رطوبت بالا، مثل غذاهای نشاسته‌ای یا غذاهای حاوی تخم‌مرغ، با سرعت بالا انجام می‌‌گیرد، توجه به سلامت مواد غذایی از زمان خرید تا پخت آن، برای جلوگیری از بروز هر گونه مسمومیت و عفونت روده‌ای بسیار ضروری است.
مسمومیتهای غذایی
دکتر حسین خدمت، فوق تخصص گوارش و کبد گفت:
آشنایی با علائم این بیماری مهم است، زیرا ارائه شرح حال نادرست از بیمار به پزشک، ممکن است منجر به تجویز داروهای اشتباه شود. مسمومیتهای غذایی به‌ویژه پس از مصرف فست فودها و غذاهای حاوی مواد نگهدارنده، گاهی به‌صورت سردرد بروز می‌کند که پس از چند ساعت برطرف می‌شود. انواع شدید مسمومیتهای غذایی ممکن است، سردرد همراه با تهوع، استفراغ و یا دل پیچه و اسهال را به‌دنبال داشته باشند، در حالی که ممکن است همه این علائم در بیمار ظاهر نشوند.
ظاهر، طعم و بوی طبیعی مواد غذایی دلیلی بر سالم بودن آنها نیست. برخی باکتری‌های موجود در غذا در روده سبب مسمومیت شده و بر سیستم گوارش تأثیر می‌گذارند.
احتمال مسمومیت با موادغذایی مانند ماهی و گوشت به‌ویژه انواع کباب بیشتر است. همچنین احتمال مسمومیت به‌دنبال مصرف میان‌وعده‌هایی مانند بستنی، چیپس و آب میوه که از دستفروش‌ها تهیه می‌شود، زیاد است.
کلا در مسمومیت با هر علتی لازم است که غذاها با حجم کمتر و در دفعات بیشتری مصرف شود. همچنین مصرف مایعات زیاد در مسمومیتهای غذایی توصیه می‌شود.
در مسمومیتهای غذایی نیاز فوری به مصرف آنتی بیوتیک و داروهای خوراکی قوی نیست و باید از این کار خودداری کرد، زیرا مصرف داروهای قوی در درمان مسمومیتها، ممکن است بیماریهای بعدی را باعث شود؛ به‌عنوان نمونه مصرف داروهای قوی برای درمان اسهال ناشی از مسمومیتها، ممکن است یبوست شدید و حتی خونریزی‌های ناشی از یبوست را به‌دنبال داشته باشد. در مجموع باید از تجویز داروهای اضافی پرهیز و از حداقل دارو استفاده کرد.
در مسافرت حتما از آب‌های جوشیده و یا آب معدنی باید استفاده کرد. همچنین به‌منظور جلوگیری از بروز بیماریهای گوارشی در مسافرت‌ها لازم است مواد غذایی و کنسروها قبل از مصرف، کاملا گرم و جوشانده شوند.
لازم است میوه و سبزیجات قبل از مصرف با مواد شوینده و ضدعفونی کننده شسته شوند.
معمولا علت بروز اسهالهای مسافرتی مشخص نمی‌شود. در اغلب موارد عدم رعایت بهداشت مواد غذایی و دست‌آلوده، مهمترین علت بروز اسهالهای مسافرتی هستند. در اسهالهای مسافرتی نیز به هیچ وجه مصرف آنتی بیوتیک توصیه نمی‌شود. در درمان این بیماری نیز مصرف مایعات زیاد و غذاهای سالم کم‌حجم بسیار مؤثر است و در صورت برطرف نشدن بیماری پس از گذشت ۲ تا ۳ روز و یا دل درد شدید در این بیماری، باید با نظر پزشک دارو مصرف کرد.
معمولا در مسمومیتهای غذایی و اسهالهای ناشی از آن، برخی به اشتباه محدودیت‌های ویژه غذایی را توصیه می‌کنند. این در حالی است که هنگام بروز مسمومیتهای غذایی، سیستم گوارشی در شرایط بحرانی به سر می‌برد و به مواد غذایی بهتری احتیاج دارد، بنابراین اگر چه مصرف هر ماده غذایی علائم بیماری را تشدید می‌کند، اما مصرف نکردن مواد غذایی و بهره‌گیری از رژیم‌های تغذیه‌ای موقت، سبب حادتر شدن شرایط می‌شود.
