پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
مرزه
▪ خانواده: Labiatae (تیره نعناع)
▪ نام علمی: satureia hortensis
▪ معرفی گیاه:
مرزه گیاهی است علفی ،یک ساله و دارای ساقه های منشعب به طول تا ۳۰ سانتی متر ، رنگ گیاه سبز کدر می باشد که با همین مشخصه با دیگر گونه ها متفاوت است . ساقه مرزه دارای گره هایی است که از همین گره ها ساقه های دیگر منشعب می شوند و این ساقه ها نیزبه نوبه ی خود دارای انشعاباتی جدید می گردند ، به همین دلیل بوته گیاه به صورت پرشاخه و پرپشت به نظر می رسد .
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، برگ های گیاه باریک ، دراز ، نوک تیز ، نرم و پوشیده از تارهای کوتاه است که مات و کدر به نظر می رسند . برگ های مرزه همچنین دارای یک رگبرگ و غده های حاوی اسانس است . گل های آن نیز کوچک و به رنگ سفید ، سفید مایل به گلی یا گلی رنگ است که در فصل تابستان ظاهر می شوند . این گل ها به صورت ضخیم و در طول ساقه قرار گرفته اند . مرزه به دو صورت خودرو و کشت شده وجود دارد . انتشار آن در اروپا به ویژه فرانسه ، سیبری ، جنوب و غرب آسیا و از جمله ایران است .
محل رویش مرزه در ایران شامل شمال غرب ، تبریز ، خوی ، ارسباران و قسمت های مختلفی از خراسان است . پرورش این گیاه به عنوان سبزی خوراکی بوده و استفاده خشک آن در ادویه جات در نقاط مختلف ایران رایج است .
ترکیبات مهم :
مرزه تابستانی ( برگ خشک ) حاوی حدود یک درصد اسانس می باشد که شامل اجسامی از جمله کارواکرول ، تیمول ، بتاپی نن ، پاراسیمن ، لیمونن و کامفن است . ترکیبات دیگر آن شامل ویتامین ها و مواد معدنی مختلف است . ترکیبات مرزه بسته به شرایط آب و هوای ناحیه رویش ممکن است متفاوت باشد .
موطن اصلی این گیاه شرق د ریای مد یترانه، کناره د ریای سیاه، نواحی جنوب اروپا، نقاط مرکزی و جنوب غربی آسیا مانند ایران و سیبری است.
این گیاه به صورت خود رو د ر ایران، د ر بیشتر نواحی شمال غربی تبریز، خوی وخراسان د ر زمین های خشک آهکی و گرم و آفتابگیر، سنگلاخی و مزارع د شتی می روید .
گل های این گیاه کوچک و سفید رنگ است.
▪ قسمت های مورد استفاده گیاه :
کلیه اعضای هوایی شاخه های برگد ار و گلدار
▪ خواص د رمانی مرزه :
طبیعت آن گرم است.
د ر رفع سوءهاضمه، زرد ی، حالت بحرانی آسم، تخمیرات رود ه، انگل، نفخ، قرقره جهت رفع افتاد گی زبان کوچک، احتقاق و پرخونی لوزه ها، استعمال خارجی رفع د رد های رماتیسمی و عصبی مفید است
موثر جهت دفع انگل، تقویت کودکان ضعیف، رفع نرمی استخوان، درمان کننده نقرس، اسهال، دلپیچه، استفراغ، هضم کننده غذا، تنظیم کننده عادت ماهیانه و خون ساز می باشد. در تقویت قوای جنسی، تسکین آسم و ناراحتی های تنفسی موثر است .
خواص مهم مرزه :
مرزه به علت داشتن ترکیبات فنلی در اسانس و ترکیبات تاننی در برگ ، دارای خاصیت قارچ ، ضد میکروب ، ضد اسپاسم و ضد اسهال می باشد .
ضد نفخ ـضد ترشی معده ـدرمان اسهالهای حاد ومزمن
همچنین مرزه دارای خاصیت ضد ادرارآوری بوده و در اروپا از قدیم به عنوان ضد تشنگی زیاد به خصوص در افراد مبتلا به مرض قند مورد استفاده بوده است . این اثر را به دلیل وجود جسم کارواکرول در اسانس آن می دانند .
میزان و طریقه مصرف :
به غیر از مصرف به صورت سبزی تازه ، می توان بر روی ۱/۵ گرم از خشک و خرد شده آن یک استکان آب جوش ریخته و ۲۰ دقیقه برای دم کشیدن آن صبر کرد ؛ بهتر است درب ظرف بسته باشد ، سپس صاف کرده و میل شود .
میزان مصرف تا ۳ قاشق چایخوری گیاه خشک در روز می باشد . در بعضی از کشورها تنتور مرزه وجود دارد . مصرف تنتور آن نیم تا یک قاشق چایخوری ۱ تا ۳ بار در روز
می باشد .
سمیت مرزه :
مرزه برای انسان سمیت ندارد . با این حال مصرف بیش از اندازه ممکن است التهاباتی در مخاط ایجاد کند . در بعضی از حیوانات مانند موش ممکن است باعث التهاباتی شود .
مهمترین اثرات گزارش شده مرزه :
ضد درد ، ضد آرتریت ، ضد باکتری ، ضد سرطان ، ضد ترشح ادرار ، ضد ویروس تبخال ، ضد التهاب ، ضد کرم ، ضد اکسیدان ، ضد عفونی کننده ، ضد قارچ ، ضد اسپاسم ، معرق ، هضم کننده غذا ، ادرار آور ، خلط آور ، مسهل ، مسکن ، محرک و مقوی معده .
نکات قابل توجه مرزه :
۱ ـ مرزه به صورت های تازه ، خشک و مخلوط در ادویه جات ، دارای مصرف بالایی در جهان است .
۲ ـ خواص مرزه خشک و یا در ادویه جات ، مشابه نوع تازه آن است و در غذاهای پختنی و بر اثر حرارت مقدار کمی از اسانس آن کاسته می شود ؛ از این رو تا حد زیادی خواص ذکر شده را همچنان در خود نگه دارد .
۳ ـ به خاطر وجود اجسام فنلی از جمله تیمول و کارواکرول در اسانس آن ، مصرف مقدار زیاد آن توصیه نمی شود ؛ چرا که ممکن است باعث التهابات جداره ی روده و معده گردد .
