بدلیجات وبیماریهای پوستی

همه مردم به شکل‌های مختلف با حساسیت‌های پوستی آشنا هستند. بیشتر ما حتی اگر خودمان مبتلا به یکی از انواع این حساسیت‌ها نباشیم حتماً تعداد زیادی از افراد مبتلا به این حساسیت‌‌ها را می‌شناسیم.
خانمی که پوستش هنگام استفاده از بدلیجات ملتهب و قرمز می‌شود، فردی که تماس با لباس‌های نایلونی پوستش دچار سوزش و قرمزی شود، فردی که بر اثر خوردن برخی غذاها مانند بادمجان دچار قرمزی و خارش پوست می‌شود و زنی که پوست دستش در اثر شست‌وشوهای مکرر و تماس با مواد شوینده پوسته‌پوسته و قرمز و دچار خارش می‌شود، همه اینها نمونه‌هایی آشنا از انواع حساسیت‌های پوستی هستند.حساسیت پوستی انواع مختلفی دارد که در بیشتر آنها التهاب و قرمزی پوست مشاهده می‌شود.
این حساسیت‌ها ممکن است آلرژیک (یا تماسی) باشد و یا تحریکی. دکتر «مجید شهدی» متخصص پوست و مو، در این مورد می‌گوید: «در حساسیت پوستی آلرژیک بدن در نتیجه تماس با ماده‌ای که در محیط وجود دارد دچار التهاب می‌شود ، مثلاً کسی که به ساعت حلقه و بدلیجات حساسیت دارد، اما حساسیت پوستی تحریکی به دنبال تماس زیاد و مکرر با ماده حساسیت‌زا (محرک) به وجود می‌آید مثلاً کسی که به دنبال تماس مکرر با مواد شوینده نسبت به آنها حساسیت پیدا می‌کند». او در ادامه یادآور می‌شود: «حساسیت‌های پوستی معمولاً در ابتدا به صورت حاد هستند اما در برخی موارد به مرور زمان بعد از درمان و یا بهبود خود به خود به شکل مزمن در می‌آیند.
حساسیت‌های پوستی ممکن است به صورت اگزمای سرشتی در فرد وجود داشته باشد، یعنی از وقتی فرد متولد می‌شود همراه اوست به‌طور مثال از ۳ـ۲ ماهگی صورت نوزاد قرمز و گونه‌هایش سرخ رنگ است. آسم، آلرژی و خس‌خس سینه دارد. این علایم گاه در بزرگسالی به صورت حساسیت‌های پوستی در فرد ادامه می‌یابد. اغلب در بین والدین و یا افراد فامیل این اشخاص مبتلایان به حساسیت‌های پوستی وجود دارند.می‌توان گفت سیستم بدن این افراد نسبت به برخی از عوامل محیط حساسیت دارد». این متخصص پوست و مو در ادامه می‌گوید: «گروه دیگر حساسیت‌های پوستی حساسیت‌های شغلی است، کسانی که با سیمان و مواد ساختمانی یا روغن‌های ماشین‌های صنعتی، آسفالت و… در تماس هستند ممکن است در تماس با ماده خاصی دچار التهاب و حساسیت پوستی شوند که به شکل آلرژیک یا تحریکی به وجود می‌آید. حساسیت پوستی خانم‌های خانه‌دار که در اثر کار خانه و شست‌وشو ایجاد می‌شود نیز از این گروه حساسیت‌هاست».در برخی موارد حساسیت‌ پوستی علاوه بر التهاب، خارش و قرمزی با عفونت توأم می‌شود. عفونت هنگامی بروز می‌کند که سد دفاعی بدن شکسته شده و التهاب ایجاد می‌شود و پوست شروع به خارش می‌کند، اگر بیمار به دنبال این احساس محل التهاب را بخاراند، نه تنها باعث تشدید خارش بلکه باعث ایجاد عفونت در محل می‌شود.
درماتیت اگزما درماتیت یکی از انواع حساسیت‌های پوستی است که روی سطوح بیرونی پوست بروز می‌کند و به صورت دانه‌های قرمز آبدار و ترشح‌دار است.درماتیت به‌صورت حساسیت به گیاهان مواد دارویی و حساسیت به نور نمایان می‌شود. از میان گیاهان زیادی که توانایی ایجاد درماتیت تماسی را دارند، گل پامچال یکی از بیشترین موارد را شامل می‌شود. به دنبال تماس با برگ‌های این گیاه، جوش‌هایی که خارش شدیدی دارند در انگشتان و مچ دست پدید می‌آید.
گل داوودی هم به صورت خفیف‌تر همین حالت را ایجاد می‌کند. تاول‌های شدیدی که در نقاط روباز بدن در کشاورزان و افرادی که به هنگام تفریح روی علف‌های هرزی می‌خوابند دیده می‌شود نیز از جمله این حساسیت‌ها هستند. در برخی از افراد هم حساسیت پوستی در تماس با نور به وجود می‌آید. در واقع این افراد در تماس با برخی مواد وقتی در برابر نور قرار بگیرند، حساسیت‌شان بروز می‌کند. این نوع حساسیت‌ها بیشتر فصلی است و مشهورترین این مواد که در تماس با نور ایجاد حساسیت (التهاب و گاهی لک) می‌کنند‌، عبارتند از رژ لب، روغن ترنج، عطرها و گروهی از داروها.دکتر شهدی در مورد اگزما یادآور می‌شود: اگزما گاهی به صورت اکتسابی و یا سرشتی در افراد به وجود می‌آید ، اما معمولاً عامل تحریکی و آلرژیکی توأمان در آن نقش دارند. باید توجه داشت گاهی برخی از بیماران حتی نسبت به برخی داروهای معالج اگزما هم حساسیت دارند و مصرف آنها باعث تشدید بیماری آنها می‌شود. در این موارد باید نوع دارو را تغییر داد».کهیر تماسی هم یکی دیگر از انواع حساسیت‌های پوستی است که تفاوت عمده آن با اگزما در سطح حساسیت است.
در کهیر حساسیت نسبت به ماده آلرژی در طبقات زیرین پوست ایجاد می‌شود. حداقل تماس با مواد حساسیت‌زا در حساسیت‌های پوستی ممکن است نواحی مختلفی از بدن دچار این عارضه شوند و معمولاً‌ حساسیت نسبت به مواد گوناگون را می‌توان با توجه به طرح اختصاصی ناحیه درگیر مشخص کرد. به‌طور مثال اگر حساسیت پوستی در زیر بغل ایجاد شود، احتمالاً ناشی از تماس با لباس، زیرپوش و یا اسپری‌های برطرف‌کننده بوی عرق است و اگر در مچ و یا کف پا بروز کند، ناشی از تماس با جوراب، کفش و چکمه پلاستیکی، خاک، گرد و غبار و گیاهان است.
برای شناسایی دقیق ماده حساسیت‌زا پزشکان از آزمایشات دقیقی استفاده می‌کنند.نکته مهم در درمان و پیشگیری از حساسیت‌های پوستی به حداقل رساندن تماس با این مواد است. پوست به‌طور طبیعی به وسیله یاخته‌های شاخی شکلی که به صورت فشرده کنار هم قرار دارند و با بهره‌گیری از خاصیت ارتجاعی از آسیب‌های گوناگون محافظت می‌شود. خاصیت ارتجاعی لایه شاخی با میزان آب آن فرق می‌کند، یعنی با تبخیر آب و همچنین برداشت چربی روی آن (که رطوبت پوست را نگه می‌دارد) این خاصیت کاهش پیدا می‌کند. مواد چربی‌زا مانند صابون اگر مدت کوتاه و به‌طور زیاد به کار روند، باعث ایجاد خشکی، قرمزی، تحریک و شکاف روی پوست می‌شوند. این مواد را که با پاره کردن یا از بین بردن لایه شاخی باعث التهاب و آماس پوست می‌شوند، مواد محرک می‌نامند. کسانی که به هر دلیلی در تماس با این محرک‌ها قرار دارند، باید از پوست خود بیشتر مراقبت کنند، سعی کنند کمتر با این مواد تماس مستقیم داشته باشند و از کرم‌ها و مرطوب‌کننده‌ها استفاده کنند.
گاهی حتی شست‌وشوهای مگر و وسواس‌گونه حتی با آب هم می‌تواند باعث حساسیت در افراد شود چون این شست‌وشوها به مرور زمان لایه‌های چربی پوست را برداشته و سطح زیرین را در تماس مستقیم با محیط و عوامل آلرژی‌زا قرار می‌دهد. دکتر شهدی به خانم‌های خانه‌دار به‌ویژه کسانی که به حساسیت پوستی مبتلا هستند، توصیه می‌کند، در هنگام کار با مواد شوینده و آب از دستکش استفاده کنند و از آنجا که ماده لاتکس دستکش هم در برخی افراد باعث حساسیت می‌شود، بهتر است زیر دستکش از یک دستکش نخی استفاده کند. در ضمن نباید دستکش به مدت طولانی به دست بماند چون گرما و تعریق دست داخل آن ممکن است پوست را مستعد حساسیت به این مواد کند». وقتی حساسیت تشدید می‌شود معمولا حساسیت‌های پوست در فصول خشک سال مانند پاییز، زمستان و اوایل بهار شدت پیدا می‌کند. گاهی حتی تغییر محیط زندگی هم ممکن است باعث تشدید و یا کمتر شدن حساسیت در افراد شود. به طور مثال کسی که از تهران به شمال می‌رود ممکن است علائم حساسیت در او به دلیل وجود رطوبت شمال برطرف شود اما با بازگشت به تهران دوباره ظاهر شود.
تغذیه هم در این زمینه بی‌تاثیر نیست. بعضی از غذاها مانند شیر گاو، آجیل و تخمه در برخی از افراد باعث بروز و تشدید حساسیت پوستی می‌شود. تغییر ناگهانی محیط مثلا ورود ناگهانی از یک فضای سرد به یک فضای گرم و برعکس هم می‌تواند تاثیرگذار باشد. در این زمینه نقش استرس و فشارهای عصبی نیز از اهمیت زیادی برخوردار هستند، گاه یک خبر ناگوار باعث تشدید علائم و خارش در فرد می‌شود. نور آفتاب هم در ضمن اینکه گاه درمان‌کننده است، گاهی تشدیدکننده حساسیت محسوب می‌شود.
یک متخصص پوست و مو در مورد درمان حساسیت پوستی می‌گوید: «این بیماری درمان قطعی ندارد و بسته به عامل حساسیت باید از بازگشت و تشدید آن جلوگیری کرد. اگر حساسیت در تماس با ماده مشخصی ایجاد شود باید در حد امکان از تماس با آن خودداری کرد اما اگر فقط به دلیل سایش پوست باشد باید از پوست مراقبت کرد».
هرگز در درمان حساسیت‌های پوستی بدون نظر پزشک اقدام به استفاده از دارو و پماد خاصی نکنید چون گاهی استفاده از برخی پمادها مانند پماد کورتن به مرور زمان باعث وخامت بیشتر حساسیت می‌شود و پوست را آسیب‌پذیرتر می‌کند.نکته آخر اینکه اگرچه حساسیت‌های پوستی خطرناک نیستند و با مراجعه به پزشک قابل کنترل و درمان هستند اما گاهی علائم این حساسیت‌ها با برخی بیماری‌های پوستی یکسان است و سهل‌انگاری فرد در مراجعه به پزشک و تشخیص به موقع ممکن است باعث وخیم شدن بیماری شده و سلامت فرد را به مخاطره اندازد.