پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
دیابت بیماری نسبتاً شایعی است که بمرور عوارض مختلفی را ایجاد می‌کند. یکی از خطرناک‌ترین عوارض دیابت ایجاد زخمهای مزمن در پا
می‌باشد که نهایتاً می‌تواند منجر به قطع عضو گردد. بطوریکه بعد از جراحات منجر به قطع عضو، دیابت شایعترین عامل قطع عضو اندام
تحتانی است. قطع عضو یک اندام با توجه به فشاری که به اندام مقابل وارد می‌سازد نهایتاً می‌تواند باعث قطع عضو اندام مقابل نیزگردد.
هزینه‌های وارد به فرد و جامعه چه از نظر روحی و جسمی و یا اقتصادی و امکان پیشگیری ازاین عوارض باعث ایجاد درمانگاههای خاص جهت
پیشگیری و درمان بیماریهای پا در بیماران دیابتی در کشورهای پیشرفته شده است.
اساس کار این درمانگاهها آموزش بیماران است. با شناخت علل ایجاد زخمها و رعایت دستورات ساده تا حدود زیادی می‌توان از ایجاد زخمهای
پا و نهایتاً قطع عضو بیماران دیابتی پیشگیری نمود. هدف از نگارش این مطلب انتقال و آموزش برخی از این موارد به افراد مبتلا به دیابت است و امیدواریم بتوانیم امکانات آموزشی بیشتری را برای این بیماران در آینده نزدیک مهیا سازیم.
از افراد مبتلا به دیابت به علل مختلفی در معرض زخمهای پا می‌باشند. معمولاً چند عامل دست به دست هم داده و نهایتاً باعث ایجاد زخم
می‌گردند که در صورت عدم بررسی و درمان به موقع می‌تواند برای فرد عوارض خطرناکی را به همراه داشته باشد. از مهمترین عوامل زمینه
ساز می‌توان به درگیری اعصاب محیطی اشاره نمود که باعث کاهش حس در پاها شده و فرد را در معرض آسیب قرار می‌دهد. سایر علل شامل
آسیب‌های جزئی و مکرر، خراشیدگی‌های پوستی، عفونت، اختلال عروق خونی در اندام تحتانی و اشکال در بهبود زخم‌می‌باشد. حذف یک یا
چند عامل می‌تواند باعث کاهش ایجاد زخمهای دیابتی گردد. توصیه‌های زیر بطور کلی برای تمام افراد مبتلا به دیابت ارائه گردیده است و بهتر
است در هر مورد از پزشک خود راهنمائی‌های لازم را در خواست کنید.
________________________________________
مراقبت ازپاها
روزانه پاهای خود را معاینه کنید. به محلهای قرمزی، تاول یا بریدگی دقت کنید. توجه کنید که آیا حس گرمی و سردی پاها کم نشده است؟
آیا در پاها احساس تورم نمی‌کنید؟
اگر نمی‌توانید تمام قسمتهای پا را معاینه کنید از یک آینه استفاده کنید یا از فرد دیگری بخواهید این کار را برای شما انجام دهد. هرچه
زودتر مراقبت از زخم پا را شروع کنید خطرات بعدی کمتر است.
۱) باید پاها هر روز توسط آب و صابون شستشو و سپس خشک شوند.
الف) صابون بکار رفته باید از نوع صابونهای ملایم باشد.
ب) با توجه به اینکه ممکن است حس گرما در پا اختلال داشته باشد وحتی دستها نیز دچار اختلال حسی باشند بهتر است قبل از شستشو،
دمای آب توسط آرنج کنترل شود تا از بروز سوختگی پیشگیری بعمل آید.
ج) توجه کنید که بعداز شستن پاها، آنها را کاملاً با آب شستشو دهید به نحوی که صابون کاملاً پاک شده و بر روی پوست باقی نماند.
د) پاها را با یک حوله کاملاً نرم خشک کنید، به لای انگشتان دقت بیشتری کنید. باقی ماندن رطوبت خود باعث ایجاد خشکی و ترک برداشتن
پوست می‌شود.
ه) حوله را بر روی پا فشار دهید. از مالیدن حوله به روی پوست خودداری کنید.
و) در مناطقی از پا که میخچه وجود دارد، پس از شستشوی پا حوله را محکم روی این نواحی بکشید. برجسته بودن قسمتی از پوست باعث فشار به آن ناحیه شده و نهایتاً باعث بزرگترشدن میخچه یا پینه می‌گردد.
ز) بعد از خشک شدن پاها از کرم مرطوب کننده استفاده کنید. استفاده از کرم مرطوب کننده در صورتی که هنوز پوست مرطوب است
می‌تواند خشکی پا را شدیدتر کند.
ح) در بین انگشتان از کرم مرطوب کننده استفاده نکنید بلکه از پودر تالک استفاده شود.
________________________________________
ناخنها:
مراقبت ازناخنها بسیار مهم است ناخنهای نامناسب می‌توانند منشاء عفونت گردند و بیماریهای ناخن باید بطور جدی درمان شوند. رعایت موارد
زیر در همه مبتلایان به دیابت توصیه می‌گردد.
الف) ناخنهای پا باید بطور مستقیم چیده شوند و لبه آنها اندکی از انگشتان بیرون باشد تا از ایجاد عفونت در کناره ناخن جلوگیری شود.
ب) برای چیدن ناخن از قیچی استفاده نکنید. پس از کوتاه کردن ناخنها آنها را سوهان بزنید.
________________________________________
جوراب
الف) هنگام پیاده‌روی بهتر است از جوراب نرم و ضخیم استفاده شود یا دو جفت جوراب نازک نخی روی هم پوشیده شود. این امر باعث
می‌شود سائیدگی پوست پا در کفش کمتر شود.
ب) سعی کنید از جورابهای نخی یا پشمی استفاده کنید و موقع پوشیدن جوراب لبه‌های جوراب چین خوردگی نداشته باشد.
ج) جورابهائی تهیه کنید که دوخت قسمت جلوی آن در جلوی جوراب نباشد بلکه خط دوخت باید زیر انگشتان پا قرار گیرد. همچنین قسمت‌فوقانی آن فشار زیادی به ساق پا وارد نسازد.
د) محلهای دوخت داخل جوراب را بررسی کنید. نخهای اضافه را بگیرید. برجستگی داخل جوراب می‌تواند باعث ایجاد زخم پا گردد.
ه) حداقل هر روزجورابهای خود بشوید.
و) هرگز کفش بدون جوراب نپوشید.
ز) با توجه به اینکه حس گرما و سرمای پا ممکن است مختل باشد. درروزهای سرد از جورابهای گرم استفاده کنید و اگر جورابها خیس شدند فوراً آنها را تعویض کنید.
________________________________________
کفش مناسب :
الف) هر گز در حیاط پا برهنه راه نروید. با توجه به خطر فرورفتن خار یا اجسام خارجی به پا از دمپائی‌های جلو بسته استفاده کنید.
ب) کفش را هنگام عصر یا شب بخرید زیرا در این زمان پاها به حداکثر اندازه خود می‌رسند.
ج) با توجه به اینکه ممکن است اندازه پاها متفاوت باشد کفشی را انتخاب کنید که برای پای بزرگتر مناسب است.
د) قبل از خرید کفش چند قدم با آن راه بروید و آنرا در حالت نشسته و ایستاده نیز امتحان کنید.
ه) کفشهائی تهیه کنیدکه تهویه مناسب دارند. کفشهای چرمی توصیه می‌شوند.
و) کف کفش را امتحان کنید قسمت بیرون آن باید سفت باشد و قسمت داخل آن یعنی محل تماس با پاها باید نرم باشد.
ز) پاشنه کفش باید نرمتر از بقیه قسمتها باشد. کفشهای جدید دارای مواد خاصی می‌باشند که پاشنه را نرمتر می‌سازد.
ح) از کفشهای پاشنه بلند استفاده نکنید. علاوه بر فشار به انگشتان جلوی پا خطر زمین خوردن با این کفشها بیشتر است.
ط) کفش باید سبک باشد. اگر کفشهای معمولی مناسب نبودند می‌توانید از کفشهای ورزشی استفاده کنید.
ی) کفش های بنددار یا چسبک دار بهتر از کفشهای بدون بند می‌باشند زیرا می‌توان فشار وارد شده از کفش روی پا را تا حدودی تنظیم کرد.
ل) بهتر است زبانه کفش آزاد باشد (دوخته نشده باشد) زیرا هم پوشیدن کفش راحتر می‌گردد هم تنظیم فشار کفش راحتر است.
م) کفش به اندازه‌ای باشد که بین بلندترین انگشت و نوک کفش حدود یک سانتیمتر فاصله باشد و هنگام راه رفتن پاشنه حدود پنج میلی
متر در عقب کفش حرکت داشته باشد.
________________________________________
زخمهای پا:
در صورت زخم شدن پا از یک محلول ضد عفونی ضعیف ( مثل بتادین که با سرم استریل رقیق شده ) استفاده کنید و سپس روی آنرا با گاز استریل پوشانده و بانداژ کنید.
–از چسب زخم استفاده نکنید.
–از محلولهای بتادین موجود در بازار (رقیق نشده)، ساولن یا الکل استفاده نکنید.
اگر بعد از ۴۸ ساعت زخم روبه بهبودی نرفت با پزشک خود مشورت کنید. زخم پا را کاملاً جدی بگیرید.
سایر توصیه‌ها:
· تا آنجا که می‌توانید در طول روز کفشهایتان را در آورید و به پاها اجازه دهید در معرض هوا قرار گیرند
· هنگام نشستن پاها راروی هم قرار ندهید
· سعی کنید پاها بیشتر از پنج ساعت روزانه در کفش نمانند.
· از کیسه آب گرم یا سرما درمانی برای درمان بیماریهای پا استفاده نکنید
· از چسبها و محلولهای ضد میخچه استفاده نکنید.
· بدون اجازه پزشک از کفی استفاده نکنید
· قند خون خود را بر اساس توصیه‌های پزشک کنترل کنید
· ورزش را جدی بگیرید. ورزش می‌تواند به پیشگیری از عوارض دیابت کمک کند. بعلاوه ورزشهای خاصی جهت پاها وجود دارد که می‌توانید آنها از پزشک خود بخواهید
· صرف چند دقیقه در روز برای مراقبت از پا می‌تواند از مشکلات بسیاری در آینده پیشگیری نماید
· پاهای خود را نزدیک رادیاتور یا منبع حرارتی دیگر قرار ندهید
· هر روز کفش خود را از لحاظ وجود سنگ ریزه با سایر اجسام برنده در کفش بررسی .کنید
· لبه‌های روی هم افتاده داخل کفش می‌توانند به پا آسیب برسانند.
· تمام بیماران دیابتی دچار مشکلات مربوط به پا نمی‌شوند اما مراقبتهای ساده می‌تواند تا حدود زیادی پیشگیری کند.
· کنترل مناسب قند خون مهم است ولی کافی نیست
· سیگار نکشید
