پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
چنانچه به هر علتى فردى بیش از شش بار در روز و دو بار در شب مجبور به دفع ادرار باشد، ممکن است مبتلا به نشانگان مثانه پرکار باشد. این نشانگان گاه علامتى از وجود یک بیمارى دیگر همچون عفونت، اختلالات عصبى مثانه و یا تومور مثانه است و گاه خود یک بیمارى مستقل است.
مثانه پرکار یک بیمارى آزاردهنده است که هزینه هاى فراوانى را بر فرد، جامعه و سیستم هاى بهداشتى تحمیل مى کند. انجمن بین المللى کنترل ادرار، نشانگان مثانه پرکار را به عنوان طیفى از علائم شامل احساس ناگهانى و شدید براى ادرار، تکرر ادرار در روز و شب که ممکن است همراه با بى اختیارى ادرار یا بدون آن باشد تعریف کرده است. این بیمارى در بانوان کمى شایع تر از آقایان است و در کلیه گروه هاى سنى دیده مى شود. مثانه پرکار محدود به منطقه جغرافیایى خاصى نیست، شیوع آن در کشورهاى مختلف متفاوت بوده و بین ۱۱ تا ۲۲ درصد در اروپا و آمریکا گزارش شده است. به طور کلى ارزیابى مى شود که ۱۷ درصد بالغین در اروپا و آمریکا مبتلا به این بیمارى باشند، که جمعیتى بالغ بر ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر را شامل مى شود. هر چند این اعداد به نظر زیاد مى رسند اما تخمین فوق ممکن است کمتر از شیوع واقعى باشد چرا که تعداد کمى به دنبال درمان بیمارى خود هستند، در واقع شاید مثانه پرکار از آسم و بیمارى هاى قلبى شایع تر باشد و شیوعى مشابه التهاب مفاصل و سینوزیت مزمن داشته باشد. اغلب بیماران مبتلا به مثانه پرکار تکرر ادرار و احساس ناگهانى و شدید ادرار دارند و کمتر از ۵۰ درصد آنان مبتلا به بى اختیارى ادرار هستند. بسته به نوع علائم موجود در هر بیمار نگرش وى به بیمارى و احساس نیاز او به درمان متفاوت است.
یک بیمار مسن مبتلا به تکرر ادرار که گاه به گاه دچار بى اختیارى ادرار مى شود ممکن است این علائم را به عنوان عوارض پیرى پذیرفته باشد. اما در یک فرد جوان شاید شرم و خجالت ناشى از شب ادرارى مانع از مراجعه به پزشک شود. بسیارى از هزینه هاى مثانه پرکار ناپیدا است و آنچه مشهودتر است هزینه بیمارى ها همراه آن است که عوارض آن شامل افزایش خطر زمین خوردن و شکستگى لگن و سایر استخوان ها، عفونت هاى ادرارى، پوستى و ناتوانى جنسى هستند. بسیارى از بیماران مبتلا به این بیمارى در عین ناراحتى علائم خود را تحمل مى کنند اما بى شک مبتلا به عوارض روانى و مشکلات عاطفى و اجتماعى مى شوند. در بیمارانى که علائم شدید دارند و درمان نمى شوند، در درازمدت اغلب افسردگى پیش خواهد آمد و کیفیت زندگى بیمار به شدت مختل مى شود، حتى اگر بى اختیارى ادرار وجود نداشته باشد.
از ۳۳ میلیون بیمار مبتلا به مثانه پرکار در آمریکا فقط ۱۲ میلیون نفر بى اختیارى ادرارى دارند. براى برآورد هزینه هاى ناشى از این بیمارى نگاهى به هزینه هایى که صرف درمان بى اختیارى ادرار مى شود راهگشا است. در زنان آمریکایى هزینه هاى مستقیم بى اختیارى ادرارى از هزینه سرطان سینه که شایع ترین سرطان در زنان است بیشتر بوده و مشابه هزینه پوکى استخوان است.
به هر حال درمان فقط قسمتى از هزینه هاى ناشى از بى اختیارى ادرار است، هزینه هاى سالانه شامل درمان، تشخیص، استفاده از مواد جاذب، مشکلات طبى همراه این بیمارى و… در آمریکا بسته به گروه سنى مبتلا حدود ۱۶ الى ۲۶ میلیارد دلار تخمین زده مى شود. هزینه مثانه پرکار به تقریب معادل افسردگى (۴۴ میلیارد) و بیمارى آلزایمر (۱۰۰ میلیارد) است. در سال ۱۹۹۵ هزینه سالانه هر بیمار مبتلا به بى اختیارى ادرارى در آمریکا ۳۵۶۵ دلار برآورد شد. در انگلستان بودجه سرویس بهداشت ملى صرف شده براى بى اختیارى ادرار از مجموع بودجه بیمارى هاى کرونر و سرطان بیشتر است. تقریباً ۵۰ درصد هزینه نگهدارى در خانه هاى سالمندان انگلستان صرف بى اختیارى ادرار مى شود. این ارقام هنوز بار اقتصادى و اجتماعى نشانگان مثانه پرکار ر ا به خوبى بیان نمى کنند. حتى در اروپاى غربى و آمریکا بار اقتصادى مثانه پرکار و بیمارى هاى همراه آن را فقط مى توان برآورد کرد چرا که این بیمارى اغلب کمتر از میزان واقعى گزارش مى شود و اغلب پزشکان آن را نادیده مى گیرند. در کشورهاى در حال توسعه که تقریباً ۶۶ درصد مردم جهان در این کشورها زندگى مى کنند و دسترسى کافى به مراقبت هاى بهداشتى ندارند، حتى ارزیابى ابتدایى بار اقتصادى مثانه پرکار مقدور نیست. به هر حال شکى نیست که با افزایش میانگین سن جامعه جهانى اثرات بالینى این نشانگان بسیار زیاد خواهد بود. در سال ،۲۰۲۰ حدود ۴۴ درصد مردم جهان (۵/۷ میلیارد نفر) بالاى ۶۵ سال سن خواهند داشت و بار اقتصادى قابل توجه فعلى مثانه پرکار باز هم بیشتر خواهد شد. شاید اکنون زمان آن فرا رسیده باشد که مسئولان و دست اندرکاران امور بهداشتى و درمانى متقاعد شوند که مسئله بیمارى مثانه پرکار واقعى است و در آینده به صورت فزاینده اى حادتر خواهد شد.
شناسایى بیماران مبتلا به مثانه پرکار، ارزیابى شرایط بیمارى در آنها و درمان مناسب این بیمارى ضرورى است. اما این سئوال باقى مى ماند که چه کسى مسئول درمان این بیماران است. در حال حاضر خانم هاى مبتلا به این بیمارى با متخصصین زنان مشورت مى کنند. مردان و کودکان ممکن است پزشکان عمومى، متخصصین اطفال یا در مورد افراد مسن متخصصین طب سالمندان را مورد مشورت قرار دهند. آنچه مسلم است متخصصین اورولوژى (جراحى مجارى ادرارى _ تناسلى) نقش اساسى در ارزیابى مردان، زنان، کودکان و افراد مسن مبتلا به مثانه پرکار دارند و مى توانند کمک هاى بسیار زیادى را در جهت درمان بیماران انجام دهند. اما شاید فقط بخش کوچکى از مبتلایان به این بیمارى در حال حاضر با متخصصین اورولوژى مشورت مى کنند.
تشخیص بیمارى مثانه پرکار براساس علامت اصلى احساس نیاز ناگهانى و شدید براى دفع ادرار که ممکن است همراه با دو علامت تکرار ادرار (بیش از ۸ بار در ۲۴ ساعت) و بى اختیارى ادرارى باشد، مطرح مى شود.
درمان مثانه پرکار شامل تغییرات رفتارى، درمان دارویى و جراحى است. تغییرات رفتارى شامل آموزش بیماران، زمانبندى دفع ادرار و تمریناتى جهت تقویت عضلات کف لگن است. کاربرد جراحى در مثانه پرکار بسیار محدود است و فقط در موارد خاص و عدم پاسخ مناسب به درمان دارویى کاربرد دارد. داروهاى ضدموسکارینى (موسکارین یک پیام رسان عصبى است) استاندارد درمانى این بیمارى هستند اما عوارض جانبى داروهاى ضدموسکارینى قدیمى و نیاز به استفاده هر شش ساعت یک بار، مصرف آنها را محدود و تحمل بیماران را کم مى کند. یک مطالعه انجام شده روى این بیماران نشان داده است که در ۵۲درصد زنان مبتلا به این بیمارى درمان با داروهاى ضدموسکارینى موثر بوده است اما فقط ۱۸ درصد تا ۶ ماه درمان را ادامه داده اند. کمتر بودن عوارض داروهاى ضدموسکارینى جدید که ناشى از اثر انتخابى آنها روى عضله مثانه است و همین طور طولانى اثر بودن آنها که فقط یک یا دو قرص در روز مصرف مى شود این محدودیت ها را بسیار کمتر کرده است. در خاتمه باید گفت این بیمارى در ایران چندان شناخته شده نیست که این مسئله را مى توان ناشى از عدم آگاهى بیماران از وضعیت دفعات طبیعى ادرار کردن و در نتیجه عدم مراجعه آنها به پزشکان از یک طرف و عدم اطلاع پزشکان از این که پرکارى مثانه مى تواند یک بیمارى مستقل تلقى شود و عدم آشنایى آنها با داروهاى جدید که براى درمان این بیمارى در دسترس است از طرف دیگر دانست.
