پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
اگر چه طرح جمع‌آوری قلیان‌ها و ممنوعیت استفاده از آن‌ها در اماکن عمومی از سوی وزارت بهداشت، با سازی ناهماهنگ از سوی نهاد‌های مختلف مثل نیروی انتظامی و وزارت کشور همراه بود و به دنبال آن اعتراض قهوه‌خانه‌داران و بلاتکلیفی مردم، پای رئیس جمهوری را هم به میدان باز کرد و دستور وی در مورد استعمال قلیان در قهوه‌خانه‌های دارای مجوز مدتی نقل محافل شد، اما سکوت وزارت بهداشت، شاید منجر به آن شد که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در حالی‌که تنها ۲ روز به پایان سال باقی مانده بود، طرح آزمایشی اکسیژن‌درمانی به جای قلیان را در سفره‌خانه‌های تهران اجرا کند؛ طرحی که طراحان آن ادعا می‌کنند دارای گواهینامه‌های مربوطه از وزارت بهداشت، سازمان استاندارد و کمیته گردشگری سلامت سازمان میراث فرهنگی و دانشگاه علوم پزشکی تهران است.
قلیان حاوی اکسیژن توسط مبتکری به نام نادر مظفری طراحی و ساخته شده است. در این قلیان اکسیژنی، به جای مواد دخانی، منبع اکسیژن بر روی قلیان نصب شده و دود بالنی جهت سرگرمی در آن استفاده می‌شود.
با استفاده از این قلیان‌ها به جای خروج و پخش دی‌اکسید کربن و مواد دخانی در فضا، اکسیژن مازاد در فضا منتشر شده و باعث ایجاد هوای پاک و مناسب برای تنفس در این مکان‌ها برای افراد خواهد شد.
این قلیان از یک بالن حاوی اکسیژن، منبع آب، شیلنگ دمی اکسیژن و لوله‌های حمل اکسیژن تشکیل شده و علاوه بر این، به آب قلیان اسانس‌های مختلف می‌افزایند تا محتوای اکسیژن بوهای مختلفی داشته باشد.
وزارت بهداشت انکار می‌کند
در حالی‌که گفته می‌شود چنین طرحی مورد تایید وزارت بهداشت قرار گرفته و حتی در گزارش صدا و سیما هم بر این نکته تاکید شد، ولی ظاهرا نظر کارشناسان وزارت بهداشت چیز دیگری است.
خدیجه محصلی، کارشناس کمیته کنترل دخانیات وزارت بهداشت ضمن اعلام مخالفت و عدم تایید قلیان‌های حاوی اکسیژن از سوی این وزارتخانه به همشهری می‌گوید: ما به عنوان کارشناسان کمیته کشوری کنترل دخانیات با شکل قلیان به هر صورت مخالفیم.
«در کل هر چیزی که باعث تبلیغ مواد دخانی شود از نظر ما مغایر با قانون است.» این کارشناس با اشاره به این عبارات ادامه می‌دهد: در ضمن خود بحث اکسیژن درمانی با این قلیان‌ها برای ما جای سؤال است، چون وارد شدن اکسیژن زیادی به بدن آن هم به طور متوالی و در مدت زمان طولانی برای شخص مسلما مضر است.
وی با اشاره به مکاتبات صورت گرفته با وزارت بهداشت برای اجرای طرح قلیان‌های حاوی اکسیژن ادامه می‌دهد: در این مکاتبات وزارت بهداشت نظر خود را اعلام کرده و معتقدیم این طرح ضمن آن که برای قهوه‌خانه‌ها هزینه‌بر است، در سطح جامعه هم تبلیغی برای محصولات دخانی خواهد بود.
وی با تاکید بر تغییر حرفه در صنف هایی که استعمال دخانیات مهم ترین منبع درآمدی آن‌ها محسوب می‌شود، می‌گوید: در غیر این صورت قهوه‌خانه‌ها می‌توانند با جایگزین کردن غذاها و خدمات تفریحی دیگر که درآمدزایی معادل مواد دخانی دارند، به امرار معاش بپردازند.
به عقیده این کارشناس، البته وزارت بهداشت وظیفه معرفی این خدمات جایگزین را ندارد، چون همانطور که این صنف‌ها توانستند با نام رسوم سنتی، قلیان را به ویژه در طول سال‌های اخیر بین جوانان ترویج کنند، باید خدمات جاذبه‌دار دیگر را نیز پیش‌بینی کرده و به مردم ارائه کنند.
با شبه‌قلیان‌ها مخالفیم!
به گفته متخصصان ریه، مقدار اکسیژن خالص ۲۰ تا ۲۸ درصد وارد شده به بدن خطرناک نیست، اما اگر این مقدار به ۴۰ تا ۵۰درصد برسد، خطرناک بوده، آرواره‌ها را تخریب می‌کند و همچنین عوارض مخربی روی ریه دارد.
دکتر حسن آذری‌پور، عضو کمیته کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت نیز ضمن اشاره به این که این قلیان‌ها به هیچ وجه مورد تایید وزارت بهداشت نیستند، به همشهری می‌گوید: ما فقط اعلام کردیم اگر این قلیان‌ها خاصیت اکسیژن‌درمانی دارند، با توجه به این که اکسیژن خالص در حد مشخصی به لحاظ پزشکی عوارضی را برای فرد به همراه دارد باید تحت نظر کارشناسان قرار گیرد و مقدار اکسیژن آن مشخص شود، چون به هر حال اکسیژن خالص منجر به مسمومیت شده و در فرد استعمال کننده سردرد ایجاد می‌کند. همچنین منجر به اتساع عروق مغزی شده و برای فرد مشکلات چشمی به همراه می‌آورد. این کارشناس هم معتقد است که این قلیان‌ها، قباحت کشیدن قلیان را به هیچ وجه نمی‌پوشانند.
به گفته دکتر آذری پور، در یک دوره زمانی در کشورهای اروپایی سیگارهایی تهیه شده بود که شکل سیگار بودند ولی روشن نمی‌شدند، داخل آن هم مواد طعم‌دهنده قرار داشت، اما این کشورها بعد از مدتی به این نتیجه رسیدند که چنین سیگارهایی خیلی هم در ترک دخانیات موثر نیستند و این مشکل هم وجود داشت که این شبه‌سیگارها بین کودکان مد شوند، به طوری که در بزرگسالی به استعمال دخانیات روی بیاورند.
به عقیده این کارشناس وزارت بهداشت، در حال حاضر بخشی از نگرانی‌های ما در مورد این قلیان‌ها هم همین است. چون باید این اصل را بپذیریم که قلیان‌های اکسیژن‌رسان یا همان شبه‌قلیان‌ها هم در حال تسهیل کردن استعمال قلیان در بین جوانان هستند.
نشاطی در کار نیست
به گفته کارشناسان روزانه بیش از ۵۰ هزار نفر به قهوه‌خانه‌های سنتی در تهران مراجعه می‌کنند و چندین ساعت از اوقات خود را ندانسته برای آسیب‌رساندن به مجاری تنفسی صرف می‌کنند.
حداقل هزینه چنین اقدامی هم ۵ هزار تومان است. اما آیا کسانی که به طور ثابت قلیان یا سیگار مصرف می‌کنند، با مصرف قلیان‌های اکسیژن دار، نشاط ناشی از قلیان‌های حاوی تنباکو را تجربه خواهند کرد؟
دکتر زهرا حسامی، سرپرست واحد درمان مرکز تحقیقات کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این مورد توضیح می‌دهد: مسلما با توجه به این که این قلیان‌ها حاوی تنباکو نیستند، فرد حالت نشاط سابق ناشی از کشیدن قلیان‌های حاوی تنباکو را پیدا نمی‌کند و فقط دریافت‌کننده اکسیژن است، پس ممکن است بعد از یکی دو بار مصرف، سراغ همان قلیان‌های قبلی برود، ولی رفتار قلیان کشیدن همچنان ادامه دارد.
دکتر هومن شریفی، قائم‌مقام مرکز تحقیقات مبارزه با دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در این باره می‌گوید: کسانی که به طور دائم سیگار یا قلیان می‌کشند، بدنشان مقدار ثابتی نیکوتین احتیاج دارد و این افراد خود تعیین می‌کنند که چقدر نیکوتین در روز لازم دارند.
چنین کسانی به هر طریق این مقدار از نیکوتین را به بدن خود در طی روز می‌رسانند. پس کسی که به نیکوتین اعتیاد دارد، مسلما با استفاده از قلیان‌های حاوی اکسیژن هیچ نیکوتینی به بدنش نمی‌رساند و سراغ مواد دخانی دیگر می‌رود.
به عقیده دکتر شریفی، ورود قلیان‌های حاوی اکسیژن در واقع اعتراف به این نکته است که ما قادر به جمع‌آوری قلیان نیستیم و در مورد آن دست تسلیم بالا آورده‌ایم.
کارشناس مرکز کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح می‌کند: پس این قلیان‌ها به هیچ وجه جنبه درمانی ندارند و اگر هم قرار باشد برای کسانی که دائما سیگار یا قلیان مصرف می‌کنند خاصیت درمانی داشته باشد، باید تحقیقات زیادی روی آن‌ها صورت گیرد، چون افرادی که سیگاری هستند چه قلیان‌حاوی اکسیژن را مصرف کنند و چه قلیان حاوی نیکوتین و تنباکو، مطمئنا رفتار جستجوگرانه برای استعمال سیگار پیدا می‌کنند.
با این حال قائم‌مقام مرکز تحقیقات مبارزه با دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی توضیح می‌دهد: به هر صورت این واقعیت تلخ را باید بپذیریم که قلیان خرده فرهنگی از فرهنگ استعمال دخانیات است.
وی خاطرنشان می‌کند: در مجموع در مورد مواد مخدر اصطلاحی داریم به نام پارافرنالیا یا آلات و ادوات استفاده از مواد مخدر که این آلات و ادوات در جوامع مختلف متفاوت هستند. قلیان هم تداعی‌کننده استعمال دخانیات است.
ما می‌خواهیم با ورود قلیان‌های جدید ماهیت قلیان را عوض کنیم، درست مثل اینکه انتظار داشته باشیم فرد با چوب‌سیگار اکسیژن را وارد ریه‌های خود کند
