دلیل استفراغ در نوزادان چیست؟

استفراغ در نوزادان

یا برگشت غذا از معده به مری که در شیرخواران زیاد هم دیده می‌شود چگونه به وجود می‌آید؟

جهت مشاوره آنلاین با متخصص کودکان (دکتر ندا حکیمیان)، میتوانید به سامانه ایزوویزیت مراجعه نمایید.

دکتر غلامرضا خاتمی، فوق‌تخصص گوارش اطفال و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و رییس انجمن پزشکان کودکان ایران می گوید:

استفراغ در نوزادان

آقای دکتر! استفراغ در نوزادان یا برگشت غذا از معده به مری که در شیرخواران زیاد هم دیده می‌شود چگونه به وجود می‌آید؟

در دستگاه گوارش کودکان و بزرگسالان بین مری و معده یک اسفنگتر یا دریچه‌ای وجود دارد که هنگام خوردن غذا باز می‌شود تا شیر یا هر غذایی که کودک می‌خورد وارد معده‌اش شود. پس از غذا خوردن این اسفنگتر بسته می‌شود و اجازه نمی‌دهد محتویات معده به سمت مری برگردد اما در نوزادان اسفنگتر در انتهای تحتانی مری شل است و این شلی، طبیعی است.

در واقع بین ۵۰ تا ۷۰ درصد نوزادان و شیرخواران این مشکل را دارند و ما همیشه به خانواده‌ها تذکر می‌دهیم که اگر نوزاد یا شیرخوار ۳ تا ۴ ماهه‌‌ای بعد از خوردن شیر مقداری از آن را برمی‌گرداند این امر مشکلی ایجاد نمی‌کند و طبیعی است. به همین دلیل نام این پدیده را ریفلاکس فیزیولوژیک گذاشته‌اند.

آیا ریفلاکسی هست که حالت فیزیولوژیک نداشته باشد و علتش مرضی باشد؟

بله! در پاره‌ای از بیماری‌ها، ریفلاکس ادامه پیدا می‌کند و از جنبه طبیعی بودن خارج می‌شود.

عواملی که می‌توانند این مشکل را ایجاد کنند عبارتند از:

• وجود مشکلی در مری مانند تنگی مری که در این حالت برگشت غذا مکررا صورت می‌گیرد و خاص زمان شیرخوردن کودک نیست.
• نوزادانی هستند که وقتی به دنیا می‌آیند مری تنگی دارند و لازم است که جراحی شوند.
• یکی از عوارض این جراحی‌ها طولانی شدن ریفلاکس در کودکان است.
• کودکانی که به موادغذایی آلرژی دارند.
• بعضی از بیماری‌های دیگر مانند آسم گاهی اوقات با برگشت موادغذایی همراه هستند.
• بیماری سیستیک فیبروزیس، بیماری خاصی است که یکی از علایم آن ریفلاکس است.
• اگر ریفلاکس با این مشکلات دیده شود دیگر طبیعی نیست و نیاز به درمان خاص خودش را دارد.
• عامل بعدی ریفلاکس، سرفه است.
• کودکانی که زیاد سرفه می‌کنند فشار داخلی شکم‌شان بالا می‌رود،
  – و این امر سبب باز شدن دریچه مری و معده می‌شود و محتویات معده بالا می‌آید.
• حال هر عاملی که سبب سرفه کودک شود می‌تواند ریفلاکس ایجاد کند و تا آن عامل رفع نشود ریفلاکس نیز اصلاح نخواهد شد.

ریفلاکس خودش را با چه علایمی نشان می‌دهد؟ مادر باید چگونه متوجه آن شود؟

ریفلاکس طبیعی علایم، خیلی مختصری دارد و معمولا مادر متوجه آن می‌شود.

وقتی کودک شیر خورده و معده‌اش پر است هنگام خواباندن مقداری شیر از دهانش خارج می‌شود.

غیر از این علامت، مشکل دیگری با این کودکان نداریم. وزن‌گیری و اشتهای کودک خوب است و در معاینه کودک مشکلی دیده نمی‌شود و کودک نیاز به هیچ دارو و آزمایشی ندارد و والدین نباید نگران باشند زیرا تا ۳، ۴ ماهگی ریفلاکس بهبود می‌یابد و کمتر کودکی است که ریفلاکس‌اش بیشتر از ۳ تا ۴ ماه طول بکشد. البته تعداد کمی از کودکان تا یک سالگی و تعداد بسیار کمتری تا ۲ سالگی این مشکل را دارند اما بعد از ۲ سال دیگر مشکلی در آنها نخواهیم دید.

پس ریفلاکس فیزیولوژیک نیاز به درمان خاصی ندارد؟

نه! برای درمان این‌گونه کودکان کار خاصی انجام نمی‌دهیم و فقط توصیه می‌کنیم ۱۰ دقیقه پس از شیر خوردن کودک او را در حالت قائم نگه دارید. به این شکل که کودک را در آغوش بگیرید. سرش را روی شانه‌تان بگذارید و به کودک فرصت بدهید تا هوایی را که بلعیده به صورت آروغ خارج کند. سپس او را به پهلوی راست یا چپ بخوابانید. ضمن اینکه دقت کنید والدین و اطرافیان نباید کودک را بالا و پایین بیندازند.

اگر ریفلاکس‌ها طولانی‌تر شد و از ۲ سال گذشت چه باید بکنیم؟

ببینید! شایع‌ترین علتی که سبب می‌شود ریفلاکس در کودکان ادامه پیدا می‌کند، آلرژی و حساسیت به بعضی از غذاهایی است که در دسترس کودکان قرار دارد. ما همیشه توصیه می‌کنیم به شیر کودکانی که در دوره شیرخواری هستند، توجه شود. اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند از مادر می‌خواهیم که موقتا شیر پاستوریزه نخورد و به جای آن از قرص کلسیم استفاده کند. زیرا زمانی که مادر شیر پاستوریزه می‌خورد مقداری از مواد آن وارد شیر خودش می‌شود و وقتی کودک شیر مادرش را می‌خورد عکس‌العمل نشان می‌دهد. اگر کودک بزرگ‌تر باشد یا به دلیل مشکلی که دارد در همین یک سال اول از شیرخشک استفاده کند به طور قطع باید مصرف شیرخشک را قطع کنیم زیرا شیرخشک هم مانند شیر پاستوریزه است.

بنابراین باید به جای شیرخشک از شیر رژیمی‌ای استفاده کنیم که برای آلرژی کودک مناسب‌تر است. این شیرها انواع و اقسام دارند که پزشک معالج یکی از آنها را تعیین خواهد کرد. یکی از شیرها، شیر سویا است. اگر کودک بزرگ‌تر و در سنین بالای ۲ سال است و سر سفره غذا می‌خورد، محدودیت در دامنه غذایی‌اش بیشتر می‌شود. یعنی ضمن اینکه باید کمتر از شیر مصرف کند همچنین باید مصرف موادی مانند نوشابه، سس، غذاهای خارج از خانه مانند انواع فست‌فود، کاکائو، شکلات، بادام، پسته و … را از برنامه غذایی کودک حذف یا بسیار محدود کرد یا از تست آلرژی استفاده نمود. در این صورت ریفلاکس کودکانی که ناشی از آلرژی است با این توصیه‌ها رفع خواهد شد.

حرف آخر؟

کودکانی که به زور غذا به آنها تحمیل می‌شود، برگشت غذا دارند و گاهی استفراغ می‌کنند اما این مشکل مرضی نیست. درواقع، این عکس‌العملی به خواسته مادر است. باید بدانید که اشتهای کودکان نوسانی است. زمانی می‌بینید که کودک صبحانه‌اش را خیلی خوب می‌خورد اما عصر کمتر می‌خورد یا دو روز اول هفته را خوب غذا خورده ولی دو روز بعدی را کمتر می‌خورد. این دلیل نمی‌شود زمانی که اشتهای کودک کم شده به زور به او غذا بدهید. هم معده توان آن را ندارد و هم کودک از نظر عاطفی با مادر کشمکش پیدا می‌کند ولو اینکه غذایش شیرمادر باشد.