سورنجان وخواص ان

سورنجان

• به لغت اندلس دوایی است،
• که آنرا در عراق لعبت بربری گویند،
• و فقاح آنرا، یعنی شکوفه و گل آنرا به عربی اصابع هرمس و آنرا حافِرُالمَهر گویند،
• وبعضی گویند اصابع هرمس برگ آن است نقرس را نافع باشد.
• بیخ نباتی است سفید.
• نام دوایی است و گویند این لغت بربری است.
• گیاهی است از تیره سوسنیها که در نقاط معتدل و مرطوب روید.
• پیاز آن در عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر در خاک فرومیرود و در پائیز گلهای سفید یا بنفش شش بخشی از آن خارج گردد.
• و این گلها لوله دراز دارند و تخمدانشان بر روی پیاز قرار گرفته است.
• پس از آمیزش قریب شش ماه در خاک باقی میماند و تخمدان بزرگ میشود و در بهار با برگهای پهن و براق از خاک بیرون می آید و کپسولی سرخانه میسازد که دانه های درشت بسیار دارد.
• این گیاه بسیار سمی و ماده موثر آن به نام کلشیسین در بیماریهای قلب بکار میرود.

ترکیبات گیاه سورنجان:

ترکیبات پیاز سورنجان:

ترکیبات پیاز این گیاه شامل آلکالوییدهای تروپولون که خود شامل کولشیسین، کولشیکوزید، فورمیل – کولشیسین و برخی آلکالوییدهای دیگر از قبیل دمکولسین و نشاسته است.

ترکیبات دانه سورنجان:

ترکیبات دانه شامل آلکالوییدهای تروپولون که خود شامل کولشیسین و کولشیکوزید و روغن ثابت است.

ترکیبات گل سورنجان:

ترکیبات گل این گیاه شامل آلکالوییدهای تروپولون که خود شامل کولشیسین و فورمیل – کولشیسن، همراه با آلکالوییدهایی مانند دمکولسین است.

اثرات پیاز، دانه و گل سورنجان:

اثر ضد میتوز این گیاه از طریق مهار جنبش کروموزوم ها، به ویژه در مورد لنفوسیت های فاگوسیت کننده صورت می گیرد. پدیده مذکور مبنای اثر بخشی گیاه مزبور در مهار مهاجرت و اتولیز فاگوسیتهای دخیل در فرآیندهای التهابی و آثار ضد التهاب آن می باشد.

خواص درمانی گیاه سورنجان:

به دلیل سمیت شدید، موارد مصرف داخلی این گیاه نادر بوده، جز در مواردی از قبیل حملات نقرسی و تب مالت استفاد نمی شود. کارایی گیاه مزبور در این گونه موارد قابل پذیرش است. در گذشته این گیاه برای درمان تومورهای پوستی، کوندلیوم، پسوریازیس، التهاب همراه با نکروز عروق، Tendovaginitis (التهاب تاندون و نیام آن) ، التهابات مجاری گوارشی، بیماری Behect ، تشمع کبد، لوسمی حاد و مزمن، آلودگی به شپش، آسم، استسقاء و روماتیسم استفاده می گردید.  طبع این گیاه گرم و خشک است، و در طب سنتی ضماد این گیاه جهت درمان نقرس و دردهای مفصلی استفاده می شود.و دردهای مذکور را فورا تسکین می بخشد.

حب سورنجان مقوی جنسی و مسهل است.

همچنین از این گیاه برای درمان نقرس حاد و مزمن و نیز التهاب کلیه و مجاری گوارشی، ترشحات پیکری Tendovaginitis (التهاب تاندون و نیام آن) و روماتیسم حاد مفصلی به کار برده می شود.

روش مصرف:

از گیاه خرد شده، عصاره تازه فشرده و سایر فرآورده های جالینوسی جهت مصارف خوراکی استفاده می شود.

برای درمان حملات حاد نقرس نخست باید یک میلی گرم کولشیسین را به صورت خوراکی مصرف نمود، سپس تا هنگام تسکین درد، هر ۱ تا ۲ ساعت، ۵/ ۰ تا ۵ / ۱ میلی گرم آن را میل کرد. مقدار مصرف روزانه کولشیسین نباید از ۸ میلی گرم تجاوز کند.

عوارض جانبی و هشدارها:

سورنجان بسیار سمی بوده، نشانه های مسمومیت ناشی از آن شامل دردهای معده، اسهال، تهوع، استفراغ و به ندرت خونریزی های روده و معده می باشند. ممکن است این علائم حتی در صورت مصرف مقادیر دارویی گیاه مزبور نیز بروز نمایند. مصرف دراز مدت این گیاه منجر به ایجاد آسیب های کبدی و کلیوی، ریزش مو، التهاب اعصاب محیطی، میوپاتی و آسیب مغز استخوان (که با نشانه هایی مانند کاهش تعداد گلبول های سفید، کاهش پلاکت های خون، کم خونی مگالوبلاستیک و به ندرت کم خونی آپلاستیک همراه است)، می شود.

استفاده این گیاه در دوران بارداری ممنوع است، چرا که ممکن است سبب بروز ناهنجاری های جنینی گردد.

مصرف این گیاه توسط پدر و پیش از لقاح نیز احتمالا چنین اثری دارد.

حدود ۳ تا ۶ ساعت پس از مصرف مقادیر منجر به مسمومیت حاد با این گیاه، نشانه هایی مانند سوزش دهان، سختی بلع، تشنگی و پس از گذشت ۱۲ تا ۱۴ ساعت علائمی نظیر تهوع، دردهای شدید معدی، استفراغ، اسهال، اسپاسم های مثانه، خون شاشی، افت فشار خون، اسپاسم و متعاقبا فلج پیش رونده رخ داده، در نهایت خفگی و کولاپس عروقی موجب مرگ می شود.

مقدار کشنده دانه گیاه مزبور برای بزرگسالان ۵ گرم و برای کودکان ۱ تا ۵/۱ گرم است.

سورنجان جهت درمان مسمومیت های ناشی از این گیاه باید پس از شستشوی معده و مصرف مسهل های نمکی (مانند سدیم سولفات)، به درمان علامتی از دیازپام برای مداوای تشنج و از آتروپین برای درمان اسپاسم های روده ای استفاده می گردد)، لوله گذاری و تنفس اکسیژن اقدام شود.

روش نگهداری:

کلیه اشکال دارویی حاصل از سورنجان را می بایست در ظروف سر بسته، دور از نور و رطوبت نگهداری نمود. دانه های گیاه را نیز باید بر روی بستری از آهک نگهداری کرد.