پارسی طب مجله سلامت جسم و روان
تبخال، مهمان ناخوانده
شاید کمتر کسى را بتوان یافت که تا به حال تبخال را تجربه نکرده باشد؛ زخمی دردناک با ظاهرى ناخوشایند که همه از آن گریزانند، اما بالاخره سراغ‌شان می‌آید. می‌دانید با این مهمان ناخوانده و سمج باید چگونه برخورد کنید تا محترمانه شما را ترک کند و از پیش شما برود؟
عفونت تبخال یک عفونت شایع ویروسى دهان است که به علت ورود ویروسى به نام هرپس سیمپلکس (Herpes Simplex Virus) به بدن، خود را نشان می‌دهد. این عفونت در وهله اول به صورت یک نوع زخم صورت است که روى لب‌ها یا پوست صورت، نزدیک منطقه ی دهان اتفاق می‌افتد و به همین دلیل ظاهرى ناخوشایند را براى فرد مبتلا پدید می‌آورد.
عفونت اولیه و ثانویه تبخال
متاسفانه ویروس تبخال به این سادگى هم که افراد فکر می‌کنند، بساطش از بدن برچیده نمی‌شود. اگر کسى براى اولین بار با این ویروس تماس داشته باشد، پس از بروز عفونت تبخال در ناحیه دهان، ویروس مربوطه به عمق بدن می‌رود و خود را مخفى می‌کند. بعد از سال‌ها و یا حتى در مدتی کمتر، احتمال دارد دوباره ویروس شعله‌ور و دردسرزا شود.
اینکه چه شرایطى سبب می‌شود ویروس خفته دوباره بیدار شود مقوله‌اى است که جا براى بحث بسیار دارد. اما به طور خلاصه شرایطى همچون تب، آنفلوآنزا، سرماخوردگى، فشارهاى روحى و روانى ، صدمات به لب و یا جراحى‌هاى روى نواحى دهان و لب از جمله ی این موارد هستند. از این رو روش برخورد با تبخال مهمترین اصلى است که در مواجهه با این بیمارى باید آموخت تا از عوارض آن در امان ماند.
وقتى تبخال می‌آید
شناخت علایم بروز تبخال از اهمیت بسیار زیادى برخوردار است. علایم و نشانه‌هاى تبخال به این صورت است که در وهله اول یک تاول کوچک و دردناک پر از مایع، روى یک نقطه سرخ و دردناک پوست بروز می‌کند که معمولا روى لب‌ها و نواحى داخلى دهان است. سپس درد شدید و احساس مورمور شدن به سراغ بیمار می‌آید که اغلب یکى دو روز قبل یا بعد از بروز تاول‌ها است که این علامت بسیار مهمی است. خصوصا احساس مورمور شدن و درد خفیف از علایم اولیه تبخال است که می‌تواند به عنوان یک زنگ خطر محسوب شود. اگر شخصى در این مرحله متوجه عفونت تبخال شود، با استفاده از اقدامات پیشگیرانه که در ادامه در مورد آنها صحبت می‌شود می‌تواند جلوى تبخال را بگیرد. در هر صورت پس از تشکیل تاول‌ها، سیر بیمارى ادامه می‌یابد و تاول‌ها نهایتا می‌ترکند و از آنها خونابه خارج می‌شود و سپس یک زخم قهوه‌اى‌رنگ با ظاهرى ناخوشایند تشکیل می‌شود.
تبخال‌هاى خطرناک
بعضى مواقع به دلیل بى‌اعتنایى بیمار، تبخال گسترش می‌یابد و عفونت شدید به آن اضافه می‌شود. در این موارد زخم‌هاى تبخالى علاوه بر اینکه تمام نواحى لب را می‌گیرند، به داخل دهان هم سرایت می‌کنند. در این موارد التهاب لثه‌ها از وخیم‌ترین وقایعى است که خود را نشان می‌دهد. تمام لثه‌ها خصوصا نواحى داخلى لثه‌ها ورم می‌کنند و حالت آبسه دهانى به خود می‌گیرند و بیمار قادر نیست که حتى لقمه‌اى غذا بخورد. شرایط بیمار روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود و باید سریعا اقدامات درمانى در مورد وى انجام شود.
چه باید کرد؟
اولین اقدامی‌که باید در مواجهه با تبخال انجام داد، شناخت مرحله اول تبخال به طور کامل و دقیق است. اگر شما در این مرحله تبخال را شناسایى کنید که آن هم کار زیاد سختى نیست، به راحتى می‌توانید جلوى یک عفونت سخت را بگیرید.
پس از تشخیص شروع تبخال اولین اقدامی‌که باید کنید این است که: به فاصله هر نیم ساعت، یک قالب کوچک یخ را روى لب‌ها بگذارید (روى ناحیه مبتلا) و آن قدر یخ را به لب‌ها بچسبانید که آن تکه یخ کوچک آب شود. توجه کنید که یخ را چند ثانیه روى لب‌ها بگذارید و سپس از روى لب‌ها بردارید و مجددا بگذارید تا سرماى شدید یخ، لب‌ها را از بین نبرد.
روش دیگر برای درمان تبخال، استفاده از پماد آسیکلویر است. البته بهتر است این پماد را به محض دیدن اولین نشانه‌های تبخال روی لبتان بمالید. این استفاده ی به موقع، از بزرگ شدن تبخال پیشگیری می‌کند.
از محلول‌هاى دهان‌شویه حتما استفاده کنید. محلول دهان‌شویه بنزیدآمین از جمله بهترین محلول‌هاى دهان شویه است. هر یک تا دو ساعت یک‌بار دهان را حسابى با این محلول بشویید تا بهداشت داخل دهان‌تان تامین شود و عفونت به داخل آن سرایت نکند.
در مدت عفونت از غذاهاى مایع و ولرم استفاده کنید تا لب‌ها و نواحى مبتلا تحریک نشوند و زخم انتشار پیدا نکند.
سطح لب‌ها را با کرم‌هاى مخصوص که معمولا کرم ویتامینه A است، مرطوب و نرم نگه دارید تا لب‌ها دچار خشکى نشوند و تبخال، عفونى نشود.
در صورت به کار بردن همه این اقدامات، اگر احساس کردید بهبودى حاصل نمی‌شود سریعا به یک پزشک متخصص دهان و دندان یا یک دندانپزشک برای معالجه خودتان مراجعه کنید تا از وى طلب کمک کنید.
