طب مکمل

داروسازان و طب مکمل

مقدمه : انواع و روش های مختلف طب مکمل  (Complementary  Medicine ) در کشورهای مختلف وجود دارد و توسط مردم ، کم و بیش استفاده می شود. استفاده از این روش ها در همه جای دنیا رو به افزایش است. در این مقاله ، به نکات اصلی و مهمی که داروسازان باید در مورد این روش ها بدانند ، اشاره می کنیم.

الف ـ طب گیاهی یا گیاه درمانی (Herbal   Medicine) .

طب گیاهی ، مصرف گیاهان و فرآورده های گیاهی در درمان و پیشگیری از بیماری ها می باشد.(۱).

نکات کلیدی

۱٫داروساران باید بدانند گرایش و علاقه مردم به استفاده از فرآورده های گیاهی رو به افزایش است و عموم مردم از این فرآورده ها حتی به صورت شخصی و خود تجویزی ، به جای یا همراه با داروهای مرسوم در طب رایج استفاده می کنند.

۲٫داروسازان باید در هنگام راهنمایی بیماران در مورد نحوه مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک ، از وی در مورد سابقه قبلی و مصرف فرآورده های گیاهی سؤال نمایند.

۳٫تعدادی از فرآورده های گیاهی ، طی مطالعات تصادفی و تحت کنترل ،کارآیی خود را به طور مستند و مدلل اثبات کرده اند. به عنوان مثال عصاره های گیاه علف چای ( هوفاریقون ) برای افسردگی خفیف تا متوسط ، گیاه جینکگو برای “ ناکارآیی ذهنی ”  (CEREBRAL   INSUFFICIENCY )  و سیر برای کاهش غلظت های بالای کلسترول سرم ، موثر بوده اند.

۴٫فرآورده های گیاهی ، علی رغم آنچه که رایج است و معمولا گفته می شود ، بی خطر نیستند و می توانند باعث عوارض جانبی شوند. البته تعدادی ازز فرآورده ها که به صورت بدون مجوز در بازارها یافت می شوند ، هم ایجاد عوارض کرده اند که به کیفیت پایین آنها مربوط می شود.

۵٫برخی فرآورده های گیاهی ، دارای پتانسیل تداخل با داروهای رایج هستند. مواردی از این گونه تداخلات گزارش شده است و هنگام مصرف باید دقت کافی در این باره مبذول داشت.

 6.جهت اثبات کارآیی و بی خطری فرآورده های گیاهی آزمایش نشده ، به تحقیقات بیشتری نیاز است. در مورد اثر سینرژیسمی اجزای موجود در فرآورده های گیاهی ـ آن طور که ادعا می شود ـ هم ، باید بررسی لازم انجام گردد و این ادعا تأیید شود.

۷٫بیمارانی که می خواهند به یک فرد “ درمانگر گیاهی ” ( تجویز کننده داروهای گیاهی ) مراجعه کنند ، باید فردی را انتخاب کنند که دوره آموزشی لازم و مناسب را طی کرده باشد و عضو یک سازمان حرفه ای ـ تخصصی باشد (۱).

ب ـ اسانس درمانی ( آروماتراپی  Aromatherapy  ) .

تعریف : درمان و تسکین بیماری ها یا علایم آن ، با استفاده از گیاهان معطر ، انواع اسانس ها و فرآورده های مشابه (۲).

نکات کلیدی

۱٫استفاده از اسانس درمانی ـ حتی به صورت خود تجویزی ـ توسط عموم مردم روبه افزایش است.

۲٫اسانس ها را نباید به طور خالص و ررقیق نشده روی پوست استفاده کرد { در ابتدا باید در روغن های گیاهی ( مانند روغن ذرت ، بادام ، کنجد و … ) ـ به عنوان روغن های حامل ـ رقیق شوند.} اسانس ها را نباید بدون تجویز پزشک ، به طور خوراکی مصرف کرد.

۳٫ مانند همه فرآورده هایی که در پزشکی و هو داروسازیی استفاده می شوند ، اسانس ها هم باید دور از دسترس اطفال نگهداری شوند.

۴٫ در مورد اسانس های مورد مصرف در آروماتراپی ، تحقیقات بالینی مستند و مدونی انجام نشده و این گونه تحقیقات مطمئن که کارآیی بالینی اسانس ها را اثبات می کند ، در دسترس نیست.

۵٫ داروسازان ، در هنگام راهنمایی بیماران در داروخانه در مورد نحوه مصرف داروهای نسخه شان ، باید از آنها در مورد سابقه قبلی مصرف فرآورده های اسانسی سوال نمایند.

۶٫ عوارض جانبی اسانس ها ، گرچه نادر ، ولی گزارش شده است و در این مورد باید دقت کافی مبذول داشت.

۷٫ نکته ایمنی دیگر در مورد اسانس ها ، کیفیت و کارآیی تعدادی از اسانس های تجاری از منابع مختلف ، و نیز مصرفشان در گروه های خاصی از بیماران مانند زنان باردار و شیرده است.

۸٫بیمارانی که می خواهند با یک فرد آروماتراپیست ملاقات کنند و بیماری خود را درمان نمایند ، باید دقت کنند که آن فرد ، آموزش های لازم را دیده باشد.(۳).

ج ـ سوزن درمانی ـ طب سوزنی  (Acupuncture)

تعریف : هنر درمان چین قدیم که در طی آن سوزن های تمیزی را روی نقاط مختلف بدن به کار می برند {کلا حدود ۲۰۰۰ نقطه ( یا  acupoint) روی بدن شناسایی شده است } ، تا جریان سالم انرژی  (qi) اعاده شود و به حال اول برگردد. هر نقطه شامل مداری است که با اندام و عضو خاصی مرتبط می باشد و هر نقطه که سوزن درمانی می شود ، دارای اثر درمانی خاصی می باشد(۲).

نکات کلیدی(۴)

۱٫دو نوع اصلی و عمده از سوزن درمانی وجود دارد ، یکی نوع پزشکی ( مدیکال)(که معمولا توسط پزشکان انجام می شود) ، و دیگری نوع طب سوزنی چین.

۲٫در مورد طب سوزنی چند مطالعه بالینی با کیفیت بالا وجود دارد. بر این اساس ، شواهد موجود پیشنهاد می کنند که طب سوزنی درمان موثری برای کمردرد و نیز برای تهوع یا استفراغ ( مربوط به دوران بارداری ، جراحی و شیمی درمانی سرطان ) است.

۳٫عوارض جانبی خفیف به دنبال استعمال طب سوزنی عبارتند از : خونریزی ، سوزش و قرمزی پوست در محل سوزن زدن. مشکلات شدیدتر در این رابطه شامل عفونت های ویروسی و باکتریایی به دنبال مصرف سوزن های آلوده و غیراستریل ، مشکلات ناشی از سوزن زدن های طولانی و ناراحتی های ناشی از تکنیک های ناشیانه و ضعیف سوزن زدن.

۴٫طب سوزنی در مورد افرادی که از داروهای ضد انعقادی استفاده می کنند ، ممنوع است. هم چنین طب سوزنی برقی ( الکتروآکوپانکچر ) ، در افرادی که از دستگاه ضربان ساز قلب  (pacemaker)  استفاده می کنند ، ممنوع می باشد.

  د ـ کایروپراکتیک و استئوپاتی

این سیستم درمانی بر اساس این نظریه کار می کند که یک بیماری به واسطه عملکرد غیر طبیعی بدن ایجاد می شود. این نوع درمان ساختمان های بدن ـ خصوصا روی ستون فقرات و کلا استخوان های بدن ـ سعی میکند عملکرد سیستم عصبی بدن را به حالت اول باز گرداند(۲)( این روش مانند مشت و مال ، جا انداختن استخوان ها و مهره های پشت باشد ).

  نکات کلیدی(۶)

۱٫تکنیک های یدی کایروپراکتیک و استئوپاتی از جمله عمومی ترین روش های طب مکمل در انگلستان هستند و هر دوی این ها به عنوان دستکاری ستون ننفقرات و استخوان های بدن ، در نظر گرفته می شوند.

۲٫بررسی های کنترل شده بالینی این دو روش که به طور اتفاقی صورت گرفته ، تا این تاریخ ، به میزان زیادی به تحقیق در مورد استفاده در کمردرد و گردن درد ، محدود شده است.

۳٫ مطالعات مروری سیستمک قبلی پیشنهاد می کند که دستکاری میتواند در تسکین سریع کمردرد حاد و ساده ( در قسمت پایین کمر ) ، مفید باشد . بنابراین ، توصیه شده که دستکاری ستون مهره ها ، ممکن است باعث تسکین علائم کمردرد ، در عرض ۶ هفته بعد از شروع آن گردد.

۴٫با این حال ، مطالعات جدیدتر پیشنهاد می کند که نتایج قبلی ،ممکن است بیش از حد خوش بینانه باشد.

۵٫عوارض و اتفاقات جانبی شدید ، مانند ضربه حادثه های ستون مهره ای ـ پایه مغزی و … رخ داده است. به نظر می رسد که این حوادث ، بیشتر در ارتباط با دستکاری قسمت مهره های گردن و در محل چرخش گردن باشد.

۶٫این گونه درمان ها باید توسط افرادی صورت پذیرد که عضو یا تحت نظر یک سازمان حرفه ای ـ تخصصی باشند.