اختلالات خواب در زنان

زنان دو برابر مردان به اختلالاتی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن دچار می شوند. زنان جوان تر خواب عمیق تری دارند، با آشفتگی و بی نظمی کمتر. اما برخی زنان در طول سال های باروری خود مستعد ابتلا به اختلالات خواب هستند. اختلال شایع خواب در زنان تا سال های اخیر مورد توجه قرار نگرفته بود و چند سالی است که شرکت های داروسازی به فکر رفع اختلالات خواب در زنان افتاده اند.
اختلالات خواب در زنان
عوامل متعددی در خواب زنان تاثیر می گذارند. تغییر میزان ترشح هورمون های زنانه، استرس، بیماری، روش زندگی و محیط خواب از جمله این عوامل هستند.
– نوسانات هورمونی: نوسانات هورمونی مرتبط با قاعدگی معمولا بر الگوهای خواب، حالات و نحوه واکنش نسبت به استرس اثر می گذارند. بسیاری از زنان پیش از قاعدگی دچار اختلالات خواب می شوند. سخت به خواب رفتن و از خواب برخاستن، راه رفتن در خواب و خواب آلودگی در طی روز، همگی با تغییرات هورمونی پیش از قاعدگی ارتباط دارند. بی خوابی یکی از شایع ترین علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS ) زنان است.
– حاملگی: حاملگی نیز ممکن است خواب را مختل کند. در سه ماه اول بارداری زنان به خواب بیشتری نیاز دارند و معمولا در طول روز احساس خواب آلودگی می کنند. در سه ماهه دوم، وضعیت خواب بهتر می شود. اما در سه ماهه سوم زنان کمتر می خوابند و بیشتر بیدارند. شایع ترین دلایل بروز اختلال خواب در این دوران عبارت اند از: دفع مکرر ادرار، سوزش سر دل، احساس ناخوشی عمومی، حرکات جنین، کمردرد، گرفتگی عضلات پا و کابوس های شبانه. تورم حفره های بینی نیز ممکن است باعث خروپف و وقفه تنفسی شبانه در دوران حاملگی شود.
– استرس های روانی- اجتماعی: شاید بتوان گفت که استرس های روانی- اجتماعی بیشتر از تغییرات هورمونی مانع خواب می شوند. بسیاری از زنان جوان، برای سازگار شدن با شرایط کاری و نقش های مادری و همسری، کمتر می خوابند و به ناچار خستگی و سایر عوارض خواب ناکافی را نادیده می گیرند. در حدود ۳۰ درصد از زنان شاغل دچار اختلالات خواب هستند.
– افزایش سن: مشکلات مربوط به خواب در زنان بالای ۴۰ سال بیشتر است. با افزایش سن، بروز تغییرات فیزیکی و هورمونی در بدن زنان، خواب آنان را سبک تر می کند. اختلالات خواب در دوران یائسگی به مراتب شایع تر است. زنان اغلب در طول شب بیدار و در طول روز خسته ترند. گرگرفتگی و تعریق شبانه ناشی از پایین بودن سطح استروژن نیز ممکن است این مشکلات را تشدید کنند. خرناس کشیدن در زنان یائسه شایع تر است و می تواند خوابشان را مختل کند. زنان در دوره بعد از یائسگی خواب سبک تری دارند و دفعات بیشتری در طول شب از خواب بیدار می شوند. درد، غم و غصه، نگرانی، مصرف بعضی داروها و مشکلات تنفسی نیز می توانند در زنان یائسه اختلالات خواب ایجاد کنند.
شایع ترین اختلال خواب در زنان
شایع ترین اختلال خواب در زنان بی خوابی مفرط است، یعنی سخت به خواب رفتن و تداوم نیافتن خواب، یا زود بیدار شدن و ناتوانی در از سرگرفتن خواب. سایر اختلالات متداول خواب شامل اختلال تنفسی در حین خواب، سندروم پاهای بی قرار، اختلال حرکتی دوره ای اندام ها و حمله خواب است.
– اختلال تنفسی در حین خواب: اختلال تنفسی در حین خواب (وقفه تنفسی) با خرناس های بلند، تنفس منقطع، خواب منقطع و خواب آلودگی در طی روز همراه است.
– سندروم پاهای بی قرار و اختلال حرکتی دوره ای اندام ها: سندروم پاهای بی قرار و اختلال حرکتی دوره ای اندام ها نیز می توانند خواب را عمیقا مختل کنند. عوامل ایجادکننده این اختلالات ناشناخته اند. سندروم پاهای بی قرار با احساس ناراحتی و خستگی در پاها پیش از شروع خواب همراه است که با حرکت دادن آنها تسکین می یابد. اختلال حرکتی دوره ای اندام ها باعث حرکات دوره ای پا می شود و فرد را از خواب بازمی دارد. هر دو این اختلالات ممکن است باعث بی خوابی مفرط شوند و در افراد مسن شایع ترند.
– حمله خواب: حمله خواب میل شدید و مقاومت ناپذیر نسبت به خواب است و باعث خواب آلودگی بیش از اندازه در طول روز می شود. بیماران دچار حمله خواب اغلب خواب منقطعی دارند.
علل اختلالات خواب در زنان
– تغییر میزان ترشح هورمون ها: تغییر میزان ترشح هورمون ها در دوران قاعدگی ممکن است خواب شبانه را مختل کند و باعث خستگی و خواب آلودگی درطول روز شود. اثر مستقیم تغییر میزان هورمون ها بر الگوی خواب و اثر غیرمستقیم آن بر احساسات و هیجانات است. درحدود ۸۰ درصد زنان، علائم سندروم پیش از قاعدگی گزارش شده است.
– کاهش میزان هورمون استروژن: کاهش میزان هورمون استروژن در دوران یائسگی ممکن است باعث گرگرفتگی شود که خواب را مختل می کند. حدود دوسوم زنان یائسه دچار اختلالات خواب می شوند. با پایین رفتن میزان ترشح استروژن در دوران یائسگی، احتمال خرناس کشیدن و اختلالات تنفسی حین خواب نیز بیشتر می شود. خرناس کشیدن در دوران حاملگی نیز، بخصوص در سه ماه آخر، افزایش می یابد و خطر ابتلا به فشار خون بالا و تولد نوزاد با
وزن کم را افزایش می دهد.

– اختصاص دادن زمان کم به خود: در جوامع امروز، بسیاری از زنان نقش های متفاوتی بر عهده دارند. آنان همسر، مادر، پرستار والدین و شاغل اند. در نتیجه، زمان بسیار کمی را به خود اختصاص می دهند و اغلب از خواب خود می کاهند. اختلال خواب و استرس ازجمله عوارض بی خوابی های طولانی مدت هستند.
– نوع شغل و شیوه زندگی: نوع شغل و شیوه زندگی نیز می تواند در بروز اختلالات اولیه خواب دخیل باشد. زنان شاغل در شیفت های چرخشی و شبانه احتمالا مشکلات خواب را تجربه می کنند. بی تحرکی و ورزش نکردن نیز از عوامل بروز مشکل در به خواب رفتن است. زنانی که برنامه خواب نامنظمی در آخر هفته ها دارند، در تنظیم مجدد ساعت بیولوژیکی بدن خود با مشکل روبه رو می شوند.
– مصرف کافئین، نیکوتین و داروهای محرک: مصرف کافئین، نیکوتین یا سایر داروهای محرک در حوالی ساعات خواب ممکن است مانع از به خواب رفتن شود. الکل هم می تواند باعث از هم گسیختگی خواب و کابوس های شبانه شود.
– افسردگی و اضطراب: افسردگی و اضطراب در زنان شایع تر از مردان است و می تواند باعث اختلالات خواب شود. بروز این تغییرات روانی در برخی از زنان با چرخه قاعدگی مرتبط است. اضطراب مانع از شروع خواب و افسردگی موجب بسیار زود بیدار شدن از خواب می شود.
– افزایش سن: اختلالات خواب در زنان مسن تر شایع تر است.
– اضافه وزن: اضافه وزن و چاقی احتمال ابتلای زنان به اختلالات خواب را افزایش می دهد.
علائم اختلالات خواب در زنان
اختلالات خواب در زنان دارای سه علامت شایع است که معمولا همزمان با یکدیگر بروز می کنند:
– مشکل در شروع خواب: این مشکل در زنان جوان شایع تر است و غالبا با اختلالات اضطرابی و داشتن زندگی پراسترس مرتبط است.
– مشکل در ادامه خواب: بیدار شدن های مکرر بیشتر در زنان مسن شایع است. این علامت ممکن است نشانه اختلال حرکتی دوره ای اندام ها باشد. ورم مفاصل، درد و بی قراری در سه ماه آخر بارداری نیز ممکن است باعث بیدار شدن های متعدد شود.
– خواب آلودگی بیش از اندازه در طول روز: در زنان مسن تر و یائسه، اختلال حرکتی دوره ای اندام ها و وقفه تنفسی حین خواب ممکن است به خواب آلودگی بیش از اندازه در طول روز منجر شود. در زنان جوان تر، محرومیت از خواب و حمله خواب بیشتر باعث خواب آلودگی شدید روزانه می شود.