دانستنیهای لازم درباره ایدز و سل

سل و ایدز را جدی بگیرید.

شما ممکن است که ویروس اچ. آی. وی. یا ایدز در بدن خود داشته باشید ولی از نظر سلامتی کاملاً سالم به نظر برسید. تنها راه مطمئن تشخیص آلودگی و یا عدم آلودگی به ویروس ایدز انجام آزمایش خون در آزمایشگاه می باشد.

از زمان ورود ویروس به بدن انسان تا زمانی که شواهد آزمایشگاهی ظاهر شود،‌ ممکن است فاصله زمانی بین دو هفته تا شش ماه طول بکشد که به آن دوره پنجره می گویند. در این دوران شخص آلوده بوده و می تواند دیگران را نیز آلوده کنند، ولی ممکن است هیچ یک ازعلایم بالینی و آزمایشگاهی متداول را در خود بروز ندهد. در صورتی که شما به رفتارخطرناکی دست زده اید و نگران سلامت خود شده اید، می توانید به پزشک خود و یا برای انجام آزمایش اچ. آی. وی. یا ایدز مستقیماً به مراکز انتقال خون و دیگر مراکزی که آزمایش ایدز را انجام می دهند، مراجعه کنید.

نکته بسیارمهمی که نباید فراموش شود این است که:

• درطی این ۶ ماه نباید خود و دیگران را درمعرض رفتار خطرناک قرار دهید.
• در بسیاری از مراکز درمانی اغلب کشورها، مشاوره و انجام آزمایش اچ. آی. وی. به صورت رایگان و ناشناس (بدون معرفی خودتان و دریافت تنها یک شماره کد)، انجام می پذیرد.

چه کسی نیاز به انجام آزمایش اچ. آی. وی. یا ایدز دارد؟

دکتر لیلا میرحقانی:

در صورتی که شما سابقه انجام هر کدام از رفتارهای خطرناک زیر را داشته اید:

• استفاده از سوزن و سرنگ مشترک در اعتیاد تزریقی (‌حتی برای یک بار).
• ابتلاء به بیماری های آمیزشی (مثل سوزاک، سیفلیس، تبخال و زگیل تناسلی).
• با فرد آلوده به ویروس اچ. آی. وی. تماس جنسی “حفاظت نشده” داشته اید.
• با فرد تزریق کننده مواد مخدر (حتی همسر) تماس جنسی “حفاظت نشده” داشته اید.
• با فرد دارای سابقه ابتلاء به بیماریهای آمیزشی تماس جنسی “حفاظت نشده” داشته اید.
• بدون اطلاع از سابقه ابتلاء فردی به بیماریهای آمیزشی تماس جنسی “حفاظت نشده” داشته اید.
• با فرد دارای سابقه روابط جنسی با مردان یا زنان دیگر تماس جنسی “حفاظت نشده” داشته اید.
• با فرد دارای سابقه روابط جنسی با نوع همجنس تماس جنسی “حفاظت نشده” داشته اید. (خصوصاً اگر رابطه بین دو مرد بوده و در این رابطه وی مفعول بوده باشد.)
• با فردی که در نواحی پر خطر زندگی می کند، تماس جنسی “حفاظت نشده” داشته اید.

(مناطقی که در آن آمارمیزان افراد آلوده به ویروس اچ. آی. وی. زیاد می باشد. مثلاً :

• بعضی کشورهای آفریقایی،
• کشورهای تازه استقلال یافته روسیه،
• افغانستان و کشورهای ناحیه خلیج فارس)

• استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر قبل از تماس جنسی (تریاک، هروئین، قرص اکستاسی، حشیش، گرس و …. )
• سابقه تجاوز و سوء استفاده جنسی قرار گرفتن.
• در صورتیکه پاسخ شما به هر یک از موارد فوق مثبت باشد، به پزشک خود و یا جهت گرفتن مشاوره و انجام آزمایش اچ. آی. وی. به مراکز درمانی و مشاوره نزدیک محل سکونت خود مراجعه کنید.

توجه

آزمایش اچ. آی. وی. یا ایدز به جز در موارد خاصی، جزو آزمایش های روتین پزشکی جهت چک آپ نمی باشد.

بایستی که در برگه دقیقاً نام آزمایش اچ. آی. وی. ذکر شود تا آزمایشگاه آن را انجام دهد.

بعضی افراد به دلیل داشتن شرم و ترس از افشاء رازشان، بدون ذکر نگرانی خود در رابطه با آلودگی به ویروس ایدز، از پزشک خود تنها درخواست آزمایش صحت سلامتی و یا چک آپ می کنند تا به اصطلاح از وضع سلامتی خود با خبر شوند که این کافی نمی باشد. در صورتی که تمایل به انجام آزمایش اچ. آی. وی. یا ایدز دارید، بایستی دقیق آن را با پزشک خود در میان بگذارید.

چه زمانی بعد از رفتار خطرناک بایستی آزمایش ایدز داد؟

اگر شما در ایران زندگی می کنید:

• اولین آزمایش ۸ هفته بعد از رفتار خطرناک

• تکرار آزمایش ۶ ماه بعد از رفتار خطرناک

در ایران معمولاً دسترسی به آزمایش استاندارد اچ. آی. وی. یا ایدز ( HIV-ELISA ) سهل تر است. این نوع آزمایش در ایران برای بار اول ۸ هفته بعد از رفتار خطرناک به مراجعه کنندگان توصیه می شود. ولی به دلیل اینکه سرعت و میزان تولید پادتن خون در بدن افراد متفاوت است و برای انجام آزمایش دقیقی که بتوان به نتیجه آن استنتاج کرد و جواب قطعی را ارائه داد، ۶ ماه بعد از رفتار خطرناک بایستی که آزمایش تکرار شود.

اگر شما در اروپا و یا آمریکای شمالی زندگی می کنید:

• اولین آزمایش ۲ هفته بعد از رفتار خطرناک

• تکرار آزمایش ۱۲ هفته بعد از رفتار خطرناک

در کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکای شمالی معمولاً به دلیل دسترسی سهل تر به روش تست (HIV-PCR) اولین آزمایش ۲ هفته بعد از رفتار خطرناک توصیه می شود.

این روش دو هفته بعد از ورود ویروس قادر به جستجو و ردیابی مستقیم ویروس در خون می باشد.

اطمینان به این تست تنها ۹۵ درصد است.

بنابراین برای دفعه دوم ۱۲ هفته بعد یک تست (HIV-ELISA) نیز توصیه می شود که میزان پادتن (آنتی بادی) ها یی که خون شخص آلوده برعلیه ویروس اچ. آی. وی. یا ایدز تولید کرده است را اندازه گیری می کند.

در بسیاری از مراکز درمانی اغلب کشورها، مشاوره و انجام آزمایش اچ. آی. وی. به صورت رایگان و ناشناس (بدون معرفی خودتان و دریافت تنها یک شماره کد)، انجام می پذیرد.

آزمایش HIV-ELISA

آزمایش استاندارد اچ. آی. وی.، تست HIV-ELISA است. این تست استاندارد جهانی مورد استفاده در بیمارستان ها، بانک های خون و یا سازمان های انتقال خون می باشد. این آزمایش مستقیماً خود ویروس را جستجو نمی کند. در این روش، میزان پادتن ( آنتی بادی) هایی که بدن شخص آلوده برعلیه ویروس اچ. آی. وی. تولید کرده، اندازه گرفته می شود. وقتی که ویروس اچ. آی. وی. یا ایدز وارد بدن می شود، یک ماده شیمیایی خاصی از سوی سیستم دفاعی تولید می شود که پادتن ( آنتی بادی) نامیده می شود.

پادتن ها واکنش بدن نسبت به عفونت می باشند. بنا براین اگر بدن شخصی پادتن علیه ویروس اچ. آی. وی. تولید کرده باشد، به معنای آن است که شخص به ویروس اچ. آی. وی. آلوده شده است. تولید پادتن در بدن به مدت زمان بین چند روز تا سه هفته نیاز دارد. آزمایشی را که بتوان به نتیجه آن اعتماد کرده و بر اساس آن شخص را نسبت به نوع سلامت خود با اطلاع کرد، دربعضی منابع بین ۶ هفته تا ۶ ماه و بعضی دیگر بین ۸ هفته تا ۶ ماه بعد از ارتباط خطرناک توصیه شده است.

آزمایش HIV-PCR

• به زبان بسیار ساده این آزمایش مستقیماً وجود ویروس اچ. آی. وی. در خون را جستجو می کند.
• تست HIV-PCR، دی. ان. آی. ویروس اچ. آی. وی. یا ایدز را در خون ردیابی می کند.
• اگر شخصی آلوده شده باشد، دی. ان. آی. ویروس ایدز در خون او وجود خواهد داشت.
• میزان اطمینان به دقت این تست ۹۵% می باشد.
• بعضی منابع این آزمایش را دو هفته بعد از داشتن ارتباط خطرناک (ارتباطی که به تماس مشکوک با خون منجر شود)،
• و بعضی دیگر ابتدا ۴ هفته بعد۳، توصیه می کنند.
• معمولاً بین ۵ روز تا یک هفته طول می کشد تا نتیجه این آزمایش دریافت شود.
• از نظرهزینه، این تست به طور معمول بسیار گران تر از تست (HIV-ELISA) می باشد.

بیماری سل را بیشتر بشناسیم!

• میکروبی که باعث بیماری سل می شود، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس نام دارد؛
• این بیماری از طریق هوا پخش می شود ولی حتماً باید تماس نزدیک با فرد مبتلا به سل وجود داشته باشد؛
• به محض اینکه مطلع شدید که آلوده به HIV شده اید باید تست پوستی سل را انجام دهید، لذا حتماً جهت انجام این تست به پزشک خود مراجعه نمایبد؛
• داروهای ضد سل، موجب درمان و پیشگیری از سرایت بیماری می شود.

بیماری سل چیست؟

میکروبی که باعث بیماری سل می شود، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس نام دارد؛ سل اکثرموارد ریه ها را گرفتار می سازد ولی می تواند سایر اعضای دیگر بدن را هم مبتلا کند. میکروب ممکن است بصورت نهفته و یا بصورت فعال باشد.

نهفته یعنی میکروب در بدن فرد وجود دارد ولی باعث بیماری نشده است. اگر شما دارای سل نهفته باشید، علایم سل را نخواهید داشت و نمی توانید بیماری را به فرد دیگری منتقل نمایید ولی درصورتیکه آلوده به HIV باشید، ویروس، سیستم ایمنی شما را به حدی تضعیف می کند که بدن نمی تواند در مقابل میکروب مقاومت نماید بنابر این میکروب سل شروع به تکثیر و رشد کرده و موجب سل فعال می شود (که بیماری سل نیز نامیده می شود). درفرد آلوده به HIV؛ ابتلای ریه ها و یا هر عضو دیگری به سلِ فعال، یکی از نشانه های ورود به مرحله بیماری ایدز است.

میکروب سل چگونه سرایت پیدا می کند؟

این بیماری از طریق هوا به سایر افراد منتقل می شود. هنگامیکه شخصی که بیماری سل ریوی و یا گلو دارد، عطسه یا سرفه بکند و یا آواز بخواند قطره های خیلی کوچک که حاوی میکروب سل است در هوا پراکنده می شود، شخص دیگری که همان هوای حاوی میکروب را تنفس کند ممکن است مبتلا به بیماری سل شود. بیماری سل در تماس طولانی و نزدیک منتقل می شود، لذا افرادی که هر روز با بیمارمبتلا به سل در تماس هستند مانند افراد خانواده، دوستان وهمکاران در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

بیماری سل از طریق دست دادن، استفاده از دستشویی و یا قاشق و ظرف مشترک پخش نمی شود.

چگونه می توان ازابتلا به بیماری سل پیشگیری کرد؟

برخی از مشاغل که بیشتر در تماس با مبتلا یان به سل هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری سل می باشند، مثل افرادی که در بیمارستان و درمانگاه یا زندان و یا خانه فقرا برای افراد بی سرپناه کار می کنند. شما و پزشکتان باید باهم تصمیم بگیرید که آیا به صلاحتان است که در چنین محیطی کار بکنید یا خیر. چنانچه در شرایطی قرار دارید که خطر ابتلای سل به میزان بیشتری شما را تهدید می کند حتماً باید آزمایش بیماری سل بیش از سالی یک بار برایتان انجام بگیرد.

چنانچه برایتان مقدور است سعی کنید از شخصی که بیماری سل فعال دارد ولی داروهایش را مصرف نمی کند و یا اینکه تازه شروع به خوردن دارو کرده است دوری کنید. فردی که به مدت چندین هفته داروهایش را مصرف کرده است طبیعتاً دیگر بیماری سل را منتشر نمی کند و پزشک به وی خواهد گفت که چه موقع همراهان وی را خطر ابتلا تهدید نمی کند. اگر بر حسب اتفاق با چنین فردی در تماس قرار داشتید، حتی اگر جواب تست سل برایتان منفی بوده است، فوراً به دکتر مراجعه تا در صورت لزوم برایتان دارو ضد سل ( جهت پیشگیری) شروع کند.

 

چگونه می فهمیم که مبتلا به سل فعال هستیم؟

علامتهای این بیماری بستگی به این دارد که میکروب به کدام عضو حمله کرده است.

معمولاً میکروب سل ریه ها را درگیر می کند وعلامت های سل ریوی شامل:

• سرفه شدید بیش از ۳ هفته،
• درد قفسه سینه،
• خلط خونی.

سایرعلایم عبارتند از:

• ضعف یا خستگی زیاد،
• کاهش وزن،
• از دست دادن اشتها،
• تب،
• لرز و
• عرق شبانه.

آیا بیماری سل فقط ریه ها را مبتلا می سازد؟

خیر، هرچند این بیماری فعال اغلب ریه ها را درگیر می کند ولی اعضای دیگر بدن راهم می تواند مبتلا سازد، از جمله کلیه ها و ستون مهره ها. فردی که مبتلا به سل ریوی و یا سل حنجره نباشد معمولاً نمی تواند این بیماری را به سایر افراد منتقل کند.

آیا فردی که HIV یا ایدز مثبت است بیشتر در خطر ابتلا به بیماری سل است؟

بله، احتمال فعال شدن سل نهفته در بدن فرد HIV مثبت زیاد است، به دلیل اینکه سیستم دفاعی بدن در چنین شخصی ضعیف است بنابراین بدن نمی تواند با میکروب جدید به خوبی مبارزه کند.

آیا اگر من HIV یا ایدز مثبت باشم؛ باید آزمایش بیماری سل را انجام بدهم؟

بله، چنانچه سابقه ابتلا به بیماری سل و یا سابقه آزمایش پوستی ( PPD ) مثبت سل را ندارید، حتماً جهت انجام آزمایش پوستی به پزشک و یا مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنید. جهت انجام این آزمایش، مایعی به نام توبرکولین به زیر پوستتان در ناحیه ساعد تزریق می شود. بعد از ۲ تا ۳ روز باید مجدداً به دکتر مراجعه کنید، پرستار و یا دکتر به محل تزریق نگاه کرده و مشخص خواهد کرد که نتیجه آزمایش مثبت یا منفی بوده است. اگر جواب آزمایش مثبت باشد معمولاً به دلیل سل نهفته است؛ ولی با این وجود ممکن است هنوز نیاز به آزمایشهای بیشتری داشته باشید تا مشخص شود آیا مبتلا به این بیماری (سل فعال) هستید یا خیر.

این آزمایش ها شامل عکس ریه ها و آزمایش خلط می باشد، چون میکروب سل به اعضای دیگر بدن هم ممکن است حمله کند لذا گاهی ممکن است آزمایشهای بیشتری هم در خواست شود. اگر جواب آزمایش منفی باشد؛ حداقل سالی یک بار آزمایش بیماری سل را باید تکرار کنید وهمیشه از دکتر خود در مورد احتمال ابتلا به سل بپرسید. اگر مادر HIV مثبتی هستید که فرزندتان بعد از اینکه HIV مثبت شدید بدنیا آمده است؛

* حتماً فرزندتان در سن ۹ تا ۱۲ ماهگی باید آزمایش سل بدهد.

اگرمن مبتلا به سل نهفته باشم؛ آیا با دارو می توان از پیشرفت و تبدیل شدن آن به بیماری سل فعال جلوگیری کرد؟

بله، داروی ایزونیازید ازتبدیل شدن سل نهفته به بیماری سل فعال جلوگیری می کند.

• برای افرادی که HIV مثبت هستند همراه ایزونیازید، ویتامین ب ۶ هم تجویز می شود که از صدمه دستگاه عصبی پیشگیری می کند.
• به محض اینکه متوجه شدید HIV مثبت هستید آزمایش سل بدهید.
• در صورتیکه نتیجه آزمایش مثبت بود (ولی سل فعال نداشتید)؛
• احتمال زیاد پزشک برای مدت حداقل ۱۲ ماه جهت جلوگیری ازتبدیل شدن سل نهفته به بیماری فعال داروی ایزونیازید برایتان تجویز خواهد کرد.
• این مدت به این دلیل طولانی است که میکروب های سل به آهستگی از بین می روند.
• داروها را دقیقاٌ طبق دستور پزشک استفاده کنید.
• اگر حامله هستید احتمالاً بازهم دکتر برایتان ایزونیازید تجویز خواهد کرد (ولی معمولاً توصیه خواهد کرد که بعد از ۳ ماهگی شروع به مصرف بکنید).
• چنانچه میکروب این بیماری با داروی ایزونیازید از بین نرفت دکتر داروی دیگری (احتمالاًریفامپین) جهت پیشگیری از سل فعال تجویز خواهد کرد.

اگر من مبتلا به بیماری سل فعال باشم، آیا بهبود پیدا خواهم کرد؟

بله ؛ داروهای ضد سل در بدن اشخاص HIV یا ایدز مثبت بخوبی بدن اشخاص بدون HIV عمل می کند.

داروهای متعددی برای درمان این بیماری وجود دارد و درچند هفته اول ممکن است چند داروی مختلف بطور همزمان برایتان تجویز شود که بعد از چند هفته علایم بیماری ناپدید می شوند ولی به خاطر داشته باشید که میکروب بیماری سل خیلی آهسته از بین می رود.

بنابراین حتماً داروهایتان راهمان طوریکه دکتر دستور داده است مصرف کنید.

آیا بیماری سل از من به دیگران سرایت می کند؟

بله، اگر مبتلا به بیماری سل ریوی و یا سل گلو باشید احتمالاً می توانید بیماری را به دیگران منتقل کنید.

• بنابراین به مدت چند هفته باید در منزل بمانید.
• و از حضور در محل کار و یا مدرسه خودداری کرده و استراحت کنید.
• بعد از چند هفته از شروع مصرف داروها دیگر خطر سرایت وجود ندارد.
• ولی باید حداقل ۶ تا ۹ ماه دیگر هم به مصرف داروهایتان ادامه بدهید تا بیماری بطور کامل درمان شود.
• معمولاً پزشک به شما خواهد گفت که چه زمانی می توانید به محل کار و یا مدرسه برگردید.
• داروهای ضد سل موجی ضعف وبی حال نمی شود.
• همچنین برقدرت کار کردن و همینطور توانایی جنسی شما اثر بدی نخواهد داشت.

من برای بیماری ایدز داروی پروتئاز اینهیبیتور (protease inhibitors) مصرف می کنم؛ آیا می توانم داروی ضد سل را هم بطور هم زمان بخورم؟

بله می توانید بطورهم زمان مصرف کنید، ولی باید بدانید که این دو دارو ممکن است روی یکدیگر اثر داشته باشند.

بنابراین انتخاب ترکیب دارویی برای شما برعهده پزشک خواهد بود.

بیماری سل مقاوم به درمان چیست؟

• وقتیکه میکروب این بیماری با داروی خاصی از بین نرود به آن میکروب مقاوم می گویند.
• این بیماری زمانی مقاوم به درمان می شود که بیمار داروهایش را به مدت کافی و یا به میزان کافی مصرف نکرده است.
• بنابراین همیشه دقیقاً طبق دستورپزشک داروهایتان را مصرف کنید.
• بیماران مبتلا به سل مقاوم به درمان می توانند بیماری خود را به دیگران پخش کنند.
• سل مقاوم به درمان معمولاً در بیمارانی دیده می شود که در مناطقی که شیوع سل زیاد است زندگی می کنند. مانند:

• آفریقا،
• آسیای جنوب شرقی،
• و آمریکای لاتین.

• وقتی که تعداد زیادی از داروها نتوانند بیماری سل را درمان کنند، میکروب سل دارای “مقاومت چند دارویی” (MDR TB) است.
• چنین بیمارانی باید حتماً به پزشکانی مراجعه کنند که در امر معالجه مقاومت چند دارویی تبحر خاص دارند و قادرند بهترین گروه دارویی را برای مبارزه با میکروب توصیه کنند.

 

چنانچه احتیاج به مشاوره آنلاین پزشکی دارید، به متخصصان ما در سامانه ایزوویزیت مراجعه نمایید.