ریواس
گیاه شناسی
- ریواس یا ریباس یا ریواج یک گیاه علفی است.
- در فصل بهارو اوایل تابستان می روید.
- به ساقه زیر زمینی این گیاه راوند می گویند.
- بهترین نوع ریواس آن است که از کشور چین می آورند و رنگ آن قرمز است و میانه آن زرد رنگ است و به آن ریوند چینی می گویند.
محتوای مقاله (با استفاده از این لیست به موضوع مورد نظر دسترسی سریعتر دارید)
ریشهشناسی
نام اصلی آن ریواچ است و ریواس و رواش از آن ریشه میگیرد.
در فلات شرقی ایران- فارسی زبانان آن را به نام رواش و ریواچ میشناسند.
امروزه در ادبیات کتابی آن را ریواس میگویند در افغانستان به آن چوکری هم میگویند.
برگ ریواس
- ساقه ترش مزه و مفید ریواس خواصی جدا از برگ آن دارد و از آن در تهیه غذاهای گوناگون استفاده میشود.
- اگر چه میتوان این ساقه را خام خواری کرد اما برگهای آن مسمومکننده هستند.
- دو ترکیب به نام اگزالیک اسید و آنتراکوینون گلیکوسید در برگهای ریواس یافت شده که به بدن آسیب میرسانند.
محل رشد
ریواس گیاهی است که به صورت طبیعی و دیمی رشد میکند و در مناطقی که گل لاله وجود دارد این گیاه نیز رشد میکند. بیشتر در مناطق کوهپایه و سردسیر رشد میکند و به آبیاری نیاز ندارد. فصل برداشت ریواس در بیشتر مناطق ایران فروردین ماه است. مجموع سطح رویشگاههای ریواس در شهرستان گناباد بالغ بر ۱۰ هزار هکتار میشود که بزرگترین و انبوهترین رویشگاه ریواس از لحاظ سطح و پراکنش گونه در مراتع زیبد قرار دارد.
ریواس همچنین در دامنه کوههای پارک ملی موته (استان اصفهان) و در دامنه بینالود نیشابور، کوهستانهای آذربایجان و کردستان، و بلندیهای البرز در شمال تهران و همچنین در استان خراسان رضوی شهرستان گناباد و کوههای روستای رباط ترک (که این گیاه در کوههای رباط ترک و قلعه تخت کوه بهطور وحشی رشد میکند) و همچنین در ارتفاعات روستای شهرک از توابع شهرستان خواف به وفور یافت میشود که در بهار روییده و بومیان با چیدن سنگ دور ساقهاش آن را پرورانده و سبب بلندتر شدن ساقهاش میگردند. این نبات در کوههای هندوکش- شمال کابل، نیز به میبا شیوههای مشابه به صورت طبیعی میروید و بومیان آن را پرورش میدهند.
ریواس (رواش) سالنگ و پغمان در کابلستان شهرت فروان دارد. ریواس یکی از رهآوردهای نیشابور است. ریواس ساقه بلند و با ریواچ قاقوری که از ساقه آن شربت تهیه میکنند یک نوع ریواس است که در حاشیه کویر درزیبد گناباد میروید. همچنین یکی از بهترین رویشگاههای ریواس، استانهای کردستان، کرمانشاه و ایلام است.ریواس همچنین در استان کهگیلویه و بویراحمد٬مناطق سردسیری شهرستان چرام (کوه پهن٬کوه چاسخار٬کوه ساورز٬منطقه سادات امامزاده علی(ع)٬دیلگون و مناطق جلیل و بابکان و نرماب در بویراحمد به وفور یافت میشود.
ریواس در علم
- تاکسونومی: گیاه ریواس بر حسب خویشاوندی با سایر گیاهان ردهبندی میشود و جایگاه این گیاه از نظر ردهبندی در سطح گونه مشخص میشود.
- کالبدشناسی: ساختمان داخلی گیاه ریواس مطالعه میشود.
- ریختشناسی: تنوع ریختی گیاه ریواس مطالعه میشود. به عبارتی مطالعه تنوع ریختی گیاه ریواس باعث میشود تا بدانیم که با شرایط متفاوت در زیستگاههای مختلف سازگاری این گیاه چگونه صورت میگیرد.
- مورفوژنز: از آغاز تشکیل سلول تخم ریواس تا بوجود آمدن سکل ریواس بررسی میشود.
- فیزیولوژی: نحوه کار و فعالیت گیاه ریواس از سطح اندامکهای درون سلول تا بافتها، اندامها و خود گیاه ریواس مطالعه میشود.
- سیتولوژی: به مطالعه دربارهٔ رشد، تولید مثل و رفتار سلول گیاه ریواس میپردازد.
- بومشناسی: به مطالعه چگونگی سازش گیاه ریواس با محیط و ارتباط آنها با یکدیگر میپردازد.
- ژنتیک: چگونگی انتقال صفات وراثتی و عوامل انتقال دهنده و ساختار شیمیایی این عوامل را در گیاه ریواس بررسی میکند.
ترکیبات غذایی:
- ریواس غنی از فیبر و ویتامین c بوده در آن آب-پروتئین-قند-کربو هیدرات-کلسیم-ویتامین های A و B سدیم و پتاسیم وجود دارد.
خواص دارویی:
- مقوی قلب و اعصاب است.
- ریواس با تحریک ترشح نمکهای صفراوی از کبد، باعث تنظیم جذب چربی از روده میشود.
- باعث کاهش خونریزی از معده و روده میشود.
- به رفع اختلالات قاعدگی کمک میکند.
- ورم ملتحمه چشم را کاهش میدهد.
- به ترمیم جراحات، زخمهای چرکی سطحی و سوختگیهای پوستی کمک میکند.
- مسرتبخش است و باعث رفع افسردگی میشود.
- لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین کرده و قند خون را کاهش میدهد.
- کاهنده چربی و کلسترول خون است و از ایجاد لخته در رگها جلوگیری میکند.
- مصرف مداوم آن باعث تصفیه خون و رفع جوش و دمل میشود.
- ریواس کاهنده شهوت است.
- زخمهای دهان را درمان میکند.
- سرگیجه و وزوز گوش را کاهش میدهد.
- فیبر و پتاسیم موجود در آن سوخت و ساز بدن را بالا میبرد و باعث کاهش وزن میشود.
- اسید معده را متعادل میکند.
- برطرف کننده استرس، ترس و وسواس است.
- ماسک ریواس برای برطرف کردن جوش های چرکی بسیار کاربرد دارد.
- برای رفع رنگ پریدگی صورت مخلوط یکسان آب ریواس؛ آب هویج (زردک) و آب سیب سرخ بسیار موثر است.
- لوسیون آن برطرف کننده لک و آکنه است.
مراقب باشید سردیتان نکند!
طبع ریواس از لحاظ طب سنتی سرد است اما اگر با مقداری شکر یا عسل مصرف شود از سردی آن کاسته میشود. این گیاه منبع غنی از ویتامینها و املاح معدنی به شمار میآید و اثرات معجزه آسایی بر سلامت دارد. ریواس قابض است و باعث تقویت معده و کبد میشود و دفع باکتریهای مضر از دستگاه گوارش میشود. با این حال زیاده روی در مصرف آن میتواند دردسرساز شود. همچنین برای بیماران تبدار و بی اشتها مفید است و یرقان، ضعف و سستی را برطرف میکند. برای این منظور کافی است ۱۰۰ گرم آب ریواس خام را به همراه آب هویج یا کرفس، خیار و سیب (یک سوم آب ریواس و دو سوم آبمیوهها یا سبزیهای ذکر شده) بنوشید.
علاوه براینها، ریواس به کاهش حالت تهوع و درمان اسهالهای صفراوی (با مزاج گرم) کمک میکند. ساقههاى زیرزمینى آن نیز (معروف به ریوند) در رفع یبوست و کاهش علائم بواسیر تاثیرگذارند و معده را ضد عفونى مىکنند.
شربت بهشتی با ریواس قاقری!
شربت ریواس از ساقه گونهای از این گیاه تحت عنوان قاقری یا ریواچ تهیه میشود. این نوع ریواس برخلاف ریواسهای دیگر طعمی شیرین دارد و در دامنه کوه زیبد واقع در استان خراسان رضوی میروید. شربت آن هم بسیار خوش طعم است و به آب انار شیرین شباهت دارد. از ریواس و برگهای زخیم و گوشتدار آن در غذاهای ایرانی به صورت خام و پخته نیز استفاده میشود. توجه داشته باشید که ریواس را نباید بیشتر از یک تا سه روز در یخچال نگهداری کنید.
برای چه کسانی مضر است؟!
از آنجایی که ریواس دارای مقدار زیادی اکسالیک اسید است (۴۶۰ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)، زیادهروی در مصرف آن میتواند باعث آسیب به دستگاه گوارش و کلیهها و جلوگیری از جذب کلسیم و منیزیم شود. بنابراین خطر پوکی استخوان را بالا میبرد. افراد بالغ در روز مجاز به مصرف ۱۰ گرم اکسالیک اسید و کودکان مجاز به مصرف ۳ تا ۴ گرم از این ماده هستند. البته این میزان اکسالیک اسید از چند کیلوگرم ریواس به دست میآید، بنابراین مصرف متعادل این گیاه نه تنها خطری ندارد بلکه خواص بسیار زیادی را هم به بدن میرساند. اما مبتلایان به سنگ کلیه، ناراحتیهای مثانه، درد سینه و سرفه بهتر است قبل از خوردن ریواس با پزشک خود مشورت داشته باشند.
مصرف ریواس توسط مادران شیرده نیز ممکن است باعث ایجاد اسهال در نوزادان شود. مبتلایان به نارساییهای قلبی هم نباید در خوردن آن زیادهروی کنند زیرا حاوی مقادیر قابل توجهی سدیم است و باعث افزایش احتباس آب در بدن میشود. برگ ریواس نیز بهتر است به صورت خوراکی استفاده نشود زیرا حاوی ترکیبات سمی برای بدن است.
- لازم به ذکر است که برگ ریواس سمی است و باید از خوردن آن پرهیز کرد.
سایر مصارف ریواس
- ریواس به علت خاصیت اسیدی، برای پاک کردن ظروفی که آثار سوختگی مواد غذایی در آنها به جای مانده باشد، مورد استفاده قرار میگیرد.
- افرادی که موی آنها قهوهای کمرنگ است، با استفاده از ریشه این گیاه میتوانند به رنگ موی طلایی دست یابند. برگهای ریواس را میتوان بهعنوان حشره کش موثر برای دفع حشرات به کار برد.
- ریواس با طعم منحصر به فرد خود، در بیشتر دسرها و شیرینیها استفاده میشود.
- ریواس تا یکی دو روز در یخچال قابل نگهداری است. برای نگهداری طولانی تر ریواس، پس از بریدن ساقهها، آن را منجمد میکنند. اگر ساقههای ریواس به طور خام مصرف شود، به شدت ترش خواهد بود. بهطور معمول آن را با شکر یا عسل میپزند یا در کیکها مورد استفاده واقع میشود. همچنین به تنهایی یا همراه با توت فرنگی در تهیه ژله و مرباها به کار میرود. چاشنیهایی که با ریواس مصرف میشوند، عبارتند از لیمو، دارچین و زنجبیل.
خیلی جالب بود
عالی بودممنون