کاهش کلسترول خون ـ قسمت اول

پایین آوردن کلسترول بوسیله گیاهان

کلسترول یک ماده چرب است که اساساً در بدن درست می‌شود. کبد آنرا از چربی‌های اشباع شده در غذا می‌سازد. کلسترول به مقدار خیلی کم در غذاها یافت می‌شود به جز تخم مرغ، جگر، کلیه و غذای دریایی از قبیل میگو که اینها حتماً مقداری کلسترول را دارا می‌باشند.

کلسترول نقش حیاتی را در کارکرد دیواره‌های سلولی در سراسر بدن بازی می‌کند. همچنین ماده‌ای است که بدن برای ساخت سایر مواد شیمیایی حیاتی از آن استفاده می‌کند. به هر حال کلسترول خیلی بالا خطر ابتلا به بیماری عروق قلبی (بیماری عروق کرونر) را می‌تواند افزایش بدهد.
کلسترول یک سیستم انتقال مخصوص برای رسیدن به تمام سلول‌هایی که به آن احتیاج دارند را داراست. سیستم انتقال، از گردش خون به عنوان سیستم جاده‌ای و از پروتئین‌ها به عنوان وسائل نقلیه‌اش استفاده می‌کند. این ترکیب کلسترول و پروتئین‌ها لیپوپروتئین نامیده می‌شود.

لیپوپروتئین‌ها:

لیپوپروتئین‌ها دو فرم اصلی هستند. لیپوپروتئین‌های با غلظت پایین (LDL) که کلسترول را از کبد به سلول‌ها حمل می‌کنند. لیپوپروتئین با غلظت زیاد (HDL) که کلسترول اضافی که لازم نیست را به کبد باز می‌گرداند.

چربی‌های خون:

همچنین ممکن است در مورد چربی‌های خون مطالبی شنیده باشید. این یک واژه کلی برای همه چربی‌ها شامل کلسترول (HDL) کلسترول (LDL) و تری‌گلیسریدها می‌باشد. اگر سطوح بالای تری‌گلیسرید و کلسترول را در خون دارید خطر ابتلا به بیماری عروق قلب چند برابر خواهد شد.
مخصوصاً اگر سطح پایین (HDL) کلسترول و سطح بالای (LDL) کلسترول را داشته باشید خطر بسیار بالاتر خواهد بود. همچنین سطح بالای تری‌گلسیرید خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

کلسترول چگونه در بدن حمل می‌شود؟

LDL کلسترول HDL کلسترول:
کلسترول چه نقشی را در بیماری شریان کرونر قلب بازی می‌کند؟
بیماری شریان کرونر قلب وقتی ایجاد می‌شود که شریان‌های کرونر قلب (عروق تغذیه کننده بافت قلب) توسط ساخت تدریجی مواد دارای چربی در دیواره‌هایشان تنگ می‌شوند. این حالت (آترواسکلروز) نامیده می‌شود. ماده چربی‌دار (آتروم) نامیده می‌شود. آتروم وقتی که (LDL) کلسترول از لحاظ ساختار شیمیایی عوض شده (روندی معروف به اکسیداسیون) و به وسیله سلول‌های دیواره سرخرگ کرونر، در جایی که روند تنگ‌شدن شروع شده، برداشت می‌شود بوجود می‌آید. از طرف دیگر، (HDL) کلسترول، کلسترول را از گردش خون برداشته و به نظر می‌رسد بر علیه بیماری شریان کرونر قلب اثر محافظتی دارد.
هدف، بدست آوردن سطح پایین (LDL) و سطح بالای (HDL) می‌باشد.
چربی‌های اشباع شده‌ای که شما مصرف می‌کنید، سطح (LDL) کلسترول را افزایش و (HDL) را کاهش می دهند. از طرف دیگر چربیهای اشباع نشده با کاهش LDL ، اثرات مفید دیگری نیز دارند.
در یک رژیم غذائی سالم، مهم خورن چربی اشباع نشده به جای چربی اشباع شده و کاهش مجموع مقدار چربی است که شما می‌خورید.

کلسترول چگونه اندازه گیری می شود؟

سطح خونی کلسترول با یک آزمون ساده در خون اندازه‌گیری می‌شود.
این تست از دو راه قابل انجام است.
یا یک نمونه خون با یک سرنگ و سوزن گرفته شده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. یا یک انگشت سوراخ شده و (نمونه مویرگ) روی یک تجزیه کننده رومیزی برده می‌شود.
اگر می‌خواهید سطح تری‌گلسیریدتان سنجیده شود، از شما درخواست می‌شود ۱۲ ساعت پیش از آزمایش چیزی نخورید و فقط آب و چایی بدون قند بنوشید.
کلسترول کلی خون، (HDL) کلسترول، (LDL) کلسترول و تری‌گلیسرید با واحد میلی‌گرم در دسی لیتر خون سنجیده می‌شود، که معمولاً به صورت mg/dl کوتاه (مخفف) می‌شود.

هدف داشتن:
مجموع کلسترول زیر ۲۰۰ و (LDL) زیر ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌باشد.
پائین آوردن کلسترون خون
خطر کلی یک حمله قلبی در حضور عوامل خطر عمده (ماژور) دیگر نظیر کلسترول بالا ـ برای مثال سیگار، فشار خون بالا، اضافه وزن و عدم تحرک ـ خیلی بیشتر خواهد بود. هر چه تعداد عوامل خطر بالاتر باشد خطر حمله قلبی بالاتر خواهد بود.

فاکتورهای دیگر «شیوه زندگی» که خطر حمله قلبی را بالا می‌برد شامل:
ـ مصرف نکردن روغنهای امگا ۳ به میزان کافی (که در ماهیهای روغنی (چرب) یافت می‌شوند)
ـ مصرف نکردن میوه و سبزی کافی
ـ مصرف الکل به مقدار زیاد
ـ مصرف نمک به مقدار زیاد
خطر حمله قلبی، اگر قبلاً آنژین (درد قفسه سینه) یا حمله قلبی دیگری داشته‌اید، بالاتر خواهد رفت.
همچنین خطر حمله قلبی در افرادی که افزایش چربی خانوادگی (یک وضعیت ارثی که سطح کلسترول خون خیلی بالاست) دارند بالاتر خواهد بود.
چگونه عوامل خطر منفرده با هم تأثیرشان بیشتر می‌شود.

نمودار نشانگر اهمیت عوامل خطر منفرد ـ عدم فعالیت بدنی، فشار خون بالا، کلسترول بالا و سیگار ـ در بیماری کرونری قلب است. برای مثال ۴۶% افرادی که زیر ۷۵ سال به علت بیماری کرونری قلب می‌میرند دارای کلسترول بالا هستند.
هر چه تعداد عوامل خطر منفرد بیشتر باشد، خطر بیماری کرونری قلب بالاتر خواهد بود.

برای کمک به افراد چه می‌توان کرد؟

ـ افرادی که سیگار می‌کشند می‌توانند با یک سال ترک سیگار خطر حمله قلبی را به نصف برسانند.
ـ فعالیت بدنی خطر حمله قلبی را به نصف می‌رساند.
ـ در افراد با فشار خون بالا، کاهش ۵ میلی‌متر جیوه فشار خون می‌تواند خطر حمله قلبی را ۱۶ درصد کاهش دهد.
ـ در افرادی که چاق هستند، کاهش وزن به کاهش کلسترول و خطر حمله قلبی کمک می‌کند.

علت افزایش کلسترول خون چیست؟

شایع‌ترین علت بالا بودن کلسترول خون، بالا بودن میزان چربیهای اشباع در برنامه غذایی است. سایر علل افزایش کلسترول می‌تواند یک تیروئید کم کار، نارسائی مزمن کلیه یا سوء مصرف الکل باشد. و هم‌چنین، در یک نفر از هر ۵۰۰ نفر، کلسترول می‌تواند در اثر یک اختلال ارثی بنام «افزایش چربی خانوادگی» بالا ‌رود.

چگونه فعالیت بدنی به بهبود کلسترول کمک می‌کند؟

انجام فعالیت بدنی منظم ـ برای مثال پیاده‌روی سریع، شنا یا دوچرخه ‌سواری ـ برای مدت ۳۰ دقیقه در روز حداقل ۵ بار در هفته می‌تواند به بهبود کلسترول کمک کند. فعالیت بدنی باعث افزایش HDL کلسترول (کلسترول محافظت کننده) شده ولی بر روی LDL اثری ندارد.
و نیز فعالیت بدنی نقش مهمی در حفظ یا رساندن شما به وزن سلامت بازی می‌کند. در افراد چاق احتمال اینکه کلسترول بالا باشد بیشتر است.

چگونه تغذیه سالم به کاهش کلسترول کمک می‌کند؟

ـ با کاهش مقدار کلی چربی که می‌خورید و جایگزینی چربیهای اشباع با غیراشباع کاهش کلسترول امکان‌پذیر است.
هدف: کاهش مقدار کلی کلسترول
و افزایش HDL کلسترول (کلسترول محافظت‌کننده) می‌باشد.
غذاهـــــــای چرب حاوی چربی ترکیبی از چربیها شامل
چربیهای اشباع، چربیهای غیراشباع با باند چندگانه
(Poly Unsaturated Fat (PUF) و چربیهای غیراشباع با باند یگانه (Mono Unsaturated Fat ( MUF) را دارا می‌باشند.

چربیهای اشباع، LDL کلسترول را افزایش می‌دهند. MUF می‌توانند LDL را کاهش داده ولی HDL (کلسترول محافظت کننده) را کاهش نمی‌دهند. PUF یک قسمت ضروری در رژیم غذائی هستند که LDL را کاهش و HDL را نیز کاهش می‌دهند.
تغذیه سالم کلسترول شما را بین ۵ تا ۱۰ درصد کاهش می‌دهد. برای برخی افراد کاهش کلسترول با تغذیه سالم آسان‌تر است.

انتخاب چربیهای سالم‌تر:

برای کاهش کلسترول عمل کردن به موارد زیر توصیه می‌شود:
ـ مصرف چربیهای اشباع را به حداقل (درصورت امکان حتی قطع کنید) برسانید و آنها را با مقادیر کم از MUF و PUF جایگزین کنید.
ـ مقدار کلی چربی که مصرف می‌کنید را بخصوص اگر چاق هستید، کاهش دهید (زیرا که چربی دارای کالری بسیار بالائی می‌باشد). برای مثال می‌توانید مقدار غذاهای چربی را که می‌خورید به حداقل برسانید نظیرکیک ـ چیپس وبیسکوئیت‌ها و آنها را با جانشین‌های سالم‌تر نظیر میوه‌ها جایگزین کنید.
یا در زمان غذا، می‌توانید مقدار غذای چربی که می‌خورید را با پر کردن معده خود با غذاهای نشاسته‌ای نظیر نان، ماکارونی یا برنج، کاهش دهید.
از ماهیهای چرب (روغنی) لذت ببرید زیرا که اینها غنی‌ترین منبع اسیدهای چرب امگا۳ بوده که از لخته شدن خون جلوگیری و سطح تری‌گلیسرید خون را پائین می‌آورند.

کلسترولی که در غذاها یافت می‌شود برای مثال درتخم مرغ، جگر، کلیه (قلوه) یا در غذاهای دریائی نظیر میگو ـ معمولاً مشارکت زیادی در افزایش سطح کلسترول خون ندارند. اگر رژیم کلی متعادل و سالم است، مصرف تا ۳ عدد تخم مرغ آب پز در هفته مشکلی ایجاد نخواهد کرد. برای کاهش سطح کلسترول خون مهم‌ترین نکته، کاهش میزان چربیهای اشباع در غذا می‌باشد.

مصرف یک برنامه غذایی سرشار از فیبر، بـــــه کاهش جذب کلسترول وارد شده به روده به داخل جریان خون منجر می‌شود. به عنوان مثال حلیم، حبوبات، انواع لوبیا، میوه‌ها و سبزیجات همگی دارای نوعی از فیبر هستند که می‌تواند کلسترول را کاهش دهد. یک رژیم سرشار از فیبر معده را پر می‌کند و احتمال اینکه به سراغ خوراکیهای چاق کننده بروید کمتر می‌شود.

آیا خوردن مارگارینهای (کره‌های گیاهی) سرشار از استرول و Spread ها به کاهش کلسترول کمک می‌کند؟

شواهدی مبنی بر اینکه موادی مثل استرول‌ها و استانولهای گیاهی که به مارگارینها و Spreadهای خاص اضافه می‌شود- ممکن است کلسترول خون را کاهش دهند. بهرحال، این مارگارینها و Spreadها گران هستند. این‌ها شاید برای افرادی که قادر به استفاده از داروی استاتین نیستند مناسب باشد.
(استاتینها داروهائی هستند که کلسترول را کاهش می‌دهند) یا افرادی که با وجود تغییر در رژیم غذائیشان هنوز کلسترول بالا دارند. حتی اگر این مارگارینها و Spread ها هم مصرف شوند، رعایت یک رژیم غذایی سالم هنوز هم اهمیت ویژه ای دارد.

به نقل از پزشک آنلاین