پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
معمولاً حجم توده استخوانی در حدود۳۵ سالگی به بالا ترین حد خود رسیده و بعداز آن شروع به کاهش می کند لذا هرچه در سنین پایین تر تراکم استخوانی بیشتر باشد در آینده استخوانها سالم ترو نیرومند تر خواهدبود.پوکی استخوان یک بیماری خاموش است بدین معنی که تا این بیماری موجب تظاهرات جدّی مانند: شکستگی،کمردرد یا قوز پشت نشود فرد اطلاعی از بیماری خود ندارد.درکشور ما ازهر۵ نفر که به سنّ۷۰ سالگی می رسد یکنفر دچارشکستگی می شود.
چهار عامل در افزایش تراکم استخوان دخیل هستند که عبارتند از:
۱) فعالیت بدنی
۲) هورمول جنسی
۳) کلیسم
۴) ویتامینD
این چهار عامل با تعاملاتی که با یکدیگر دارند موجب رشد و پایداری استخوانها می شوند:
۱) فعالیّت بدنی:
فشار فیزیکی مداوم بر روی استخوان باعث تحریک استخوان سازی می شود و استخوانها به تناسب باری که باید حمل کنند تشکیل شده و تغییر شکل می دهند،بعنوان مثال استخوانهای ورزشکاران به طور قابل ملاحظه ای سنگین ترازاستخوانهای افراد غیر ورزشکار می باشدویاهرگاه یک پای شخصی درگچ باشد امّا با پای دیگر به راه رفتن ادامه دهد،استخوان پائی که در گچ قراردارد نازک شده وتا ۳۰ درصد کلیسم خود را از دست می دهد در حالیکه استخوان پای مقابل ضخیم با میزان کلیسم طبیعی می باشد.
ورزش در کودکان و نوجوانان امری ضروری بوده وحتّی تا سن ۴۰ سالگی می تواند با افزایش تراکم استخوان نقش پیشگری کننده از پوکی استخوان داشته باشد.پیاده روی روزانه و مرتب،دویدن،ورزشهای جهشی و استفاده از دوچرخه دراین بین نقش ویژه ای دارند.معمولاً ۴۰-۳۰ دقیقه ورزش در بیشتر روز های هفته فواید مناسبی به منظور پیشگیری وحتّی درمان برخی بیماری هااز جمله پوکی استخوان دارد.
۲) هورمون جنسی:
درمردان تستسترون و در زنان استروژن نقش کلیدی در تشکیل بافت استخوان وافزایش تراکم آن دارد
(رشد جهشی وسریع دختران و پسران بعد از بلوغ موید همین مطلب می باشد) .
هرچند در مردان اثر هورمون تستسترون در سنین پیری کاهش می یابد امّاترشح آن کماکان ادامه داشته و کمبود آن کمتر احساس می شود ولی در زنان که در سنین باروری(۴۹ -۱۵ سال) این هورمون از تخمدانها ترشح می شود به یکباره هنگام یائسه شدن ترشح آن کاهش چشمگیری یافته و موجب تشدید روند پوکی استخوان
می شود، لذا یکی از علل شیوع بیشتر پوکی استخوان در زنان همین مطلب است.
۳) کلیسم:
گفته شد که اسکلت بندی استخوان بوسیله کلیسم صورت می گیرد لذا رسیدن میزان کافی کلیسم به استخوانها در تشکیل استحکام آن نقش مهمی دارد.کلیسم مورد نیاز بدن از طریق رژیم غذائی تامین می گردد.خشکبار،حبوبات،سویا،ماهی های نرم استخوان مثل ساردین و کیلکا از منابع غنی کلیسم می باشد امّا در رژیم غذایی مردم کشور ما ماعمده کلیسم مصرفی از لبنیات شامل:شیر،ماست وپنیر تامین می گردد.
۹۹%از کلیسم مصرفی در استخوانها مورد استفاده قرار می گیرد.ذکر این نکته خالی از لطف نیست که۱% باقی مانده برای انتقال پیام در سیستم عصبی،انقباض عضلات،انعقاد خون به هنگام خونریزی و چسبندگی و اتصال سلول های بدن بکار گرفته می شود و لذا بعلت اهمّیت حیاتی موارد مذکور در صورت کمبود کلیسم در رژیم غذایی، بدن برای جبران این کمبود بلافاصله از استخوانها برداشت می کند که این امر روند پوکی استخوان را بهنگام کاهش مصرف کلیسم تشدید می کند.
اکر یک لیوان پرشیر یا یک کاسه ماست یکنفره یایک تکّه پنیر به اندازه یک قوطی کبریت رایک واحد لبنیات در نظر بگیریم،در زنان حامله مصرف روزانه ۴ واحد،نوجوانان تا سنّ۲۵ سالگی وزنان یائسه روزانه ۳ واحد وسایر افرادروزانه۲ واحد از لبنیات جهت تامین کلیسم مورد نیاز روزانه بدن کافی می باشد.
۴) ویتامین D:
حضور ویتامین Dبرای جذب مناسب کلیسم ضروری است.در واقع ویتامین Dمانند کلیدی عمل می کند که با باز کردن درها بر روی کلیسم به آن اجازه ورود می دهد به عبارت بهتر جهت جذب کلیسم مصرفی از روده ها،جلوگیری از دفع بی رویه کلیسم از ادرار و ورود کلیسم به ساختمان استخوان حضور این ویتامین الزامی است.
زرده تخم مرغ،ماهی های آب شور،خرما و کره از منابع طبیعی و سرشار ویتامین Dمی باشد امّا با توجّه به اینکه این ویتامین وسایر ویتامین ها به شرایط محیطی بسیار حساس بوده و طرز تهیه و پخت غذا ها و نیز مصرف توام مواد غذائی با یکدیگر میزان جذب آن ها را پایین می آورد بهترین منبع تامین ویتامین Dنور خورشید می باشد.معمولاً تابش روزانه ۲۰ -۱۵ دقیقه نور مستقیم آفتاب به پوست دست و صورت برای تولید مقدارمورد نیاز ویتامین Dدر بدن کفایت می کند.البته تابش نور خورشید از پشت شیشه و نیز استفاده از کرم های ضد آفتاب این اثر راخنثی می کند،با افزایش سنّ نیز توانائی پوست برای تولید ویتامین Dکاهش می یابد.
با عنایت به انچه تا کنون گفته شد می توان اظهار نمود که در کشورما بیشترین علت بالا بودن شیوع پوکی استخوان در میان سالی وپیری عدم تشکیل تراکم کافی استخوان در نوجوانی و جوانی می باشد که علت عمده آن نیز تحرک ناکافی وتولید ناکافی ویتامین Dبویژه در خانم ها می باشد و بعلت کاهش اثر و تولید هورمون جنسی در مردان و زنان در این سنین روند پوکی استخوان شدید تر و احتمال شکستگی های استخوانی بیشتر می شود لذا
حد اقل کاری که برای سالمندان می توان انجام داد ایجاد شرایط خاص در محیط زندگی است به گونه ای که ریسک افتادن و زمین خوردن آنها کمتر گردد.%
درمان پوکی استخوان
