سنگ کلیه چیست؟ ـ بخش اول

همانطور که کلیه ها به عنوان یک فیلتر مواد زاید را از خون می گیرند، ادرار را نیز تولید می کنند. گاهی نمک ها و دیگر مواد معدنی در ادرار به هم می پیوندند و در نتیجه باعث ایجاد سنگ کلیه می شود. این سنگ­ها از نظر اندازه از یک دانه شن تا حدود یک توپ پینگ پنگ متفاوت است، و ممکن است منفرد یا متعدد باشند. سنگ های بزرگ معمولاً در کلیه مانده و بدون علامتند، هرچند که می توانند به کلیه آسیب بزنند.

سنگ های کوچک به آسانی همراه ادرار از طریق حالب دفع می گردند.
سنگ های بین این دو اندازه که از طرفی قابلیت ورود به حالب را داشته و از طرف دیگر به اندازه کافی کوچک نیستند تا عبور آنها از حالب به آسانی صورت گیرد باعث ایجاد درد شدید می گردند. این سنگ ها معمولاً در طی چند روز دفع می گردند. چنانچه حرکت سنگ متوقف شده و باعث انسداد ادراری گردد، برای پیشگیری از آسیب بیشتر کلیه باید خارج گردد.

علایم سنگ کلیه

وقتی سنگهای کلیه از طریق دستگاه ادراری حرکت می کنند، ممکن است باعث بروز علایم زیر شوند:

• درد شدید در پشت، شکم یا کشاله ران
• ادرار مکرر یا دردناک
• وجود خون در ادرار
• تهوع و استفراغ

سنگهای کوچک نیز ممکن است بدون ایجاد نشانه های بالا عبور کنند.

کلیه سنگ یا چیز دیگری؟

اگر درد ناگهانی و شدید در پشت یا شکم داشته باشید، بهتر است که از مراقبت های پزشکی استفاده کنید. درد شکمی با بسیاری از شرایط دیگر همراه است، از جمله این موارد میتوان به آپاندیس و حاملگی خارج رحمی اشاره نمود. همچنین ادرار دردناک از علائم شایع عفونت ادراری نیز میتواند باشد.

تشخیص سنگ کلیه

سنگ های کلیه به ندرت تا قبل از شروع درد تشخیص داده می شوند.

این درد اغلب به اندازه کافی شدید برای فرستادن بیماران به انجام آزمایشات برای کشف سنگ کلیه می باشد.
بررسی های تشخیصی سنگ کلیه ممکن است شامل آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار، عکس شکم ، سونوگرافی کلیه ، سی تی اسکن ، و اُروگرافی وریدی (روشی برای بررسی کلیه ها و مجاری ادرار با تزریق یک داروی قابل شناسایی توسط اشعه ایکس به داخل جریان خون) باشد. در مورد سنگ های بزرگتری که خودبه خود دفع نشده و باعث ایجاد عوارض، عفونت یا درد شدید شده اند اقدامات درمانی به منظور حذف آنها لازم است.

روش های مختلف درمانی در این زمینه عبارتند از:

• حل کردن سنگ به طریق شیمیایی،
• در آوردن سنگ با آندوسکوپی،
• خارج کردن سنگ از طریق پوست،
• سنگ شکنی با کمک امواج ماوراء صوت و به ندرت جراحی باز.
• سایر رویکردهای درمانی جدید نیز در دست بررسی است .

روشهای خانگی درمان سنگ کلیه

اگر سنگ کلیه به اندازه کافی کوچک باشد، ممکن است پزشک شما به شما توصیه کند با مصرف داروهای مسکن درد را تحمل کنید و منتظر بمانید که سنگ از بدن خارج شود. در طول این مدت، توصیه می شود که آب و مایعات کافی مصرف کنید .

سنگ چقدر کوچک است؟

سنگ کلیه هایی که خیلی کوچک باشد به احتمال زیاد خود دفع می شوند. به عبارت دیگر اگر کوچکتر از ۵ میلیمتر (۵/۱ اینچ) باشد، به احتمال ۹۰% خودش دفع می شود. اگر سنگ بین ۵ میلیمتر تا ۱۰ میلیمتر باشد، به احتمال ۵۰ درصد خودش دفع می شود.

روشهای درمان: دارو

داروهای تجویزی وجود دارند که می توانند  به دفع سنگ کلیه کمک کنند. داروهای شناخته شده به عنوان مسدود کننده های آلفا، دیواره های کبد  و کلیه ها را تمیز می کنند. همچنین این داروها از جمله فلومکس می تواند جداره میزنای را شل کند تا سنگ کلیه به راحتی عبور  نماید. عوارض جانبی مصرف قرص های شیمیایی به طور کلی ملایم و ممکن است شامل سردرد یا سرگیجه باشند.

درمان از طریق سنگ‌شکنی شاک‌ویو (SWL) 

سنگ شکنی با دستگاه به شکستن سنگ های درشت و تبدیل آنها به سنگ های ریزتر قابل دفع از مجاری ادراری با استفاده از امواج مافوق صوت خارج از بدن گفته می شود. امواج شوکی با توجه به تصاویر سونوگرافی یا رادیولوژی تعیین کننده محل سنگ به دقت بر سنگ متمرکز می‌شود. امواج شوکی چندین بار به سمت سنگ فرستاده می‌شود تا سنگ خرد شود. سنگریزه‌ها به راحتی ظرف چند هفته با ادرار از بدن خارج می‌شود. یکی از متداول ترین روش های درمان سنگ های کلیه و حالب است که یکی از کم عارضه ترین آنها در این زمینه است که هم در اطفال و هم در بزرگسال قابل استفاده می باشد.

عوارض جانبی ممکن است شامل: خونریزی، کبودی یا درد بعد از عمل باشد.

اورتروسکوپی

هنگامی که یک سنگ از کلیه خارج شده و نزدیک به مثانه است، شایعترین روش درمان اورئوسکوپی (دیدن مجرا) است. جراح تلسکوپ یا دوربین بسیار کوچکی موسوم به اورتروسکوپ را وارد مثانه می‌کند، در حالب بالا می‌برد و وارد کلیه می‌کند. اورتروسکوپ‌های سخت برای سنگ‌های بخش پایینی حالب و نزدیک به مثانه به کار برده می‌شود، حال آن که از اورتروسکوپ منعطف برای درمان سنگ‌های بخش بالایی حالب و کلیه استفاده می‌شود. متخصص پس از دیدن سنگ، سنگ‌های کوچکتر را با وسیله کوچک حلقه مانندی (بسکت) می‌گیرد و خارج می‌کند. اما اگر سنگ بزرگتر از آن باشد که بتوان آن را یک دفعه خارج کرد، متخصص ابتدا سنگ را با لیزر یا دیگر ابزارهای سنگ‌شکن به قطعات ریزتری می‌شکند.

تجزیه و تحلیل سنگ کلیه

هنگامی که یک سنگ دفع می شود پزشکان میخواهند بدانند دلایل ایجاد آن سنگ چه بوده است. شایعترین نوع سنگ کلیه، سنگهای کلسیمی هستند. شاید حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد از انواع سنگهای کلیوی سنگهای کلسیمی هستند. این سنگهای کلسیمی هم عموما” به صورت نمکهای کلسیم هستند. یعنی مثلا” اگزالات کلسیم یا فسفات کلسیم، بعد از سنگهای کلسیمی، سنگهای عفونی، اسید اوریکی و سایر انواع سنگها شیوع دارند.

ولی اکثر افرادی که گرفتار سنگ کلیه میشوند، در واقع گرفتار سنگهای کلسیمی هستند.