پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
الفبای هپاتیت
بقراط، پدر پزشکی دنیا، اولین کسی بود که بیماری «زردی» یا «یرقان» را توصیف کرد. او آن زمان نمی‌دانست که چه علت‌های متنوع و متفاوتی می‌توانند باعث ایجاد این بیماری شوند؛ اگر چه که امروز هم وقتی یک بیمار مبتلا به زردی به یک پزشک مراجعه می‌کند، شاید پزشک به اندازه‌ی بقراط دچار همان سردرگمی شود که: واقعاً علت ایجاد زردی چیست؟! این، نه به آن معناست که دانش پزشکان امروز، تفاوتی با دانش بقراط ندارد، بلکه مسأله این است که با پیشرفت دانش پزشکی، امروز لیست بلند بالایی از تشخیص‌های افتراقی برای بیماری که به علت «زردی» به پزشک مراجعه کرده است وجود دارد که یک پزشک، با گرفتن شرح حال در معاینه‌ی بیمار یا به قول معروف پزشکان «کلینیک» بیمار،فقط می‌تواند تعدادی از آنها را کنار بگذارد وبرای رسیدن به تشخیص قطعی باید از آزمایشگاه و یا همان «پاراکلینیک» کمک بگیرد.
از قرن هشتم میلادی که برای اولین بار فرضیه‌ی میکروبی بودن بعضی از انواع «یرقان» مطرح شد، تا امروز که پزشکان می‌دانند انواع ویروس‌های هپاتیتAوB وC وD وE وF وG و همین طورVTT وV-SEN وEBV و… همه و همه می‌توانند «هپاتیت» و در نتیجه «یرقان» ایجاد کنند، قرن‌ها گذشته است؛ اما تنها ظرف پنجاه سال گذشته است که بیشترین پیشرفت‌ها در زمینه‌ی شناخت انواع ویروس‌های هپاتیت صورت گرفته: مک کالم در سال ۱۹۴۷ توانست ویروس‌های هپاتیتB,A را از هم تشخیص بدهد، دین (Dane) در سال ۱۹۷۰ ساختمان ویروس هپاتیتB را تشریح کرد و به افتخار او این ویروس را به نام “DaneParticle” او نامیدند. بعدها معلوم شد که نوعی از هپاتیت وجود دارد که نهA است و نهB.
تا سال‌ها این بیماری راnon A non B Hepatitis نام‌گذاری کردند تا سرانجام ویروس دیگری که عامل این نوع هپاتیت بود کشف شد و آن را ویروس هپاتیتC نامیدند. به همین ترتیب از سال ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۹ ویروس‌های هپاتیتF,G,|TTV, V-SEN هم کشف شدند که کار برای شناخت هر چه بیشتر آنها ادامه دارد.
هپاتیت چیست؟
واژه‌ی هپاتیت (Hepatitis) به معنای التهاب کبد است. بسیاری از عوامل (از جمله داروها) می‌توانند این التهاب را ایجاد کنند اما به طور کلی، شایع‌ترین علت ایجاد هپاتیت در سراسر دنیا، «ویروس»ها هستند. طبق تعریف، اگر هپاتیت کمتر از ۶ ماه طول بکشد آن را «هپاتیت حاد» و اگر بیشتر از آن به طول بینجامد آن را «هپاتیت مزمن» می‌گویند.
هپاتیت حاد ویروسی معمولاً با یک دوره‌ی پیش درآمد آغاز می‌شود: احساس ناراحتی، خستگی، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد عضلانی، سردرد و یک تب خفیف. حتی گاهی این بیماری در ابتدا خود را با اعلایم سرماخوردگی نشان می‌دهد. افراد سیگاری مبتلا به هپاتیت حاد غالباً نسبت به سیگار تنفر پیدا می‌کنند. بعد از این دوره‌ی چند روزه است که «یرقان» یا «زردی» ایجاد می‌شود.
معمولاً همزمان با ایجاد زردی، حال عمومی بیمار رو به بهبود می‌رود و حتی تب او قطع می‌شود. اما این‌ها نشان دهنده‌ی بهبود بیماری نیستند، بلکه درست برعکس، قسمت اصلی بیماری از اینجا شروع می‌شود.
پزشکان برای این که تشخیص بدهند یک بیمار مبتلا به زردی، گرفتار هپاتیت شده است یا این که زردی، علت دیگری (مثلا سنگ کیسه صفرا و…) دارد، یک روش نسبتاً خوب در دسترس دارند: اندازه‌گیری آنزیم‌های کبدی. در بیمار مبتلا به هپاتیت، سلول‌های کبدی تخریب می‌شوند و این باعث می‌شود آنزیم‌های موجود در این سلول‌ها کهALT,AST نام دارند به مقدار زیادی وارد خون شوند. بالا رفتن سطح این آنزیم‌ها در خون، نشان دهنده‌ی «هپاتیت» است.
هپاتیت‌ها چه فرقی با هم دارند؟
در بسیاری از موارد، ممکن است ابتلا به هپاتیت با ایجاد یرقان همراه نباشد. به این ترتیب شخص ممکن است هیچ‌گاه نفهمد که به هپاتیت مبتلا شده است؛ اما اگر این هپاتیت به صورت مزمن در بیاید، آن وقت سال‌ها بعد، بیمار با همین عارضه از پا در خواهد آمد.
در واقع، آنچه هپاتیت را به یک بیماری خطرناک تبدیل می‌کند، دو عارضه‌ای است که ممکن است برای هر بیماری پیش بیاید:
۱- هپاتیت برق آسا: یک درصد از بیماران مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی به طور ناگهانی و در عرض چند روز، در واقع کبد خود را از دست می‌دهند. این آسیب، غیر قابل برگشت است و در این حالت، بیمار نیاز به پیوند کبد خواهد داشت.
۲- هپاتیت مزمن: غیر از هپاتیتA که تقریباً در هیچ موردی به صورت مزمن درنمی‌آید، سایر انواع هپاتیت‌ها می‌توانند مزمن شوند. سرانجام هپاتیت مزمن، نارسایی کبد است و مثل هپاتیت حاد، تقریباً هیچ درمان قطعی برای هپاتیت مزمن هم وجود ندارد. گذشته از این، بعضی مبتلایان به هپاتیت، اگر چه ظاهراً بهبود می‌یابند اما به صورت «ناقل مزمن» در می‌آیند. این افراد، خودشان مشکلی ندارند اما آلوده کننده‌ی جامعه و اطرافیان به حساب می‌آیند.
هپاتیت مزمن تقریباً در پنج درصد از مبتلایان به هپاتیتB ایجاد می‌شود. اما این درصد، در مبتلایان به هپاتیتC بیش از چهل درصد است! ضمن این که آلودگی به ویروس هپاتیتC، احتمال مبتلا شدن به سرطان کبد را هم افزایش می‌دهد. به این ترتیب باید گفت هپاتیتC خطرناک‌ترین نوع هپاتیت است و اتفاقاً همین هپاتیتC است که تا کنون واکسنی برایش ساخته نشده است.
شایع‌ترین راه انتقال هپاتیت C، تزریق خون آلوده است و تا قبل از این که خو‌ن‌های اهدایی از نظر آلودگی به هپاتیتC غربالگری شوند، افراد بسیاری از این طریق به هپاتیتC مبتلا می‌شدند.
اگر چه امروزه در همه جای دنیا، خون‌ها را از نظر آلودگی به ویروس‌هایC,B هپاتیت و همین طورHTV (ویروس ایدز) آزمایش می‌کنند، اما نباید فراموش کرد که هپاتیت فقط از طریق تزریق خون یا فرآورده‌های خونی منتقل نمی‌شود. تمام مایعات بدن یک فرد مبتلا به هپاتیت آلوده است و تماس با این مایعات می‌تواند به راحتی هر فردی را مبتلا کند. شاید با واکسیناسیون بر علیه هپاتیتB بتوانیم نفس راحتی بکشیم و خیالمان از بابت این نوع هپاتیت آسوده شود، اما فراموش نکنیم که فعلاً تنها راه پیشگیری از هپاتیتC ،«مراقبت‌های رفتاری» است.
