آشنایی با اسپرم و بررسی علل ناباروری مربوط به مردان

علل ناباروری مربوط به مردان را در این مقاله بررسی خواهیم کرد. پژوهشگران علوم پزشکی می گویند در زوج هایی که مشکل ناباروری دارند در قدم اول بهترین کار بررسی مرد است چرا که این کار هم ساده تر و هم مقرون به صرفه است.
بر خلاف تصور مردم جامعه، از میان ۱۰۰ زوج نابارور ۵۰ درصد از مشکل مربوط به زنان است و ۵۰ درصد از مشکل ناباروری مربوط به مردان است .

علل ناباروری مربوط به مردان

علل ناباروری مربوط به مردان ممکن است مربوط به خود سلول‌های جنسی، اختلالات آناتومی، اختلالات هورمونی و یا ناهنجاری‌های ژنتیکی باشد.

۱- اختلالات مربوط به اسپرم

۹۰درصد ناباروری‌های علل ناباروری مربوط به مردان به سبب کاهش تعداد اسپرم( اولیگواسپرمی )، شکل غیر طبیعی اسپرم ( تراتواسپرمی )  و یا اختلال در قدرت حرکتی اسپرم (آستنواسپرمی ) باشد.

اختلال اولیگواسپرمی به حالتی اطلاق می‌شود که  تعداد اسپرم کمتر از ۲۰ میلیون در هر میلی لیتر مایع سیمن باشد.

در این حالت فرد نابارور است. همچنین برای آنکه اسپرم بتواند فالوپ را شنا کند و به تخم برسد تا آن را بارور کند لازم است قدرت حرکتی مناسبی داشته باشد.

اگر ۶۰درصد اسپرم‌ها قدرت حرکتی نرمال داشته باشند حداقل میانگین کیفیت را دارند. اختلال آستنواسپرمی که در آن کمتر از ۴۰درصد اسپرم‌ها قادر به حرکت با سرعت مناسب در جهت مستقیم هستند یک اختلال ناباروری است.

اختلال تراتواسپرمی که اختلالات موفولوژیکی اسپرم است از دیگر دلایل ناباروری مرتبط با نقص اسپرم است.

۲- اختلالات آناتومی

• اختلال عملکرد عضلات مثانه که می‌تواند ناشی از جراحی مثانه یا پروستات، آسیب دیدگی انتهای نخاع، بیماری‌هایی نظیر دیابت یا اکروزیس باشد. همچنین مصرف داروهای آرامبخش، داروهای مخدر، آنتی سایکوتیک‌ها و داروهای فشار خون می‌تواند به صورت موقت سبب اختلال عضلات مثانه شود.

• مسدود بودن مجاری اپیدیدیم و دفران که ممکن است در اثر التهاب یا عفونت باشد.

• اختلالات مادرزادی بیضه‌ها نظیر کریپتوکیدیسم و هایپوسپدیا.

۳- اختلالات هورمونی

به طور کلی توان باروری چه در مردان و چه در زنان تحت کنترل هورمون‌های محور هیپوتالاموس-هیپوفیز می‌باشد.

هورمون آزاد کننده‌ی گناد و تروپین (GnRH) از هیپوتالاموس ترشح می‌شود و با اثر بر روی هیپوفیز تولید و آزاد شدن هورمون‌های LH و FSH را تحریک می‌ِکند.

FSH تولید اسپرم در لوله‌های اسپرم ساز و LH تولید هورمون تستسترون توسط سلول‌های لیدیگ را تحریک می‌کنند.

اختلال در تولید و ترشح این هورمون‌ها که ممکن است در اثر وجود تومور در محور هیپوتالاموس– هیپوفیز، رادیوتراپی و مصرف برخی داروهای تقویتی در ورزشکاران باشد بر میزان تولید و کیفیت اسپرم ها اثر می‌گذارد.

از عواملی که سبب ناباروری در مردان می‌شود می‌توان موارد زیر را  برشمرد:

• بیماری‌های مقاربتی نظیر عفونت به باکتری سوزاک می‌تواند سبب ناباروری در هر دو جنس شود. چنین عفونت‌های می‌تواند سبب آسیب دیدن و مسدود شدن مسیر حرکت اسپرم شود.
• سن؛ با افزایش سن تعداد اسپرم‌ها و کیفیت آنها ممکن است کاهش یابد.
• تنش‌های جسمی، ذهنی و استرس‌های عاطفی می‌تواند تعداد اسپرم‌ها را به طور موقت کم کند، که ممکن است ناشی از تغییر در سطوح هورمون‌های جنسی باشد.
• مصرف مواد مخدر، نوشیدن زیاد الکل و سیگار کشیدن از جمله عاداتی است که سبب کاهش تعداد و  قدرت حرکت اسپرم‌ها می‌شوند.
• در معرض قرار گرفتن طولانی مدت با عناصر سنگین (نظیر سرب، کادمیوم، آرسنیک) و سموم شیمیایی به ویژه علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها  و میدان‌های قوی الکترومغناطیسی می‌تواند کیفیت و تعداد اسپرم‌ها را کاهش دهد.
• بیماری‌هایی نظیر دیابت، ایدز، حملات قلبی، نقص کلیه و کبد، سندرم کوشین و آنمی ممکن است روی باروری مردان اثر گذارد.

همچنین در سرطان بیضه عموماً تولید اسپرم وجود ندارد. در مورد سایر سرطان‌ها روش‌های درمانی نظیر شیمی درمان و رادیودرمانی می‌تواند سبب کاهش قابل توجه کیفیت و تعداد اسپرم و حتی تخریب اندام‌ها و غدد تولید مثلی گردد.

تعداد بسیار زیادی از مردان به دلیل پایین بودن کیفیفت اسپرم ها قدرت باروری ندارند ، و پزشکان به آنان توصیه می کنند که برای افزایش قدرت باروری اسپرم ها، هر دو سه روز یک بار رابطه جنسی داشته باشند  اما نتایج تحقیقات جدید محققان نشان داده است که زمان نقش بسیار مهمی در باروری این افراد دارد .

نتیجه یک تحقیق نشان می دهد مردانی که به علت آسیب دیدگی اسپرم توانایی بارورسازی پایینی دارند، اگر به مدت یک هفته هر روز از طریق همبستری،انزال داشته باشند، کیفیت اسپرمشان بهبود می یابد.

یک محقق استرالیایی با اعلام نتایج پژوهشهای خود گفت:

در حالی که پیش از این به زوج ها توصیه می شد هر دو سه روز یک بار رابطه جنسی داشته باشند ولی تحقیقات او نشان می دهد همبستری هر روزه به ارتقای سلامت اسپرم ها کمک می کند.
دکتر دیوید گرینینگ می گوید در تحقیقاتش بر ۱۱۸ مرد آزمایش انجام داده و نتیجه کارش رضایت بخش بوده است.

به گفته دکتر گرینینگ میزان آسیب دیدگی اسپرم در هشتاد درصد مردانی که مورد آزمایش قرار گرفتند،بعد از یک هفته انزال روزانه،۱۲ درصد کاهش یافت.

در این حال،به علت انزال روزانه میزان اسپرم های خارج شده در هر رابطه جنسی که این مردان برقرار می کردند از ۱۸۰ میلیون به حدود ۷۰ میلیون کاهش پیدا می کرد ولی به گفته آقای گرینینگ این رقم همچنان در دامنه مطلوب برای برخورداری از قدرت باروری است.

به گفته گرینینگ، برقراری رابطه جنسی هر روزه به افزایش تحرک اسپرم ها نیز کمک می کند.

آسیب دیدگی اسپرم ها

باور عمومی میان محققان این است که هر چه اسپرم ها به مدت طولانی تری در بیضه ها باقی بمانند به خاطر شرایط محیطی و دمای بدن دچار آسیب دیدگی بیشتری می شوند.در این حال،رادیکال های آزاد که به ماده وراثتی سلول ها آسیب می زنند نیز در این محیط وجود دارد که با آسیب رساندن به ساختار دی ان ای اسپرم ها قدرت باروری را کاهش می دهد.

از سوی دیگر، دیوید گرینینگ هشدار می دهد که رابطه جنسی مستمر و مداوم با کاهش تعداد اسپرم های خارج شده در هر انزال می تواند خطر کاهش قدرت باروری را به همراه داشته باشد.او توصیه می کند بهترین راه برای تقویت قدرت بارداری،برقراری رابطه هر روزه در دوره تخمگذاری زنان است.

دیوید گرینینگ همچنین با اشاره به کاهش تمایل افراد به برقراری رابطه هر روزه با افزایش سن،بهترین سن باروری را سنین جوانی می داند.وی گفت:«ما برای باروری در جوانی خلق شده ایم».

پزشکان دیگر با جالب دانستن آزمایش های آقای گرینینگ می گویند این نتیجه شاید برای همه مردان مفید نباشد.

به گفته دکتر آلن پیسی از دانشگاه شفیلد انگلیس،همبستری هر روزه توانایی بارورسازی مردانی را که تولید اسپرم پایینی دارند،کاهش می دهد

●علل ناباروری مربوط به مردان و کیفیت اسپرم:

• کشیدن سیگار معمولاً سبب کاهش تعداد اسپرم و تحرک ضعیف می شود. تحقیقات اخیر نشان دادند زمانی که هم مرد و هم زن سیگار می کشند, احتمال ناباروری تا ۶۴% بالا می رود.
• استفاده درازمدت از حشیش توسط مردان سبب کاهش اسپرم و سالم افزایش اسپرم و افزایش اسپرم ناقص می شود.
• مصرف زیاد الکل سبب کاهش تولید اسپرم سالم توسط مردان می شود.
• فعالیت شدید بدنی سبب کاهش تولید اسپرم می شود.
• کمبود ویتامین C سبب می شود که اسپرم ها به هم بچسبند و این حالت سبب ۱۶% موارد ناباروری در مردان می شود.
• بعضی از آنتی بیوتیک ها به طور موقت سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرم ها در مردان می شوند. بعضی از این آنتی بیوتیک ها شامل اریترومایسین, نیتروفورازون یا نیتروفورانتوئین هستند.
• تماس با حشره کش ها, سموم آفت کش, حلال های آلی, سرب, تشعشعات یونیزه, فلزات سنگین و مواد شیمیایی سمی سبب کاهش قدرت باروری در مردان می شود. مردانی که در محیط شغلی خود با این مواد سرو کار دارند, (چاپخانه ها, سرب, سموم کشاورزی, دستگاههای رادیولوژی و … ) باید از پوشش ها و ماسک های محافظ استفاده نمایند.
• سوء تغذیه و مصرف ناکافی غذاهای ضروری سبب اختلال در تولید و کار اسپرم ها می شود.
• بیضه ها نباید زیاد گرم شوند. سعی کنید شورت ها ی تنگ نپوشید. مردانی که مشکل ناباروری دارند, نباید از دوش آب گرم, سونا استفاده کنند و همچنین کار در محیط گرم برای آنها مفید نمی باشد.
• فاصله گذاری در فعالیت جنسی (۳ تا ۶ روز در هفته), سبب افزایش حجم و قدرت باروری می شود. ولی اگر وقفه زیادی در فعالیت جنسی ایجاد شود, سبب می شود که اسپرم ها تخلیه شده و پیر و نا توان و کم تحرک شوند

●   دیگر عوامل آن:

• استفاده از داروهای استروئیدی آنابولیک (این داروها توسط افرادی که می خواهند دارای اندام های عضلانی حجیم شوند استفاده می شود, این داروها سبب می شوند که بدن نتواند هورمون تستوسترون را به طور طبیعی بسازد که سرانجام سبب کاهش تولید اسپرم خواهد شد. (بسیاری از ورزشکارانی که به عنوان دوپینگ از این داروها استفاده مکرر می کنند, دچار این مشکل خواهند شد).
• داروی سولفاسالازین (این دارو برای درمان اختلالات گوارشی به کار می رود.)
• داروی کتوکونازول (ضد قارچ)
• داروی آزولفیدین (Azulfidine) – این دارو برای درمان بیماری گوارشی کولیت اولسروبه کار می رود.
• واریکوسل (کلافی از وریدهای اضافی دور لوله منی بر را می گیرند و سبب گرمی بیش از حد آن، می شوند که این حالت سبب آسیب رسانی به اسپرم ها و کشتن آنها خواهد شد.
• عفونت دستگاه تناسلی (مثل التهاب پروستات, التهاب لوله های اپیدیدیم در بیضه, التهاب بیضه (ارکیت).
• بیماری اوریون, (که سبب آلوده شدن بیضه ها می شود).
• ضربات وارده به بیضه
• مصرف داروی دی اتیل استیل استرول (DES) توسط مادر در دوران بارداری (سبب کاهش اسپرم و ناهنجاری اسپرم می شود)
• تب
• داروهای ضد سرطان (شیمی درمانی)
• نقص انسدادی در لوله منی بر
• صدمات وارده به کانال های اسپرماتیک در بیضه (به علت بیماری های سوزاک و عفونت کلامیدیا)
•  سوء تغذیه و کم خونی, سل
•  استرس شدید در زندگی

تحقیقات جدید درباره علل ناباروری مربوط به مردان

●  علل ناباروری مربوط به مردان: تأثیر الکل، دخانیات و داروها بر باروری:

بسیاری از افراد از آسیب هایی که مصرف الکل و استعمال دخانیات دردورۀ بارداری بر چنین وارد می کند آگاهی دارند اما بسیاری از زوج ها باور نمی کنند که استعمال دخانیات و مصرف الکل بتواند قدرت باروری آن ها را مختل کند.

البته خبر خوبی که در این مورد می توان داد این است که اثرات اینها بر باروری همیشگی نیست و بعد از توقف مصرف آن ها، اثرات زیانبارشان بر باروری از بین رفته و وضعیت شخص به حالت عادی بر می گردد.

نقش الکل نوشیدن الکل می تواند باعث کاهش تعداد اسپرم های غیر طبیعی و کاهش درصد اسپرم های دارای قابلیت تحرک شود.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز:

الکل از طریق تأثیر بر فرآیند تولید و آسازی تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) نیز می تواند روی باروری مرد اثر کند.
الکل چون بر کبد اثر می گذارد می تواند باعث تجمع هورمون های جنسی زنانه (که در مرد هم به طور طبیعی مقدار کمی تولید می شود) در بدن مرد شده از این طریق باعث کاهش قدرت جنسی و تعداد اسپرم ها شود. الکل همچنین می تواند باعث کاهش جذب عناصر غذایی مثل روی به داخل بدن شود.
روی ماده غذایی مهمی است که در باروری مرد نقش حیاتی دارد. برای ساخته شدن لایۀ خارجی اسپرم و دم آن باید مقدار کافی روی وجود داشته باشد و نیز این عناصر با غلظت بالایی در اسپرم یافت می شود.

کاهش در غذای مرد می تواند تعداد اسپرم ها را کاهش می دهد. مصرف زیاد الکل می تواند باعث توقف عادت ماهیانه و تخمک گذاری در زن ها شود.
اگر چه نوشیدن مقادیربالاتر الکل می تواند بر باروری شما اثر منفی داشته باشد. لذا نمی توان گفت نوشیدن مقدار کمتر آن خالی از اشکال است بلکه می توان گفت مقدار اندک آن نیز برای شما ( که می خواهید باردار شوید) زیاد است.
مصرف الکل توسط زنان باردار احتمال سقط را تا دو نیم برابر زنان عادی افزایش می دهد و اگر زنی هم الکل بنوشد و هم سیگار بکشد، احتمال سقط در او چهار برابر زنان عادی می شود.

●  علل ناباروری مربوط به مردان: نقش دخانیات

بسیاری از مردم اطلاعات زیادی در خصوص سیگار کشیدن در بیماری های مختلف ریه مثل آمفیزم و سرطان ریه دارند و اکثراً از اثرات مخرب سیگار در حاملگی نیز مطلع هستند، اما افراد کمی از نقش سیگار در کاهش قدرت باروری زوج هخا اطلاع کافی دارند. دود توتون یا تنباکو حاوی چهار هزار نوع ترکیب شیمیایی است.

برخی از این ترکیبات عبارتند از: اکسید نیتروژن، آمونیاک، هیدروکربن های معطر، سیانید هیدروژن، کلرید وینیل، نیکوتین، سرب و کادمیم.
برخی خانم ها فقط هنگام بارداری سعی می کنند سیگار نکشند، غافل از اینکه دود سیگار می تواند شانس حامله شدن شما را نیز کاهش دهد.
سیگار کشیدن در مردان می تواند باعث کاهش تعداد اسپرم ها، افزایش اسپرم های غیر طبیعی و کاهش سطح تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) شود. دود سیگار همچنین می تواند باعث کندی و تنبلی اسپرم ها و نیز کاهش سطح ویتامین در خون شود.
کمبود و یتامین باعث می شود اسپرم ها به جای رو به جلو به همدیگر بچسبند و مصرف مقدار کافی ویتامین به طور روزانه می تواند باعث اصلاح این مشکل شود. استعمال دخانیات و در زنان می تواند باعث یائسگی زودرس شود و این موضوع برای زنانی که سنشان بالا است و می خواهند باردار شوند اهمیت حیاتی دارد.

●علل ناباروری مربوط به مردان:  نقش داروهای تفننی

طی سال های اخیر مصرف ماری جوانا و کوکائین سیر فزاینده ای داشته و برای بخشی از مردم به صورت بخشی از زندگی روزانه در آمده است.
البته افزایش مقبولیت اجتماعی این داروها دلیل بر بی ضرر بودن آن ها نیست. این داروها بر روی باروری شما و شوهرتان اثر منفی دارند اما در صورت ترک آن ها بعد از مدت کوتاهی اثرات منفی شان بر براروری از بیم می رود. مصرف آن ها در بارداری اثرات فاجعه باری بر روی جنین دارد.

●  بررسی ساختمان و آناتومی  اسپرم :

 ●  اسپرماتوژنز یا اسپرم‌زایی

در غدد جنسی نر یا بیضه، سلول‌هایی به نام اسپرماتوگونی وجود دارند که از تکثیر سلول‌های ژرمینال حاصل شده‌اند. این سلول‌ها پس از بلوغ فعال شده با چند تقسیم متوالی اسپرماتوزوئیدها را می‌سازند. جریان اسپرم‌زایی بدین گونه است:

ابتدا تعداد زیادی اسپرماتوگونی به وجود می‌آیند، هر یک از این سلول‌ها رشد کرده  و مقداری مواد را در خود ذخیره می‌کنند. و در پایان رشد خود به اسپرماتوسیت نوع اول تبدیل می‌شوند. این سلول‌ها هنوز دارای ۲N کروموزوم( دیپلویید) هستند. اسپرماتوسیت‌های نوع اول دوبار پشت سر هم تقسیم می‌شوند که به مجموعه این دو تقسیم، میوز می‌گویند. این سلول‌های تولیدی را اسپرماتوسیت نوع دوم ( N کروموزومی )می‌نامند.این‌ها نیز تقسیم شده و سلول‌های N کروموزومی دیگری به نام اسپرماتید را به وجود می‌آورند.

ساختمان اسپرم در انواع مختلف جانوران پر سلولی بسیار شبیه یکدیگر است و مهم‌ترین تفاوتی که در آن‌ها دیده می‌شود در دستگاه حرکتی آن‌هاست. اندازه اسپرم‌ها با اندازه افراد نر سازنده آن‌ها بستگی ندارد. مثلا” اسپرم فیل از اسپرم موش کوچک‌تر است. تعداد آن‌ها در مایع منی زیاد است، مثلا” تعدا آن‌ها در هر میلی‌متر مکعب در انسان ۱۰۰ هزار، در گاو یک میلیون، و در خروس چهار میلیون است.

اسپرم از کلمه یونانی اسپرما (به معنای بذر) گرفته شده است و به سلول‌های تناسلی مردانه اطلاق می‌شود. تولید مثل جنسی در انسان از نوع آنیزوگامی و اووگامی است. به این معنا تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای از لحاظ اندازه سلول‌های جنسی (گامت‌ها) دو جنس وجود دارد و سلول کوچک‌تر مربوط به جنس مذکر است که همان سلول اسپرم است.

●  تاریخچه اسپرم

برای اولین بار در سال ۱۶۷۷ به وسیله آنتوان وان لیونهوک با استفاده از میکروسکوپ مشاهده شد. او در آن هنگام گزارش کرد که انسان کوچکی درون اسپرم وجود دارد. احتمالا به این علت به این نظریه معتقد بود که هر اسپرم حاوی یک انسان کوچک کاملا شکل‌گرفته است که بعدا در رحم زن رشد می‌کند.

●  ساختمان اسپرم

سلول‌های اسپرم هاپلویید هستند، یعنی ۲۳ کرموزوم دارند و هنگامی که با ۲۳ کرموزوم تخمک زن ترکیب می‌شوند، یک سلول دیپلویید دارای ۴۶ کرموزوم را می‌سازند. سلول‌های اسپرم تقسیم نمی‌شوند و طول عمر محدودی دارند، اما وقتی پس از لقاح با سلول‌های تخمک ترکیب می‌شوند، سلول تخم یا زیگوت را به وجود می‌آورند که شروع به رشد و نمو می‌کند.

سلول اسپرم از یک سر، قطعه میانی و یک دم تشکیل شده است. سر حاوی هسته است که حاوی فیبرهای کروماتینی به شدت در هم پیچیده است که همان ماده ژنتیکی یا DNA سلول است و ۶ برابر نسبت به DNA سلول‌های عادی متراکم‌تر است. جلوی سر بخشی به نام آکروزوم قرار دارد که حاوی آنزیم‌های مورد استفاده برای نفوذ به تخمک زن است.

بخش میانی اسپرم یک هسته رشته‌ای مرکزی دارد و حاوی میتوکندری‌های فراوانی است که به دور این هسته پیچیده‌اند. این میتوکندری‌ها انرژی لازم برای حرکت اسپرم در طول دهانه رحم، رحم و لوله‌های رحمی را فراهم می‌کنند. دم اسپرم یا فلاژلوم حرکاتی شلاقی انجام می‌دهد که اسپرم را به جلو می‌راند.

سلول‌های اسپرم متحرک از طریق فلاژلوم حرکت می‌کنند و برای حرکت به سوی تخمک و لقاح نیاز به آب دارند. این سلول‌ها نمی‌توانند به خاطر ماهیت حرکت‌شان به عقب بازگردند. کیفیت و کمیت اسپرم شاخص اصلی کیفیت منی است که معیار توانایی منی برای لقاح محسوب می‌‌شود.

●  حرکت اسپرم به سوی تخمک

سلول اسپرم انسانی تنها در محیط‌های گرم زنده باقی می‌ماند. هنگامی که سلول‌های اسپرم بدن مرد را ترک می‌کند، قدرت زنده‌ ماندن آنها کاهش پیدا می‌کند و بسیاری از این سلول‌ها می‌میرند و کیفیت اسپرم کاهش پیدا می‌کند. سلو‌های اسپرم به دو گروه تقسیم می‌شوند، اسپرم‌های مونث که حاوی کرموزوم X هستند و پس از لقاح با تخمک جنین دختر و اسپرم‌های مذکر که حاوی کرموزوم Y هستند و پس از لقاح جنین پسر ایجاد می‌کنند. اسپرم انسان شامل یک سر به اندازه ۵ در ۳ میکرون و دمی به درازای ۵۰ میکرون است. دم اسپرم حرکتی شلاقی در یک مخروط بیضوی دارد که اسپرم را به جلو می‌راند (با سرعت یک تا ۳ میلی‌متر در دقیقه).

مایع منی ماهیتی قلیایی دارد و اسپرم‌ها به حداکثر سرعت حرکت خود در آن نمی‌رسند، مگر هنگامی که به واژن برسند که مایع‌های اسیدی واژن قلیایی بودن منی را خنثی می‌کند. در این هنگام فیبرینوژن ساخته شده در کیسه‌های منی باعث لخته‌شدن مایع منی می‌‌شود و این لخته اسپرم را حفاظت می‌‌کند. به محض آنکه حرکت سلول‌های اسپرم تشدید می‌شود، آنزیم فیبرینولیزین تولید شده به وسیله پروستات که در منی وجود دارد، لخته را حل می‌کند و اسپرم امکان پیدا می‌کند تا به طور مطلوب پیشروی کند.

فعال شدن اسپرم و افزایش سرعت حرکت آن در دستگاه تناسلی زنانه نقش مهمی در موفقیت اسپرم در نفوذ کردن به درون تخمک دارد. دم اسپرم یا فلاژلوم مانند ملخ یک قایق اسپرم را به جلو می‌راند و حاوی مجاری‌ای است که به طور اختصاصی ورود یون‌های کلسیم را امکان‌پذیر می‌کنند. به عقیده دانشمندان ورود ناگهانی کلسیم به درون دم اسپرم باعث بیش فعالی و سرعت گرفتن اسپرم می‌شود. لقاح اولین مانعی که اسپرم برای وارد شدن به تخمک با آن روبه‌رو است، گروهی از سلول‌ها به نام سلول‌های کومولوس است که دور تخمک را فراگرفته‌اند.

دومین مانعی که اسپرم باید از آن بگذرد، غشایی به نام زونا پلاسیدا است که در اطراف تخمک قرار دارد.

یکی از پروتئین‌هایی که در زونا پلاسیدا قرار دارد، به مولکول مکمل خود در اسپرم متصل می‌شود. این سازوکار قفل و کلید در هرگونه حیاتی اختصاصی است و بنابراین مانع آن می‌شود که اسپرم و تخمک گونه‌های متفاوت جانوری با هم ترکیب شوند.

هنگامی که اسپرم به تخمک می‌رسد، در ابتدا با لایه بیرونی تخمک به نام زونا پلاسیدا روبه‌رو می‌شود. اسپرم با کمک آنزیم‌هایی که در بخش جلوی سرش قرار دارد، می‌تواند تا حدی این غشا را حل کند. اما این آنزیم‌ها برای حل کردن کامل این غشا و اتصال آن به تخمک کافی نیستند.

در واقع اگر فعالیت حرکتی اسپرم قبل از رسیدن به تخمک تشدید نشده باشد و اسپرم به اصطلاح بیش‌فعال نباشد، توانایی نفوذ به تخمک را نخواهد داشت.حقایقی در مورد اسپرم در هر انزال منفرد مرد به اندازه نصف یک قاشق چای‌خوری پر یعنی ۷۵/۲ میلی‌لیتر منی خارج می‌شود که حاوی ۱۸۰ تا ۴۰۰ میلیون اسپرم است.

علل ناباروری مربوط به مردان : اگر شمار اسپرم‌ها از ۲۰ میلیون پایین‌تر بیاید، مرد را از لحاظ بالینی نابارور محسوب می‌کنند.

هر اسپرم حدود ۴۰ میکرون درازا دارد و حاوی ۲۳ کرموزوم است. اسپرم با سرعت ۷۵ سانتی‌متر در ساعت حرکت می‌کند و می‌تواند تا ۳ روز در دستگاه تناسلی زن زنده بماند.میزان‌های طبیعی در آزمایش اسپرم

●   چه خوراکی هایی موجب افزایش قدرت باروری مردان می شوند ؟

پژوهشگران در کشور اسپانیای برای ارزیابی اثر رژیم غذایی بر باروری، مردانی را که همراه همسرشان به یک کلینیک‌ ناباروری مراجعه کرده بودند، مورد بررسی قرار دادند. مردان دچار ناهنجاری‌‌های ژنتیکی، جسمی و هورمونی از این بررسی کنار گذاشته شدند. هر داوطلب دست کم دو نمونه منی برای آزمایش در اختیار گذاشت و هر کدام اطلاعاتی در مورد مصرف ۹۶ مورد ماده غذایی حین سال قبل ارایه دادند. پژوهشگران همچنین میزان هورمون‌های تناسلی را در این مردان اندازه‌گیری کردند و اطلاعاتی در مورد سایر عوامل دیگر که بر کیفیت اسپرم اثر می‌گذارد، مانند سیگار کشیدن، وزن بدن، مصرف الکل و قرارگیری به مواد آلاینده جمع‌آوری کردند.

این دانشمندان معیارهای سازمان جهانی بهداشت برای تقسیم‌بندی این افراد را به دو گروه اعمال کردند: یک گروه شامل ۳۰ مرد که کیفیت منی پایینی داشتند و گروه دیگر شامل ۳۱ مرد که کیفیت منی بهتری داشتند. این دو گروه از لحاظ سیگار کشیدن، مصرف الکل، چاقی، میزان قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های محیطی یا میزان هورمون‌ها تفاوتی نداشتند اما از لحاظ رژیم غذایی متفاوت بودند. مردان با کیفیت پایین اسپرم نسبت به مردان با کیفیت بهتر اسپرم، مقدار بیشتری گوشت قرمز، سیب‌زمینی و ماست پرچرب می‌خوردند.

علل ناباروری مربوط به مردان : رابطه ظاهری میان رژیم غذایی و کیفیت اسپرم

برعکس، مردان با کیفیت بهتر اسپرم مصرف بالای شیر کم‌چربی، صدف خوراکی، سبزی‌ها و میوه‌ها و شیرینی‌ها را داشتند. اما این رابطه ظاهری میان رژیم غذایی و کیفیت اسپرم به چه عاملی مربوط می‌شود؟ این بررسی غذاها و نه مواد مغذی را مورد ارزیابی قرار داده بود اما به نظر می‌رسد مردانی که میزان مصرف بالاتر کربوهیدرات (مواد نشاسته‌ای)، فیبرهای گیاهی، ویتامین‌ها (شامل مواد آنتی‌اکسیدان) دارند و مصرف پروتئین و چربی‌ آنها پایین‌تر است، کیفیت اسپرم بهتری دارند.

گوشت قرمز و لبنیات پرچرب به خصوص از لحاظ تاثیر روی اسپرم مورد توجه هستند. از آنجایی که مواد شیمیایی مانند PCB‌ها (بیفنیل‌های پلی‌کرینه)، حشره‌کش‌های ارگانیک و هورمون‌های جنسی در چربی محلول‌اند، ممکن است این مواد آلاینده وارد غذاهای پرچربی مانند گوشت قرمز و لبنیات پرچربی شوند.

گرچه این بررسی در اسپانیا این مواد شیمیایی را به طور مستقیم ارزیابی نکرده بود، پژوهش‌های قبلی این مواد را با کاهش قدرت باروری مردان مربوط کرده‌اند. یکی از این بررسی‌ها نشان داد مصرف مقدار زیاد گوشت گاو به وسیله مادر حین بارداری ممکن است آثار نابجایی بر رشد بیضه پسرش در طول زندگی جنینی بگذارد. اگر نتایج این پژوهش اسپانیایی تایید شود، آثار تغذیه فرد ممکن است در نسل آینده‌اش هم ادامه پیدا کند.

● اثر چربی‌های غذایی بر کیفیت اسپرم:

یک تحقیق دیگر در دانشگاه هاروارد نشان داده است مصرف غذاهای حاوی مقادیر زیاد چربی‌های اشباع‌ شده برای مثال همبرگر و سیب‌زمینی سرخ‌کرده و چربی‌های تک‌ اشباع‌ نشده که برای مثال در گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و مغزهای میوه خوراکی وجود دارد ممکن است به کیفیت اسپرم صدمه بزند. این بررسی نشان داد هرچه مردان میزان بیشتری از این چربی‌های اشباع شده بخورند با احتمال بیشتری ممکن است تعداد اسپرم‌های آنها و میزان فعالیت آنها کاهش یابد.

بر عکس،‌ مردانی که غذاهای حاوی چربی‌های سالم‌تر چند‌اشباع‌شده مانند اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ (که برای مثال در ماهی و غلات سبوس‌دار وجود دارند) مصرف می‌کردند، تعداد بیشتری اسپرم سالم‌‌تر و فعال‌تر داشتند. در این بررسی مردان با بیشترین میزان مصرف چربی‌ های اشباع‌ شده نسبت به مردان با کمترین میزان مصرف چربی‌ اشباع‌‌ شده ۴۱ درصد تعداد اسپرم کمتری داشتند و مردانی که بیشترین میزان مصرف اسیدهای چرب‌ تک‌ اشباع‌ نشده را داشتند نسبت به مردان با کمترین میزان مصرف اسیدهای چرب‌ تک اشباع‌ نشده ۴۶ درصد تعداد اسپرم کمتری داشتند.

به گفته این پژوهشگران

این یافته‌ها نشان می‌دهد که رابطه‌ای میان عوامل قابل‌تغییر سبک زندگی، در این مورد تغذیه و توان باروری مردان وجود دارد. هنوز معلوم نیست علت این رابطه میان انواع چربی‌ها و کیفیت اسپرم چیست اما انواع مختلف چربی به صورت‌های مختلفی در بدن سوخت‌ و ساز پیدا می‌کنند. چربی‌های چند اشباع‌ نشده بخش مهمی از غشای سلولی اسپرم‌ ها را تشکیل می‌دهند و ممکن است بر توانایی اسپرم بر بارور کردن تخمک اثر بگذارند. این نوع چربی‌ها همچنین ممکن است تولید هورمون‌های تناسلی را نیز تحریک کنند.

دانشمندان می‌گویند اینکه تغییر نوع تغذیه بتواند به باروری یک مرد معین کمک کند،‌ بستگی به وضعیت آن مرد دارد. گرچه تفاوت ۴۰ درصدی در شمار اسپرم‌ ها زیاد است، این تفاوت در برخی از مردان ممکن است مهم باشد و در برخی دیگر نه. اگر مردی شمارش اسپرم حدمرزی داشته باشد، مثلا ۲۵ میلیون اسپرم در هر میلی‌ لیتر منی، کاهش ۴۰ درصدی تعداد اسپرم‌های او را به ۱۵ میلیون در میلی‌لیتر می‌رساند، که غیرطبیعی محسوب می‌شود.

اما در مورد مردی که تعداد اسپرم‌هایش ۱۰۰ میلیون در میلی‌لیتر است، ۴۰ درصد باعث رساندن تعداد اسپرم‌ها به ۶۰ میلیون در میلی‌لیتر می‌شود که هنوز طبیعی محسوب می‌شود. چربی‌های اشباع‌شده که منشا اصلی غذایی کلسترول بالای خون هستند، عمدتا در غذاهای حیوانی و برخی از غذاهای گیاهی مانند گوشت گاو و گوسفند، شیر و پنیر یافت می‌شوند.

چربی‌های تک‌اشباع‌ نشده در روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون،‌ روغن کانولا، روغن بادام زمینی، روغن آفتابگردان و روغن کنجد یافت می‌شوند. همچنین کره بادام‌ زمینی، آووکادو و بسیاری از مغزها و تخمه‌های خوراکی نیز حاوی آنها هستند.

●   آشنایی با  ۳ راه حل بی خطر و طبیعی به منظور بهبود علل ناباروری مربوط به مردان :

1. اولین و مهم ترین چیز برای اینکار مصرف آب است. اگر شما روزانه به میزان لازم آب مصرف نمی کنید بدانید روز به روز مشکلتان جدی تر می شود . توصیه ما مصرف حداقل روزانه ۸ لیوان آب و مصرف هرچه کمتر الکل است.
2. راهکار دوم مصرف روی و چربی است . روی و چربی ها یک عنصر ضروری برای کنترل تولید هورمون جنسی مردانه تستوسترون است . بنابراین در صورتی که بدن شما با کمبود روی مواجه باشد با کاهش تعداد اسپرم مواجه خواهید شد . همچنین کمبود روی باعث بروز مشکلات باروری در شما می شود .
3. با توجه به مطلعات انجام شده چربی های ضروری مثل امگا ۳ توانایی تولید تستوسترون را بالا می برد . چربی های مفید در مواد غذایی نظیر زیتون و آجیل و حبوبات و … یافت می شود .
4. مکمل های گیاهی هم می تواند بر کیفیت اسپرم تاثیرگذار باشد . باید مکملهایی را که سرشار از مواد معدنی و مغذی هستند در برنامه روزانه خود بگنجانید . مکملها باید حاوی اسید آمینه ، کارنیتین و … باشد .
5. این روشها علاوه بر افزایش تعداد اسپرم ها ، افزایش طول آلت تناسلی ، نعوظ بهتر و طولانی مدت تر  و تحریک پذیری بیشتر همچنین افزایش جریان خون در آلت تناسلی را به همراه خواهد داشت .