همزیستی مادر و نوزاد

محققان سنگاپوری با بررسی موشهای آزمایشگاهی دریافته‌اند موشهای ماده‌ای که در دوران بارداری دچار آسیب مغزی می‌شوند، از جنینی که در رحم دارند کمک دریافت می‌کنند و سلولهای بنیادی جنین برای ترمیم بخشهای آسیب دیده به مغز مادر اعزام می‌شوند.
اگر این نتیجه در انسان نیز مورد تایید قرار گیرد، آنگاه می‌توان از آن به عنوان روشی مطمئن‌تر برای درمان بیماریهای زیست-عصبی نظیر آلزایمر و سکته مغزی استفاده به عمل آورد.
دانشمندان درگذشته در بررسیهای خود مشاهده کرده بودند در دوران بارداری برخی از سلولهای بنیادی از جفت جنین جدا و وارد جریان خون مادر می‌شوند و دهه‌های متمادی در بخشهایی نظیر پوست، کبد و طحال جای می‌گیرند و آسیبهای وارد شده به این بخشها را در بدن مادر ترمیم می‌کنند.
اما یک گروه از محققان در موسسه زیست شناسی سلولی و مولکولی سنگاپور برای نخستین بار نشان دادند این گونه سلولهای بنیادی به مغز مادر نیز وارد می‌شوند و به صورت سلولهای مختلف عصبی بلوغ یافته و آسیبهای وارده به مغز را مداوا می‌کنند.
به گفته دایانا بیانچی از صاحب نظران در زمینه پدیده انتقال سلولهای بنیادی جنین به بخشهای مختلف بدن مادر از دانشکده پزشکی دانشگاه تافتس در بوستون، این پدیده که با اصطلاح علمی “‪ “microchimerism(‬حضور یاخته‌های متفاوت (در مقیاس بسیار کوچک) در سازواره‌ها یا اندامها) نامیده می‌شود، از نظر فرایند تطوری نیز معنا دار است زیرا برای جنین بهتر است مادر سالمی داشته باشد که بتواند از او پرستاری کند تا آنکه مادرش از این کار عاجز باشد.
محققان سنگاپوری به سرپرستی “گوین دوو” (‪ (Gawin Dawe‬و “خیائو ژی-چنگ” (‪ (Xiao Zhi-Cheng‬اعلام کردند سلولهای بنیادی جنین به سلولهایی مختلفی مانند یاخته‌های عصبی که پیامهای الکتریکی را منتقل می‌کنند، آستروسیت‌ها (که از یاخته‌های عصبی حمایت می‌کنند) و “اولیگودندروستیت ها” که به شکل غلافی سلولهای عصبی را دربر می‌گیرند، تبدیل می‌شوند.
به عبارت دیگر این سلولهای بنیادی می‌توانند به اغلب سلولهای مهم مغزی تبدیل شوند.
اما این محققان هنوز این نکته را روشن نکرده‌اند که آیا این سلولهای بنیادی پس از ورود به مغز به سلولهای فعال و کارا تبدیل می‌شوند یا خیر؟ از نکات مورد توجه این محققان آن است که آیا این سلولهای بنیادی می‌توانند مشخصه‌های سلولهای مغزی را از خود نمایش دهند و مثلا پیامهای الکتریکی صادر کنند و با سلولهای مغزی محلی به تعامل بپردازند یا خیر؟ محققان سنگاپوری برای آنکه بتوانند موقعیت سلولهای بنیادی را که از بدن جنین به مغز مادر می‌رود بهتر شناسایی کنند موشهای ماده را با موشهای نری جفت‌گیری کردند که به طور ژنتیکی در سلولهای بدنشان نوعی پروتئین شب نما قرار داده شده بود.
این پروتئین که نظیر کرم شب تاب از خود نور ساطع می‌کند از بدن نوعی چتر دریایی گرفته شده بود.
ردیابی این سلولهای بنیادی مشخص کرد نحوه توزیع آنها در مغز مادر یکنواخت نیست. زمانی که محققان به عمد شرایطی را برای مغز مادران موشها فراهم کردند که حالتی شبیه به سکته برایشان بوجود آمد، بر میزان تجمع سلولهای بنیادی جنین در نواحی آسیب دیده تا شش برابر اضافه شد.
دانشمندان احتمال می‌دهند این تجمع زیاد برای آن بوده که این سلولها کار ترمیم مغز را آغاز کرده بودند.
محققان سنگاپوری که نتیجه بررسیهای خود را در نشریه علمی “‪ “Cell‬به چاپ رسانده‌اند می‌گویند این نکته که چگونه این سلولهای بنیادی به مغز رفته و در محل آسیب دیده جمع شده‌اند هنوز مشخص نیست، اما این احتمال وجود دارد که بخش آسیب دیده مغز پیامهای درخواست کمک به بخشهای مختلف بدن فرستاده و این سلولها در پاسخ به این پیامها به مغز رفته‌اند.
پژوهشگران سنگاپوری اکنون در تلاشند آن دسته از مولکولهای ویژه‌ای را که روی سطح سلولهای بنیادی عازم مغز یافت می‌شوند و وظیفه آنها برقراری ارتباط با مغز است شناسایی کنند.
شناسایی این مولکولها به پژوهشگران کمک می‌کند با اخذ سلولهای بنیادی از مغز استخوان افراد مبتلا به بیماریهای زیست-عصبی نظیر آلزایمر یا پارکینسون بتوانند این سلولها را برای ترمیم نواحی آسیب دیده بسیج کنند.
این سلولهای بنیادی می‌توانند بدون برخورد با مانع از محدوده حفاظتی مغز عبور کنند و به بخشهای آسیب دیده برسند.
به این ترتیب محققان می‌توانند به سادگی این سلولهای مجهز به مولکولهای ویژه را به جریان خون بیماران تزریق کنند و بقیه کار را به عهده خود این سلولها بگذارند.
در حال حاضر تنها راه انتقال این سلولها به نواحی آسیب دیده در مغز بیماران تزریق آنها از درون کاسه سر به بخشهایی از مغز است.