تغذیه و التیام زخمهای بدن

علم تغذیه مبحثی جالب برای تمامی اقشار است. در نگاه اول تغذیه یعنی مصرف غذای کافی جهت زنده ماندن، ولی از نقطه نظر تاثیر بر سلامتی یعنی مبارزه علیه چاقی، دیابت، فشار خون و بیماری های قلبی – عروقی، با دقیق شدن در مبحث تغذیه اهمیت مواد مغذی در بدن روز به روز مشخص تر می شود.

ثابت شده که برای تمامی فرآیندهای منجر به سلامتی در بدن و حفظ سلامت بدن، تغذیه نقش مستقیم و مثبت دارد. سیستم پیچیده بهبود زخم یکی از این مکانیسم ها است که در جهت حفظ سلامتی، علی رغم جراحت وارده و هجوم میکروارگانیسم ها عمل می کند. در این مقاله اثر ریز مغذی ها و درشت مغذی ها بر روند بهبود زخم مورد بررسی قرار می گیرد. به طور کلی روند بهبود زخم به پنج مرحله تقسیم می شود که شامل هموستازی، التهاب، تکثیر، انقباض و تغییر شکل است. به محض ایجاد بریدگی، انقباض عروقی جهت جلوگیری از خون ریزی زیاد، رخ می دهد. در عین حال لخته به وجود می آید و از خون ریزی بیشتر جلوگیری می کند. در مرحله التهاب، فیبرین تشکیل می شود و پلاکت ها تجمع می یابند و لوکوسیت ها به درون زخم راه می یابند. در این مرحله انبساط عروقی ایجاد می شود و لخته ایجاد شده از خون ریزی جلوگیری می کند. سپس انبساط عروقی در نتیجه رها شدن واسطه های التهابی مانند پروستاگلاندین ها و نیتریک اکسید رخ می دهد. در مرحله تکثیر کلاژناز و الستاز جهت کمک به جریان تکثیر سلولی و تغییر شکل به داخل زخم ترشح می شود. در این مرحله تکثیر ماکروفاژها جهت جلوگیری از عفونی شدن زخم بیشتر می شود. در مرحله انقباض، زخم چروک می شود. ● کربوهیدرات ها و بهبود زخم کربوهیدرات ها ترکیبات هستند که از قندهای ساده یا مونوساکاریدها تشکیل شده اند تاکنون بیشتر به نقش انرژی زایی سه قند ساده گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز و سه دی ساکارید ساکاروز، مالتوز و لاکتوز و نقش انرژی زایی و فیبری کربوهیدرات های کمپلکس مانند سلولز، گلیکوژن و نشاسته پرداخته شده است. امروزه بیش از ۲۰۰ نوع کربوهیدرات ساده شناخته شده که توسط گیاهان ساخته می شوند، ولی ۸ عدد از آن ها که شامل گالاکتوز، گلوکز، مانوز، استیل نورامینیک اسید، فروکتوز،N -۶ استیل گلوکز آمین،-N استیل گلوکز آمین و گزیلوز هستند برای سلامتی ضروری شناخته شده اند. به طورکلی، کربوهیدرات برای تامین انرژی مورد نیاز بهبود زخم، مورد نیاز هستند، گلوکز یک ماده مغذی بحرانی مخصوصا در بیمارانی که دچار تراما و سوختگی شده اند است، زیرا برای رشد سلولی، حرکت فیبروبلاست ها و فعالیت لوکوسیت ها ضروی است. میزان نیاز به کربوهیدرات در افراد سالم ۶۰- ۴۵ درصد انرژی روزانه است، ولی در شرایط بروز جراحات پوستی، میزان نیاز به کربوهیدرات به ۶۵-۶۰ درصد افزایش می یابد. ● چربی ها و بهبود زخم چربی ها ترکیبات منحصر به فردی در رژیم غذایی هستند که به صورت ذخیره ای در بدن تجمع می یابند. همچنین در ترکیب غشای سلولی در بافت ها و ارگان ها وجود دارند. فرآیندهای فیزیولوژیکی بهبود زخم تحت تاثیر فسفولیپازها و مهاجرت چربی ها از سلول ها برای تولید انرژی هستند. بافت چربی سفید علاوه بر ذخیره انرژی، منبع سیتوکین های بیش التهابی هم است. در فرآیند بهبود زخم برای اکثر زخم ها نیاز به کالری افزایش می یابد. این امر مخصوصا در مورد جراحات شدید، سوختگی ها و بیماران در وضعیت بحرانی که واکنش استرس آن ها را در شرایط هایپر متابولیک قرار داده است، نمود بیشتری دارد. واکنش به استرس از طریق هیپوتالاموس و به وسیله سیتوکین های پیش التهابی آغاز شده و در نتیجه باعث افزایش سطح هورمون های استرس مانند گلوکاکن، کورتیزول و اتکول آمین ها می شود. این هورمون ها باعث شرایط کاتابولیک پروتئین و افزایش لیپولیز می گردند و به منظور تامین افزایش تقاضای انرژی از این شرایط، یک رژیم پر پروتئین و پر چربی برای تامین کالری و سنتز بافت جدید مورد نیاز است. ● پروتئین ها و بهبود زخم فرآیند بهبود زخم یک مرحله دینامیک است که در آن واسطه های مختلفی تداخل اثر دارند بسیاری از مکانیسم های جزئی و فرآیندهای پاتوفیزیولوژیکی این فرآیند هنوز در دست بررسی هستند. عمده ترین پروتئین درگیر در فرایند بهبود زخم، کلاژن است. در یک فرد سالم ترکیبات پروتئین و سلولی پوست متحمل فرآیندهای تجزیه و دوباره سازی می شوند. تکثیر سلولی اکثرا در فیبروبلاست ها و کراتینوسیت ها و سنتز و تجزیه پروتئین در داخل سلول انجام می گیرد. بعد از بروز جراحت هر دو فرآیند متابولیکی جهت تعمیر پوست مجروح و باز گرداندن عملکرد طبیعی آن شتاب پیدا می کنند. در شرایط جراحت شدید، فرآیندهای متابولیکی بهبود زخم تحت تاثیر تغییر انرژی کل بدن و متابولیسم پروتئین و انجام واکنش های هیپرمتابولیکی است. حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد پروتئین پوست کلاژن است و پروتئین عمده در فرآیند بهبود زخم می باشد تغییر سرعت سنتز کلاژن منعکس کننده فرآیند بهبود زخم است. ثابت شده است که وضعیت تغذیه ای تمامی بدن تاثیر مهمی بر متابولیسم کلاژن و بهبود زخم دارد.